اصفهان، خاستگاه ابداع چاپگر ایرانی ویژه مطبوعات بریل است، اما در سراسر این استان، مانند بسیاری دیگر از نقاط کشورمان، چاپ کتاب به خط بریل توسعه شایانی نیافته است. این در حالی‌ است که جامعه نابینایان نیازی حیاتی به نشریات بریل در موضوعات متنوع دارند. ایسنا به‌منظور واکاوی این کاستی با یکی از پیشکسوتان فعال در حوزه نابینایان و ناشری که به‌تازگی به چاپ کتاب‌های بریل روی آورده، گفت‌وگو کرده است.

سیدمرتضی نیکزاد، مدیرعامل یک مؤسسه فرهنگی‌قرآنی در شهر اصفهان است که به ایسنا می‌گوید: بدیهی است که نابینایان برای تحصیل و کتابخوانی یا مطالعه هر نوع اثر چاپی به مناسب‌سازی نیازمندند. دسترس‌پذیری کتاب برای این گروه معمولاً به‌صورت چاپ اثر به خط بریل است.

وی می‌افزاید: پیش از این در ایران، چاپگرهایی ویژه بریل وجود داشت که از کشورهای غربی وارد می‌شد. بااین‌حال در ابتدای دهه ۹۰ شمسی، کشورمان با تحریم‌هایی مواجه شد که چاپ کتاب را به خط بریل دشوار کرد.

این پیشکسوت فعال در حوزه نابینایان که یک دستگاه چاپ بریل در مرکز فعالیتشان دارند، ادامه می‌دهد: با وجود سختی‌های یادشده، ما توانستیم تحریم‌ها را به فرصت بدل کنیم. بر این اساس، یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان در اصفهان با هدف طراحی و تولید چاپگر بریل کارگروهی تشکیل داد.

نیکزاد توضیح می‌دهد: کارگروه یادشده که اعضای آن از بنیاد ملی نخبگان بودند، به سه گروه یعنی برنامه‌نویسی، مکانیک و برق و الکترونیک تقسیم شدند. این سه تیم، برنامه‌ریزی‌شده و منظم فعالیت کردند تا توانستند در همان اوایل دهه ۹۰ شمسی اولین چاپگر بریل ایرانی را تولید کنند که اتفاقاً طی مراسمی ویژه با حضور تعدادی از مقامات هم رونمایی شد.

وی با نظر به امکانات چاپگر بریل ایرانی یادآور می‌شود: تولید چاپگر ایرانی ابتدای راه بود، زیرا چاپگر مانند هر دستگاه دیگری به ارتقاء نیاز داشت. در واقع، به‌مرور در فرایند کار مشخص شد که به چه تجهیزات و امکانات بیش‌تری احتیاج دارد.

این فعال فرهنگی با تأکید بر اینکه چاپگر ایرانی در بیش از یک دهه بسیار ترقی کرده است، خاطرنشان می‌کند: امروز که صحبت می‌کنم، به‌ جرئت می‌توانم بگویم که این دستگاه نه‌تنها تمام امکانات یک چاپگر خارجی را دارد، بلکه از برخی جنبه‌ها پیشرفته‌تر و مطلوب‌تر از آن چاپگرهای وارداتی است. نکته درخور اعتنا اینکه قیمت آن نیز یک‌سوم مشابه غیرایرانی محسوب می‌شود.

نیکزاد با تأمل در امکانات چاپگر بریل ایرانی اظهار می‌کند: نرم‌افزار این چاپگر می‌تواند حدود ۲۰۰ زبان مختلف را به خط بریل برگرداند. حتی این قابلیت را دارد که اشکال هندسی را هم به‌صورت برجسته ترسیم کند. برگردان یا ترسیم نقشه‌های گوناگون مانند نقشه شهرها، کشورها یا جهان از دیگر امکانات آن است. حتی تصویر بناهای مختلف را به خط بریل برای نابینایان روی کاغذ می‌آورد.

وی با درنگ در برخی دیگر از ظرفیت‌های چاپگر ایرانی اضافه می‌کند: دستگاه چاپگری که اکنون در اختیارمان است، قابلیت‌هایی دارد که نمونه‌های وارداتی‌اش نداشتند. برای نمونه، ما با چاپگر ایرانی می‌توانیم سرعت چاپ را کم یا زیاد کنیم.

