بدون شک فناوری نقش حیاتی در کشاورزی ایفا می‌کند و تحولی گسترده در این حوزه به وجود آورده است. استفاده از تجهیزات مدرن و خودکار مانند تراکتورهای هوشمند، پهپادها، و سیستم‌های آبیاری پیشرفته به کشاورزان کمک می‌کند تا در زمان کمتر، محصول بیشتری تولید کنند. فناوری‌هایی مانند سنجش‌ازدور و اینترنت اشیا (IoT) امکان نظارت دقیق بر مصرف آب، خاک و دیگر منابع را فراهم کرده و از هدر رفت جلوگیری می‌کند. فناوری‌های تحلیل داده و هوش مصنوعی به کشاورزان کمک می‌کنند تا با پیش‌بینی دقیق شرایط جوی، بهتر برای کاشت و برداشت برنامه‌ریزی کنند. با اتوماسیون فرآیندهای کشاورزی، هزینه‌های کارگری و مصرف انرژی به‌شدت کاهش می‌یابد. علاوه براین فناوری‌هایی مانند کشاورزی دقیق و استفاده از حسگرها، به کشاورزان کمک می‌کند تا مواد مغذی و وضعیت گیاهان را به‌صورت دقیق پایش کرده و محصولاتی باکیفیت‌تر تولید کنند و با فناوری‌هایی مانند بلاک‌چین، اطلاعات دقیق و شفاف درباره منبع، نحوه تولید و انتقال محصولات کشاورزی در دسترس قرار می‌گیرد، که اعتماد مصرف‌کننده را افزایش می‌دهد.

 ایسنا به‌منظور بررسی نقش مهم فناوری در بخش کشاورزی با دکتر سید ابوالقاسم حقایقی مقدم -رئیس مرکز رشد فناوری کشاورزی، منابع طبیعی و صنایع غذایی خراسان رضوی- به گفت‌وگو نشست.

این متخصص در حوزه فناوری کشاورزی با اشاره به نقش مهم فناوری در بهبود بهره‌وری کشاورزی اظهار کرد: بهره‌وری عبارت از کارایی به‌اضافه اثربخشی است. در بخش کشاورزی مهم‌ترین شاخص‌ها برای افزایش کارایی، مصرف بهینه نهاده‌ها مانند آب، کود، بذر، سموم، برق، سوخت، کارگر است. برای افزایش اثربخشی، تولید بیشتر محصول در واحد سطح همراه با کیفیت بالاتر محصول، مهم‌ترین سنجه‌ها به شمار می‌روند.

بهره‌گیری از دانش بومی کشاورزان در کنار فناوری‌های نوین

حقایقی مقدم در خصوص چگونگی بهره‌گیری از دانش بومی کشاورزان در کنار فناوری‌های نوین، اعلام کرد: دانش بومی در بخش کشاورزی معمولاً همراه با پایداری و انطباق با شرایط اقلیمی است. به‌عنوان‌مثال ارقام محلی و بومی محصولات، ممکن است از عملکرد پایین‌تری نسبت به ارقام هیبرید و جدید برخوردار باشند اما این ارقام در مقابل تنش‌های محیطی زنده و غیرزنده مقاومت بالاتری از خود نشان می‌دهند و ثبات در تولید محصولات را در پی دارند.

وی با اشاره به اینکه دانش بومی استفاده از آب زیرزمینی به‌وسیله حفر قنات یا بهره‌برداری از سیلاب توسط بندسارها در برخی استان‌های خشک و نیمه‌خشک کشور برای آبیاری محصولات زراعی و باغی و تولید محصول است، گفت: چنین دانش‌های بومی را بایستی بتوان با کمک فناوری‌های نوین حفظ و ارتقاء داد و بدین ترتیب به پایداری تولید در بخش کشاورزی کمک کرد. به‌عنوان‌مثال برای احیاء و مرمت قنوات از سازه‌ها و مصالح سبک و نوین بهره جست و یا از ربات‌ها برای تشخیص خرابی و مرمت قنات کمک گرفت.

لزوم توسعه فناوری در بخش کشاورزی متناسب با اولویت‌ها

حقایقی به فناوری‌های مؤثر در مدیریت بخش‌های مختلف کشاورزی اعم از منابع آب، خاک و... اشاره کرد و افزود: محصولات و خدمات فناورانه مختلفی در حال حاضر در بخش کشاورزی در قالب شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان عرضه‌شده و در عرصه‌های کشاورزی مورداستفاده قرارگرفته‌اند. اینکه کدام‌یک اثربخشی بیشتری دارا هستند را نمی‌توان به‌طور دقیق بیان کرد.

