در این راستا، آبخیزداری به عنوان یک روش کلیدی برای حفظ و بهینه‌سازی منابع آبی مطرح می‌شود؛ آبخیزداری نه تنها به کاهش فرسایش خاک و حفظ رطوبت کمک می‌کند، بلکه با جمع‌آوری آب‌های سطحی و تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی، می‌تواند به تأمین آب شرب و کشاورزی در مناطق مختلف کمک شایانی نماید.
ضرورت اجرای طرح‌های آبخیزداری
گرچه شروع سال ۱۴۰۴ در تمامی شهرهای خراسان رضوی با بارش‌های خوبی همراه بود اما به دلیل ویژگی‌های خاص جغرافیایی و اقلیمی؛ این استان همچنان با چالش‌های جدی در تأمین منابع آب مواجه است. تغییرات اقلیمی، کاهش بارش‌ها و افزایش دما از جمله عواملی هستند که بر وضعیت منابع آب تأثیر می‌گذارند.
میثم روشنی کارشناس آبخیزداری در گفت و گو با ایسنا گفت: در بسیاری از شهرهای خراسان رضوی از جمله جنوب خراسان رضوی که با کمبود آب آشامیدنی و کشاورزی مواجه است، آبخیزداری می‌تواند به کاهش فرسایش خاک، حفظ رطوبت و افزایش نفوذ آب به زمین کمک کند.
این کارشناس آبخیزداری اظهار کرد: با اجرای پروژه‌های آبخیزداری مانند ایجاد بندهای خاکی و کاشت درختان، می‌توان آب‌های سطحی را جمع‌آوری کرده و به سفره‌های آب زیرزمینی تغذیه کرد.
وی با بیان اینکه تکنیک‌های مختلفی در آبخیزداری وجود دارد که می‌تواند به بهبود وضعیت منابع آب در ترشیز کمک کند، افزود: ایجاد بندهای خاکی در مسیرهای جریان آب می‌تواند به جمع‌آوری آب باران و جلوگیری از فرسایش خاک کمک کند.
روشنی اظهار کرد: همچنین، تغذیه مصنوعی سفره‌های آب زیرزمینی از طریق حفر حوضچه‌ها و جمع‌آوری آب‌های سطحی می‌تواند مؤثر باشد؛ ضمن اینکه کاشت درختان بومی و مقاوم به کم‌آبی نیز به نفوذ آب به خاک و حفظ رطوبت کمک می‌کند.
وی در ادامه به اهمیت آبخوان‌داری نیز اشاره کرد و گفت: آبخوان‌داری به معنای مدیریت و بهره‌برداری بهینه از منابع آب زیرزمینی است.
این کارشناس آبخیزداری با اشاره به اینکه در بسیاری از شهرها آبخوان‌ها به عنوان منبع اصلی تأمین آب شرب و کشاورزی شناخته می‌شوند، اظهار کرد: با توجه به کاهش بارش‌ها و افزایش تبخیر، آبخوان‌ها در معرض خطر جدی قرار دارند؛ بنابراین، استفاده از روش‌های آبخوان‌داری نظیر جلوگیری از برداشت بی‌رویه آب و بهره‌گیری از سیستم‌های آبیاری هوشمند می‌تواند به احیای این منابع و تأمین آب مورد نیاز کمک کند.
وی همچنین به اثرات بی‌توجهی به آبخیزداری و آبخوان‌داری اشاره کرد و گفت: بی‌توجهی به این موضوعات می‌تواند اثرات مخربی بر منطقه داشته باشد که اولین اثر، افزایش فرسایش خاک است که منجر به کاهش حاصلخیزی زمین‌های زراعی می‌شود.
روشنی بیان کرد: همچنین، کاهش کیفیت و کمیت آب‌های زیرزمینی و سطحی می‌تواند به آلودگی و کمبود آب منجر شود؛ عدم مدیریت صحیح منابع آب همچنین می‌تواند خطر سیلاب‌ها را افزایش دهد که باعث تخریب زیرساخت‌ها و زمین‌های زراعی می‌شود.