این فعال حوزه نابینایان در ادامه تبیین می‌کند: چاپگر بریل ایرانی می‌تواند نقطه‌های بریل را ریز یا درشت کند، همچنین از این توانایی برخوردار است که فاصله نقاط را کم‌تر یا بیش‌تر کند. این دستگاه قابلیت چاپ بر انواع کاغذ در گرم‌ها و اندازه‌های متفاوت را هم دارد؛ حتی میزان برجستگی خط بریل را می‌توان با آن کم و زیاد کرد. همه این‌ها موجب خوشحالی ما است و باید بگویم که به جوانان نخبه کشورمان افتخار می‌کنیم.

نیکزاد با نظر به دیگر استان‌ها متذکر می‌شود: تاکنون حدود ۴۰ مرکز فعال در حوزه نابینایان از سراسر کشورمان این چاپگر ایرانی را که در اصفهان تولید شده، تهیه کرده‌اند و در واقع استفاده می‌کنند. با همه این توضیحاتی که داده شد، باید بگویم که امکانات و اقدامات صورت‌گرفته به‌هیچ‌وجه کافی نیست.

وی با یادآورشدن کمبودها اذعان می‌کند: ما تا رسیدن به شرایط «مناسب» فاصله بسیاری داریم، حتی نمی‌گویم تا شرایط «عالی»، یعنی توجه کنید که فاصله خیلی زیاد است. در جایی چون اصفهان که پایتخت فرهنگی کشورمان است نیز این کمبودها احساس می‌شوند.

این پیشکسوت فرهنگی کشورمان می‌افزاید: در اصفهان و سایر استان‌های کشورمان همه نابینایان نیاز مبرمی به چاپ کتاب‌های بریل در همه موضوعات دارند. خود ما فقط در حوزه دین به چاپ و نشر کتاب بریل اقدام می‌کنیم، زیرا شرایط و فرصتی برایمان نمی‌ماند که کتاب‌های ادبی، علمی، آموزشی، تاریخی و هر مقوله دیگری را منتشر کنیم.

نیکزاد با نظر به دیگر گروه‌های فعال در حوزه نابینایان ابراز می‌کند: در اصفهان، تشکل‌ها و انجمن‌های متعددی وجود دارد که خاص نابینایان‌ است. این انجمن‌ها ازجمله مراکزی به حساب می‌آیند که نیاز مبرمی به چاپگر بریل دارند. بخش نابینایان کتابخانه عمومی اصفهان، موسوم به «ولی‌عصر» نیز ضروری است که به دستگاه چاپگر بریل مجهز شود. حتی مراکز آموزش عالی، مانند دانشگاه خوراسگان که مرکز ویژه نابینایان دارند، از این دستگاه محروم‌اند.

وی ادامه می‌دهد: این تجهیز نبودن انجمن‌ها و مراکز ویژه نابینایان اصفهان به‌علت نبود حمایت‌های لازم یا اعتبارات و امکانات دولتی است. یک روز باید انجمن‌ها و مراکز ویژه نابینایان ما به دستگاه‌های چاپ بریل مجهز شوند؛ این اقدامی مهم است که تاکنون روی زمین مانده. با وجود اینکه چاپگر بریل در خود اصفهان تولید می‌شود و قیمت دستگاه نیز یک‌سوم نمونه خارجی‌اش است.

این فعال حوزه نابینایان خاطرنشان می‌کند: یک راه‌حل گذار از چنین وضعیتی مردمی‌کردن مسئله است، یعنی مردم نیکوکارمان قدم در این عرصه بگذارند تا چاپگرهای بیش‌تری برای مراکز متعددتری تأمین شود. حتی به‌صورت مشترک، شرکت‌ها و دستگاه‌های مختلف در راستای ایفای مسئولیت اجتماعی خود می‌توانند این دستگاه‌ها را تهیه کنند.

