به گزارش ایسنا، برنامه‌های درسی که برای مدارس طراحی می‌شوند، باید بتوانند به دانش‌آموزان کمک کنند تا با سرعت یادگیری خود، مطالب را درک کنند. با این حال، رشد سریع علوم و تکنولوژی در کنار نیازهای اجتماعی و اقتصادی روز، برنامه‌های درسی را به سمتی سوق داده که محتوای بیشتری به آن‌ها افزوده شود. از آنجایی که محتوای قدیمی کمتر حذف می‌شود، حجم زیاد درس‌ها نه تنها بر معلمان فشار می‌آورد، بلکه دانش‌آموزان را نیز در یادگیری غرق می‌کند. این مشکل زمانی حادتر می‌شود که معلمان باید محتوای بیشتری را در همان زمان محدود تدریس کنند، که این وضعیت موجب کاهش کیفیت آموزش می‌شود.
در بسیاری از کشورها، از جمله ایران، این موضوع به یک دغدغه اساسی تبدیل شده است. سیاستمداران و برنامه‌ریزان آموزشی تلاش می‌کنند تا با افزایش محتوای درسی، نیازهای جامعه و پیشرفت‌های علمی را پوشش دهند. اما همین تلاش‌ها، بدون توجه به بازبینی برنامه‌های قدیمی و حذف مطالب غیرضروری، باعث می‌شود که برنامه‌های درسی بیش از حد سنگین شوند و دانش‌آموزان به جای یادگیری عمیق، به حفظ کردن سطحی مطالب روی آورند. این پدیده بر سلامت جسمی و روانی دانش‌آموزان و فرسودگی شغلی معلمان نیز تأثیرات منفی به جا می‌گذارد.
یک گروه از پژوهشگران دانشگاه تهران با تلاش فرزانه عسکری، محقق برنامه‌ریزی درسی، تحقیقی را برای بررسی ابعاد این پدیده و تأثیرات آن بر مدارس ابتدایی انجام داده‌اند. آن‌ها در تلاش بودند تا دریابند چرا برنامه‌های درسی در مقطع ابتدایی این‌قدر فشرده و پیچیده شده‌اند و چگونه این وضعیت می‌تواند کیفیت آموزش را تحت تأثیر قرار دهد.
این گروه از محققان با استفاده از یک روش کیفی و رویکرد مرور نظام‌مند، مطالعات مختلفی را که در طول بیست سال گذشته (۲۰۰۰ تا ۲۰۲۳) انجام شده بود، مورد بررسی قرار دادند. در نهایت، آن‌ها ۳۸ مقاله را که کیفیت مناسبی داشتند، انتخاب کردند و نتایج آن‌ها را به‌دقت تحلیل کردند. این بررسی به آن‌ها کمک کرد تا ابعاد مختلف تراکم برنامه درسی را بهتر درک کنند.
نتایج این پژوهش نشان دادند که تراکم برنامه درسی در مدارس ابتدایی سه بعد کلی دارد: بعد فردی، بعد آموزشی و بعد سازمانی. در بعد فردی، عواملی مانند احتکار محتوا توسط متخصصان موضوعی، فرسودگی معلمان و فشار بر دانش‌آموزان مطرح بود. بعد آموزشی به حجم زیاد اهداف و محتوای درسی، تکالیف بیش از حد و ارزشیابی‌های مداوم اشاره داشت. همچنین، در بعد سازمانی نیز، تصمیم‌گیری‌های عجولانه و نبود پژوهش کافی در طراحی برنامه‌های درسی، عامل مهمی در ایجاد این تراکم شناخته شد.
پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که برای جلوگیری از تراکم برنامه‌های درسی، باید اولویت‌بندی دقیقی در طراحی و بازبینی برنامه‌های درسی انجام شود. همچنین، مشارکت ذی‌نفعان مختلف از جمله معلمان، دانش‌آموزان و والدین در فرآیند تصمیم‌گیری ضروری است.
این پژوهش نشان داد که حذف مطالب غیرضروری و کاهش حجم تکالیف و ارزشیابی‌ها می‌تواند به بهبود یادگیری و کاهش فشار بر معلمان و دانش‌آموزان منجر شود.
محققان در این مطالعه همچنین به اهمیت تغییر دیدگاه در مورد نحوه طراحی برنامه‌های درسی اشاره کردند. آن‌ها تأکید کردند که برنامه‌ریزی درسی باید بر اساس نیازهای واقعی دانش‌آموزان و جامعه باشد و محتوای جدید باید با حذف محتوای قدیمی جایگزین شود. این تغییرات می‌تواند به یادگیری عمیق‌تر و تفکر انتقادی در دانش‌آموزان کمک کند.
بر این اساس، برنامه‌ریزی دقیق‌تر و حذف مطالب اضافی از برنامه‌های درسی، می‌تواند به بهبود کیفیت آموزش کمک کند و فشارهای ناشی از تراکم برنامه‌های درسی را کاهش دهد. محققان بر این باورند که تراکم برنامه درسی نه تنها به دانش‌آموزان آسیب می‌زند، بلکه معلمان را نیز در معرض فرسودگی شغلی و ترک زودهنگام کار قرار می‌دهد.
قابل ذکر است این یافته های پژوهشی توسط انجمن پژوهش‌های آموزشی ایران در فصلنامه «پژوهش در نظام‌های آموزشی» به چاپ رسیده اند. این نشریه به انتشار مقالات علمی مرتبط با آموزش و پژوهش‌های آموزشی می‌پردازد و در جهت بهبود سیستم‌های آموزشی کشور فعالیت می‌کند.
انتهای پیام
نظرات