وی با اشاره به اینکه در نهایت این بی‌توجهی می‌تواند به مهاجرت ساکنان و کاهش جمعیت منجر شود که خود به کاهش تنوع فرهنگی و هویت محلی آسیب می‌زند، به اقداماتی که باید انجام شود تا به مدیریت منابع آب در این استان کمک شود، اشاره کرد و افزود: برای مواجهه با چالش‌ها، نیاز به یک استراتژی جامع و هماهنگ داریم.
این کارشناس آبخیزداری تصریح کرد: ابتدا، باید منابع مالی کافی برای پروژه‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری تأمین شود، همچنین برگزاری دوره‌های آموزشی برای کشاورزان و ساکنان محلی در خصوص اهمیت این موضوعات و روش‌های اجرایی آنها ضروری است، ضمن اینکه باید نهادهای دولتی و خصوصی همکاری‌های بیشتری داشته باشند تا بتوانند به طور مؤثری در این زمینه کار کنند.
وی همچنین به چالش‌های موجود در حوزه آبخیزداری و آبخوان‌داری اشاره کرد و گفت: یکی از چالش‌های اصلی کمبود منابع مالی است؛ بسیاری از پروژه‌های آبخیزداری نیاز به سرمایه‌گذاری‌های کلان دارند و بدون حمایت مالی از سوی دولت و نهادهای محلی، اجرای این پروژه‌ها دشوار خواهد بود.
روشنی افزود: علاوه بر این، عدم آگاهی و آموزش کشاورزان و ساکنان محلی از مزایای آبخیزداری و آبخوان‌داری می‌تواند مانع از اجرای موفق این پروژه‌ها شود، برگزاری دوره‌های آموزشی و ترویجی در این زمینه ضروری است.
وی در ادامه به اهمیت همکاری میان نهادهای دولتی و خصوصی نیز تأکید کرد و گفت: در بسیاری از موارد، عدم هماهنگی و همکاری میان نهادهای مختلف می‌تواند مانع از اجرای پروژه‌های مؤثر در زمینه مدیریت منابع آب شود، نیاز است که یک استراتژی جامع و هماهنگ برای مدیریت منابع آب تدوین شود که شامل همکاری‌های بین بخشی و مشارکت جامعه محلی باشد.
تغییرات اقلیمی و تأثیرات آن بر منابع آبی
بر اساس گفته کارشناسان تغییرات اقلیمی به شدت بر منابع آب تأثیر می‌گذارد؛ افزایش دما و کاهش بارش‌ها می‌تواند منجر به کاهش آب‌های سطحی و زیرزمینی شود، بنابراین لازم است که در طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری، این تغییرات را مدنظر قرار داده و اقداماتی را برای سازگاری با آن انجام دهیم که استفاده از گونه‌های گیاهی مقاوم به خشکی و بهینه‌سازی تکنیک‌های آبیاری از آن جمله هستند.
حمید ترابی رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان خلیل‌آباد در ادامه به اهمیت اجرای طرح‌های آبخیزداری اشاره کرد و گفت: برای جلب توجه مردم و مسئولان به اهمیت آبخیزداری، باید آگاهی‌رسانی و تبلیغات مؤثری انجام شود.
وی افزود: آگاهی عمومی در مورد بحران آب و اهمیت آبخیزداری و آبخوان‌داری می‌تواند تأثیر زیادی بر رفتار مردم و سیاست‌گذاران داشته باشد؛ با برگزاری همایش‌ها و کارگاه‌های آموزشی، می‌توانیم به مردم درک بهتری از اهمیت این موضوعات بدهیم و آنها را به مشارکت در پروژه‌های آبخیزداری تشویق کنیم.
ترابی در ادامه به تأثیرات مثبت آبخیزداری و آبخوان‌داری بر زندگی مردم اشاره کرد و گفت: با اجرای پروژه‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری، می‌توان به طور قابل توجهی کیفیت زندگی مردم را بهبود بخشید؛ این پروژه‌ها می‌توانند به تأمین آب شرب، افزایش تولیدات کشاورزی و حفظ محیط‌زیست کمک کنند.