نیکزاد سپس اضافه می‌کند: نباید این مسئولیت اجتماعی را که نقشی ویژه در ارتقای سطح علمی نابینایان دارد، نادیده گرفت. درنهایت، دولت هم باید ایفای نقش کند، هرچند ما نباید منتظر دولت باشیم، چون بودجه کمی دارد. از همین جا اعلام آمادگی می‌کنم که هر شخص یا شرکتی برای تهیه چاپگر بریل به راهنمایی نیاز داشت، بنده در خدمتش هستم.‌

نیکزاد با نظر به مدارس ویژه نابینایان توضیح می‌دهد: ما دو مدرسه نابینایان در سطح استان اصفهان داریم؛ یکی مدرسه «شهید سامانی» و دیگری «عابدینی» است. «شهید سامانی» یک چاپگر بسیار قدیمی دارد و «عابدینی» اصلاً ندارد، بنابراین دانش‌آموزان نابینای استان نیز نیاز جدی به این دستگاه دارند. درضمن، نه‌فقط شهر اصفهان، بلکه همه شهرستان‌های استان باید به چاپگر بریل مجهز شوند.

وی از منظری دیگر به کتاب‌های بریل نگاه می‌کند و این‌گونه یادآور می‌شود: وقتی کتاب‌های بریل انتشار می‌یابد، می‌توان به دو شیوه در اختیار گروه هدف قرار داد. اول اینکه امانت داده شود. حتی پُست هم می‌تواند کتاب را به درِ منازلشان برای امانت ببرد.

این پیشکسوت حوزه نشر بریل اضافه می‌کند: دوم اینکه می‌توانند کتاب را خریداری کنند، با این توضیح که بهزیستی، خیران یا ارشاد نیز حمایت می‌کنند تا نابینا کتاب را به قیمت مناسب‌تری بخرد. به باور ما قیمت کتاب برای یک فرد نابینا نباید رایگان تمام شود، همان‌طور که نباید به پرداخت مبلغی هنگفت مجبور باشد.

زهره فرخانی، از فعالان حوزه نشر در اصفهان به خبرنگار ایسنا می‌گوید: پیشینه و دغدغه انتشارات ما برای چاپ کتاب‌های بریل ویژه «روشندلان»، واژه‌ای که دوست دارم به‌جای نابینایان به‌کار ببرم، به برگزاری کنگره شهدای اصفهان بازمی‌گردد. کنگره شهدا در هر استان و شهری فرصتی ارزشمند برای چاپ کتاب به حساب می‌آید.

وی می‌افزاید: در همین کنگره شهدای اصفهان بود که انتشارات ما احساس کرد از این زاویه به افراد دارای معلولیت و در اینجا مشخصاً نابینایان توجهی نمی‌شود. این مسئله کم‌توجهی به نشر کتاب‌های بریل ممکن است در سایر استان‌های کشورمان نیز کم‌وبیش وجود داشته باشد. ما به این باور رسیدیم که نابینایان هم از کنگره شهدا حقی دارند و باید بتوانند از آن برداشتی داشته باشند.

این ناشر ادامه می‌دهد: بنا بر آنچه توضیح دادم، ما به نشر کتاب‌های بریل مصمم شدیم. پس از کمی جست‌وجو و تحقیق پی بردیم که یک مؤسسه فرهنگی و قرآنی به‌طور تخصصی ویژه نابینایان در اصفهان وجود دارد که چاپگر مخصوص کتاب‌های بریل در اختیارشان است، بنابراین با این مؤسسه شروع به همکاری کردیم.

فرخانی با نظر به اهمیت کتاب‌های بریل توضیح می‌دهد: آنچه امروز در دنیای چاپ کتاب رواج یافته، نشر کتاب‌های صوتی ویژه نابینایان است. قطعاً نمی‌توان گفت که اتفاق مبارکی نیست، اما می‌توان آن را موردنقد قرار داد. آیا ما فقط باید کتاب‌های صوتی برای نابینایان تهیه و تولید کنیم؟

وی سپس با نظر به افراد نابینا خاطرنشان می‌کند: اول از همه می‌خواهم بر اهمیت نوشتن تأکید کنم. بر کسی پوشیده نیست که نوشتن چه برکت‌هایی دارد. کنترل استرس فقط یکی از آن‌ها است، بنابراین نابینایان ما در درجه اول باید نوشتن و خواندن را به خط بریل بدانند. نباید آنان را به جهان کتاب‌های صوتی محدود کنیم.

این ناشر اصفهانی ضعف برخی نابینایان در آشنایی با بریل را ناخوشایند می‌داند و بیان می‌کند: انتشارندادن کتاب‌های بریل و اکتفا به آثار صوتی می‌تواند بین نابینا و خط بریل فاصله بیندازد. ممکن است نابینایان حتی اگر بریل را بلد باشند، پس از مدتی به‌علت کاربردی‌نبودن این خط در زندگی‌شان آن را به فراموشی بسپارند. نباید بگذاریم چنین اتفاقی بیفتد.

