قیام ۲۹ بهمن مردم تبریز علیه نظام شاهنشاهی را می‌توان از جنبه های مختلف سیاسی، هویتی، فرهنگی، اجتماعی مورد بررسی قرار داد.

ایسنا برای بررسی بعد تاریخی و ماوقع قیام ۲۹ بهمن تبریز با کریم میمنت‌نژاد، تبریز پژوه و کارشناس مسائل تاریخی گفت‌وگو کرده است.

میمنت نژاد می‌گوید: آیت الله شهید قاضی طباطبایی، آیت الله انگجی، حجج الاسلام دینوری، حکم آبادی، اشرافی، شربیانی و واعظی، اعلامیه‌ای مبنی بر برگزاری گرامیداشت چهلم شهدای قم در مسجد قزلی تبریز در تاریخ ۲۵۳۶ شاهنشاهی برابر با روز ۲۹ بهمن سال ۱۳۵۶ خورشیدی منتشر می‌کنند.

وی می ‌افزاید: در آن زمان اسکندر آزموده که مسئولیت استانداری آذربایجان را برعهده داشت طی مکاتبه با نخست‌وزیر، خواستار حکومت نظامی در تبریز شد، در حالیکه نخست‌وزیری با این حکم مخالفت کرده بود، استانداری، مسجد میرزا یوسف آقا قاضی که به مسجد قزلی معروف بود را بست و اجازه برگزاری مراسم گرامی‌داشت را نداد.

وی می‌گوید: با عدم برگزاری مراسم گرامی‌داشت در مسجد، مردم جلوی مسجد قزلی تجمع کردند، آقای مقصود حق‌شناس مامور کلانتری که برای سرکوب مردم در آنجا حاضر شده بود با لحنی خیلی بد الفاظ رکیکی را به مردم معترض نسبت می‌دهد و همچنین چند تیر هوایی نیز شلیک می‌کند که بعد مشوش شدن اوضاع مردم حاضر، ژاندارمری آقای محمد تجلا را به شهادت می‌رساند.

وی اظهار می‌کند: بعد از شهادت محمد تجلا، مردم پیکر مطهر ایشان را خودجوش در دستان خود تشییع می‌کنند، همزمان باز اعتراضات و تشییع جنازه؛ مردم تمام می‌خانه و مشروب فروشی های اطراف کوچه پاساژ تبریز را به آتش می‌کشند.

میمنت نژاد گفت: طبق آمارهای تاریخی ۲۱ نفر در روز ۲۹ بهمن تبریز به شهادت رسیده‌اند،( در مورد تعداد شهدای ۲۹ دی عدد های مختلفی اعلام شده است) در حالیکه گفته‌ می‌شود بسیاری از مجروحان به دلیل رعب و وحشت از دستگیری توسط ساواک در خانه مورد مداوا قرار می‌گرفتند.

وی ادامه داد: بعد از این قیام، ارتشبد جعفر شفقت تبریزی الاصل که بالاترین مقام نظامی زمان پهلوی را داشت به دستور محمدرضا شاه پهلوی برای بررسی حادثه عازم تبریز می‌شود، طبق گزارش هیأت بررسی واقعه، آقای حق‌شناس فردی بی‌رحم، فحاش و بی‌لیاقتی بوده که موجب آشوب در تبریز شده است.

میمنت نژاد افزود: مقصود حق‌شناس برای فرار از شرایط تبریز، به تهران انتقال می‌یابد و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، حق‌شناس با ظاهرسازی، رییس کمیته انقلاب اسلامی کرج می‌شود ولی دست برقضا یک راننده کامیون در حین بازرسی متوجه می‌شود که این همان حق‌شناس معروف تبریز است، و این امر را به ماموران نظامی گزارش می‌دهد که در این راستا نیز حق‌شناس دستگیر شده و به دادگاهی در تبریز انتقال می‌یابد ولی بازهم حق‌شناس در دادگاه اظهار توبه، ندامت و پشیمانی می‌کند و می‌گوید به خانمم گفتم پسرم باید در حوزه علمیه تحصیل علم کند، سرانجام حق‌شناس محکوم به اعدام شد.