وی با اشاره به اینکه همچنین، با بهبود وضعیت منابع آب، می‌توان به توسعه اقتصادی منطقه و ایجاد شغل‌های جدید نیز امیدوار بود، به لزوم توجه به تنوع گیاهی در پروژه‌های آبخیزداری اشاره کرد و افزود: استفاده از گیاهان بومی و مقاوم به کم‌آبی در پروژه‌های آبخیزداری می‌تواند تأثیر زیادی بر موفقیت این پروژه‌ها داشته باشد.
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان خلیل‌آباد با بیان اینکه این گیاهان نه تنها به حفظ خاک و رطوبت کمک می‌کنند، بلکه به تنوع زیستی و حفظ اکوسیستم‌های محلی نیز کمک می‌نمایند، بر اهمیت پایش و ارزیابی پروژه‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری تأکید کرد و افزود: برای اطمینان از موفقیت پروژه‌ها، باید سیستم‌های پایش و ارزیابی مؤثری ایجاد کنیم؛ این سیستم‌ها می‌توانند به ما کمک کنند تا عملکرد پروژه‌ها را بررسی کرده و در صورت نیاز، اصلاحات لازم را انجام دهیم.
وی در ادامه به چشم‌انداز آینده آب و خاک در منطقه اشاره کرد و گفت: اگر به مسائل آب و خاک توجه جدی صورت گیرد و اقداماتی مؤثر در زمینه آبخیزداری و آبخوان‌داری انجام شود، می‌توان به آینده‌ای پایدار برای منطقه این استان امیدوار بود.
ترابی اظهار کرد: این اقدامات نه تنها به تأمین آب شرب و کشاورزی کمک خواهند کرد، بلکه به حفظ اکوسیستم‌های محلی و توسعه پایدار اقتصادی نیز منجر خواهند شد؛ بدون شک با همکاری و مشارکت همه‌جانبه، می‌توانیم از کابوس خشکسالی رهایی یابیم و به توسعه‌ای پایدار دست یابیم.باید توجه داشته باشیم که این پروژه‌ها به تنهایی کافی نیستند و نیاز به یک رویکرد جامع و یکپارچه دارند؛ به همین دلیل، همکاری‌های بین‌سازمانی، جلب حمایت‌های مردمی و فرهنگ‌سازی در زمینه مدیریت منابع آب باید به عنوان اولویت‌های اصلی قرار گیرند.
ترابی به اهمیت توجه به منابع آبی به عنوان یک سرمایه ملی اشاره کرد و گفت: منابع آبی نه تنها برای تأمین نیازهای انسانی ضروری هستند، بلکه برای حفظ تنوع زیستی و سلامت اکوسیستم‌ها نیز حیاتی هستند؛ بنابراین، ما باید به عنوان یک جامعه، نسبت به حفظ و مدیریت این منابع مسئولیت‌پذیر باشیم.
وی با بیان اینکه اهمیت آبخیزداری و آبخوان‌داری در مقابله با چالش‌های آبی است، افزود: با توجه به شرایط خاص جغرافیایی و اقلیمی منطقه، اجرای پروژه‌های مؤثر در این زمینه می‌تواند به عنوان الگویی برای سایر مناطق مشابه در کشور نیز مورد استفاده قرار گیرد.
آبخیزداری و آبخوان‌داری دو عنصر کلیدی برای مدیریت منابع آب در این استان هستند که بی‌توجهی به این موضوعات می‌تواند اثرات منفی جدی بر زندگی مردم و محیط‌زیست داشته باشد؛ بنابراین، نیاز است که همه نهادها و جامعه محلی در این زمینه همکاری کنند تا با پیاده‌سازی راهکارهای مناسب، از این بحران عبور کنیم و آینده‌ای بهتر برای این منطقه رقم بزنیم.
در مجموع، رهایی از کابوس خشکسالی و مدیریت بهینه منابع آب نیازمند عزم ملی و همکاری همه‌جانبه است؛ با توجه به چالش‌های پیش‌رو، اگر همه ما به اهمیت این موضوعات پی ببریم و در راستای حفظ و مدیریت منابع آب تلاش کنیم، می‌توانیم به آینده‌ای پایدار و سرشار از امید برای نسل‌های آینده دست یابیم.
انتهای پیام
نظرات