وی گفت: در منابع علمی، اعدادی در رابطه با سهم نهاده‌هایی مانند بذر، آب، کود، سم، ماشین در تولید یا افزایش تولید وجود دارد، اما این اعداد قطعیت ندارند و بسته به شرایط اقلیم، مدیریت عرصه و سرمایه‌گذاری متغیر هستند.

این متخصص در حوزه فناوری کشاورزی خاطرنشان کرد: باید توسعه فناوری در بخش کشاورزی متناسب با اولویت‌ها و نیازها باشد. امروز اگر کشور در تأمین نهاده‌های دامی و دانه‌های روغنی وابستگی بیشتری دارد و به لحاظ تأمین آب مورد نیاز کشاورزی با محدودیت مواجه است، بایستی توسعه و رسوخ فناوری در این زمینه‌ها بیشتر و در اولویت باشند.

رئیس مرکز رشد فناوری کشاورزی، منابع طبیعی و صنایع غذایی خراسان رضوی در خصوص نقش هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی بیان کرد: در کشاورزی مدرن هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی از موضوعات جدیدی است که با سرعت‌بالا در حال تجاری شدن در دنیا و ایران است. البته در بخش کشاورزی رسوخ فناوری‌های نوین دارای فاز تأخیر زمانی است که علت آن، نیاز فناوری نوین به انطباق با موجود زنده (گیاه و حیوان) و عدم قطعیت‌های اقلیمی است.

وی افزود: هوش مصنوعی در موضوعات متنوع بخش کشاورزی کاربرد دارد و فاز تحقیقاتی و ایده پردازی در این موضوعات در ایران و دنیا در دست انجام است و در برخی از موارد منجر به تولید محصول و کاربرد در مقیاس آزمایشی و محدود هم شده که ازجمله می‌توان به مواردی ازجمله پیش‌آگاهی طغیان خسارت آفات و بیماری‌های گیاهی، تغذیه گیاهان و مبارزه با آفات و بیماری‌ها با استفاده از ادوات دقیق کار و پهپادها، پایش هوشمند عرصه‌های کشاورزی با استفاده از سنجش‌ازدور (ماهواره) و سنجش از نزدیک (پهپادها)، هوشمند سازی و پایش ساختمان‌های تولید محصولات کشاورزی مانند سالن‌های مرغداری، تولید قارچ و گلخانه‌ها و هوشمند سازی در مدیریت آب کشاورزی، سازه‌ها و سامانه‌های آبیاری اشاره کرد.

چالش‌های اصلی پیشِ‌روی استفاده از فناوری در کشاورزی ایران

رئیس مرکز رشد فناوری کشاورزی، منابع طبیعی و صنایع غذایی خراسان رضوی در ادامه به بیان چالش‌های اصلی پیشروی استفاده از فناوری در کشاورزی اشاره و اظهار کرد: چالش‌های زیادی در این زمینه وجود دارد مهم این است که بخش کشاورزی به دلیل سروکار داشتن با موجود زنده دارای ریسک است و انطباق و رسوخ فناوری در شرایط ریسک و تغییرات اقلیمی، شرایط متفاوت آب‌وخاک کند و پیچیده‌تر است.

وی اعلام کرد: سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی به ویژه از سمت دولت و حاکمیت در مقایسه با بخش صنعت و خدمات پایین است. برای بخش خصوصی نیز سرمایه‌گذاری در این بخش از جذابیت کمتری برخوردار است به‌طوری‌که در حال حاضر حدود چهار درصد سرمایه‌گذاری کشور در بخش کشاورزی است. حال‌آنکه سهم بخش کشاورزی در تولید ناخالص ملی و اشتغال به ترتیب بیشتر از ۸ و ۱۴ درصد است.

حقایقی موضوع فروش محصولات فناورانه و رسوخ این محصولات در بازار را از دیگر چالش‌های پیش روی شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان برشمرد و گفت: این محصولات بایستی برای ورود به بازار و گرفتن سهم از بازار، با محصولات سنتی و وارداتی با قدمت و سرمایه و پیشینه بیشتر رقابت کنند.

وی خاطرنشان کرد: اخذ مجوز برای تولید محصولات جدید مانند کود و سموم غیر شیمیایی، خوراک دام و طیور از ضایعات محصولات کشاورزی، بذور هیبرید و مرغوب، محصولات غذایی فراسودمند از مراجع ذی‌ربط ملی و استانی دارای پیچیدگی‌های اداری بوده و اغلب زمان‌بر است.

انتهای پیام