این تاریخ پژوه گفت: قیام ۲۹ بهمن تبریز اهمیت بسیار زیادی در پیروزی انقلاب اسلامی داشت به دلیل اینکه می‌توان گفت به عنوان اولین شهری بود که در آن همزمان با اعتراضات چند تا از بانک های دولتی و اماکن لهو و لعب به آتش کشیده ‌می‌شد.

در ادامه خبرنگار ایسنا با سید محمد الهی به عنوان یکی از شاهدان عینی و مبارزان قیام ۲۹ بهمن گفت‌وگو کرد که تا این واقعه را بیشتر مورد بررسی قرار دهیم.

‌

وی به قیام ۲۹ بهمن تبریز اشاره کرد و افزود: از استان های دیگر همچون یزد، شیراز و قم فشار زیادی بر تبریز وارد بود که باید یک حرکت عظیم انقلابی شروع کنیم، در ۱۹ دی ۱۳۵۶ با توجه به کشتار مردم قم، انقلابیون تبریز در پاسخ به این جنایت تصمیم به قیام در چهلم گرامی‌داشت شهدای قم کردند و آیت الله شهید قاضی طباطبایی و آیت الله انگجی با منویاتشان جوانان را آماده قیام کردند.

‌وی ادامه داد: قیام از ساعت ۹ صبح شروع‌شد، و من حوالی ساعت هشت و نیم در حالی که به مسجد قزللی می‌رفتم، شاهد فرار مأموران ژاندارمری از دست مردم شدم و جوانان انقلابی مکان های دولتی وابسته به نظام شاهنشاهی را آتش زدند، اختلاف میان نهضت و انقلابیون با شاه پهلوی به مرحله تعارض رسیده بود و برای تصدیق این امر کنسولگری آمریکا نامه‌ای به سفارت آمریکا در تهران زد که این قیام، شورش نیست بلکه یک حرکت انقلابی هوشمند و سازمان یافته در میدان دانشسرا و مقابل استانداری است.

سید محمد الهی به ابعاد این قیام اشاره کرد و افزود: روز ۲۹ بهمن تبریز، در دروازه سردرود کارخانه کوکاکولا فروشی، در دروازه تهران بانک صادرات، در دروازه مرند حزب رستاخیز، در دروازه اهر و بالای کوه عون بن علی، المانی بود که همگی در آتش می‌سوختند و همچنین حوالی ساعت ۱۳:۳۰ سربازان شاه در میدان دانشسرا و مقابل کوچه گللار صف کشیدند ولی تمام پاسبان‌ها پا به فرار به ادارات و سازمان ها گذاشته و در آنجا سنگر گرفتند و شهر هم کاملا سقوط کرد.

علی شیاری، استاد دانشگاه نیز در گفت‌وگو با ایسنا اظهارکرد: انقلاب اسلامی ایران در بستر های تاریخی شکل گرفته است.

وی افزود: نظام شاهنشاهی قیام مردم قم در ۱۹ دی سال ۱۳۵۶ را به شدت سرکوب کرد ولی مردم غیور آذربایجان با درایت و هوشیاری خود با قیام خود در ۲۹ بهمن تبریز موجب استمرار سلسله‌وار قیام های مردمی شدند.

وی تصریح کرد: اگر قیام ۲۹ بهمن تبریز صورت نمی‌گرفت، شاید پیروزی انقلاب اسلامی به این زودی تحقق نمی‌یافت.

اسامی برخی از شهدای قیام ۲۹ بهمن تبریز که در مراجع ثبت شده است به شرح زیر است: (به دلیل شرایط خفقان حاکم بر آن دوران، اعداد متفاوتی در خصوص شهدای قیام ۲۹ بهمن ثبت شده است)

۱-پرویز احسن زاده کلجاهی ۲-بهمن اره چی۳-محمد تجلا ۴ -محرم جبرائیلی ۵- سید حسن جدیدی گلابی۶-جعفر درگاهی ۷-محمدباقر رنجبر آذرفام ۸-قربانعلی شاکری۹- سعید صالح الوندی ۱۰-اصغر علی زاده شیخ احمدلو ۱۱- ضربعلی فتحی ۱۲-بالا آقا کشاورزی قازانجانی۱۳-حبیب نقی نژاد ۱۴-غلامعلی نجفیان پور 

انتهای پیام