فرخانی با نظر به اهمیت چاپ و نشر کتاب‌های بریل اظهار می‌کند: دنیای کتاب را دنیای علم و دانش می‌دانیم، اما می‌تواند یک تفریح هم باشد، کوتاهی ما در چاپ کتاب بریل یعنی نادیده‌گرفتن بخشی از دل‌خوشی نابینایانی که بی‌تردید باید سهمی از مطبوعات داشته باشند.

وی سپس متذکر می‌شود: صحبتی که می‌کنم به استناد ارتباطمان با خود نابینایان است. گروهی از آنان به ما گفتند که اصلاً بریل را یاد نگرفته‌اند و گروهی نیز به‌خاطر کمبود آثار بریل کم‌کم دارند این خط را فراموش می‌کنند. کتاب‌هایی نیز که هم‌اکنون در اصفهان منتشر می‌شود؛ تا جایی که من می‌دانم آثار دینی مانند «قرآن کریم» و «صحیفه سجادیه» است.

این ناشر فعال در حوزه کتاب‌های بریل یادآور می‌شود: خود ما تاکنون فقط به چاپ دو کتاب بریل موفق شده‌ایم، البته این آغاز راه است و مصمم به ادامه مسیر هستیم. با توجه به اینکه ناشر تخصصی کتاب‌های دفاع مقدس، انقلاب اسلامی و جبهه مقاومت هستیم، برای نابینایان هم در همین محدوده کتاب منتشر می‌کنیم.

فرخانی توضیح می‌دهد: «ما زنده‌ایم» به نویسندگی سعید اسلامی اولین کتابی است که به خط بریل منتشر کردیم. از همان آغاز متوجه شدیم که وقتی بخواهیم یک کتاب را با الفبای فارسی به بریل برگردانیم، فضای بیش‌تر و گرم کاغذ بالاتری می‌خواهد، بنابراین یک کتاب الفبای فارسی ممکن است در فرایند تبدیل به بریل حجمش به اندازه سه یا چهار کتاب معمولی، در قطع رحلی شود. به همین خاطر بود که فقط گزیده‌ای از داستان‌های «ما زنده‌ایم» را منتشر کردیم.

وی با نظر به تفاوت کتاب‌های بریل در مقایسه با کتاب‌های الفبای فارسی می‌افزاید: انتشارات ما به این نتیجه رسید که باید متن ویژه‌ای برای کتاب‌های بریل تهیه یا برای چاپ کتاب الفبای فارسی به بریل تغییراتی در آن اعمال کرد. «جنگی که تمام نشد» خاطرات خانم فاطمه طالبی، همسر شهید علی رضاییان است که خانم زینب عطایی به قلم آوردند. این کتاب را هم به خط بریل منتشر کردیم، یکی از دلایل این انتخاب حجم کمش بود.

فرخانی با اشاره به اینکه تاکنون استقبال گسترده‌ای از کتاب‌های بریل این انتشارات نشده است، می‌گوید: ما در ابتدای راهیم. باید برای آشنایی نابینایان با این محصولات تلاش بیش‌تری کرد. درضمن، می‌خواهم بگویم که تمام صحبت‌هایم و تلاش‌های انتشاراتمان برای چاپ کتاب‌های بریل نتیجه فعالیت گروهی همکارانم است.

این ناشر با نظر به آینده نشر بریل در اصفهان ادامه می‌دهد: اگر می‌خواهیم نشر کتاب‌های بریل در اصفهان پرقدرت جلو برود، باید مردمی شود. هروقت مردم به میدان آمدند، فعالیت‌های این‌چنینی به سرانجام رسیده است. به‌نظرم نباید منتظر ماند که مثلاً دولت، مسئولان استان یا جایی چون شهرداری کاری کند. باید از خودمان شروع کنیم.

به گزارش ایسنا، اکنون باید در انتظار ماند و دید این چرخه بی‌توجهی به کتاب‌های ویژه نابینایان در اصفهان، شهری که خود از پیشتازان چاپگر و انتشار کتاب بریل است، به‌دست چه کسانی متوقف می‌شود؛ آیا خیران قدم پیش می‌گذارند یا بخش دولتی اهمیت موضوع را درک و بودجه تعریف می‌کند؟

انتهای پیام