بهار و رویش دوباره طبیعت، همواره برای کردستانی‌ها با عطر و طعم گیاهان خودرو و پرخاصیت همراه بوده است، این سبزی‌های تازه، نه تنها زینت‌بخش سفره‌ها هستند، بلکه گنجینه‌ای از خواص دارویی و درمانی را نیز در خود جای داده‌اند.

این گیاهان خودرو، که با عطر و طعم بی‌نظیرشان، هر ذائقه‌ای را مجذوب می‌کنند، فراتر از یک چاشنی ساده، میراثی گرانبها از دل طبیعت بکر کردستان به شمار می‌روند.

از پیچک‌های عطرآگین که عطر مست‌کننده‌شان، نان‌های محلی را دلپذیرتر می‌سازد، تا کنگرهای پرخاصیت که طعم تلخ و شیرینش، یادآور اصالت این سرزمین است؛ از ریواس‌های ترش و آبدار که خنکای بهار را به کام می‌آورند، تا تره‌کوهی‌های تند و تیز که عطر پیاز وحشی‌شان، هر غذایی را جان می‌بخشد، این سبزی‌های بهاری، تنها بخشی از سخاوت طبیعت کردستان هستند که با خواص درمانی بی‌شمارشان، نه تنها سفره‌ها را رنگین می‌کنند، بلکه به سلامت جسم و جان نیز یاری می‌رسانند.

هوای بهاری و بوی خوش گیاهان دارویی و خوراکی کردستان، بهانه‌ای است برای بیرون رفتن از خانه و پناه بردن به دامان دشت و دمن این منطقه، بهانەای برای تفریح و چیدن گیاهان خوراکی بهاری که همچون یک داروی شفابخش به جان انسان انرژی می‌دهد.

همچنین در این روزهای ناب بهاری اگر سری به بازار سنندج بزنید، خواهید دید که در این فصل بازارهای سنندج مملو از گیاهان خوراکی و دارویی و ارگانیکی است که مردم محلی و گردشگران برای خرید این گیاهان بهاری به بازارها می‌آیند و از طعم و عطر بی‌نظیر آنها لذت میبرند.

در میان ازدحام و شلوغی بازار سنندج، با «کاک لقمان» یکی از فروشندگان گیاهان بهاری، هم‌صحبت می‌شوم، چهره‌اش خسته است، اما با لبخندی از من استقبال می‌کند.

از او می‌پرسم که در این فصل چه گیاهانی را به فروش می‌رسانید؟ که جواب میدهد: در این فصل، انواع گیاهان خوراکی مانند پیچک، کنگر، ریواس را عرضه می‌کنیم که بیشتر این گیاهان از کوهستان‌ها و دشت‌های اطراف سنندج جمع‌آوری می‌شوند.

کاک لقمان ادامه می‌دهد: استقبال مردم از گیاهان خوراکی و دارویی بهاری بسیار خوب است، زیرا مردم همواره به دنبال گیاهان تازه و ارگانیک هستند.

کاک لقمان در خصوص خاصیت ریواس می‌گوید: ریواس یک گیاه آبدار و ترش و خنک بهاری است که از کوه‌های سرسبز کردستان جمع‌آوری می‌شود و پر از ویتامین‌های بسیاری است که علاوه بر طعم لذیذی که دارد، از خاصیت فراوانی نیز برخوردار است.

وی ادامه می‌دهد: ریواس به سلامت گوارش، سلامت قلب، تقویت استخوان‌ها، تنظیم قند خون و کاهش وزن کمک می‌کند و از خاصیت بسیاری برخوردار است.
در ادامه می‌گوید: ریواس جدای از اینکه یک خوراکی خوشمزه است و مردم اغلب آن را به صورت خام مصرف می‌کنند، مواد خوشمزه‌ای برای پخت غذاهای محلی نیز هست که طعم ترش و ملایم آن، هر غذایی را خوشمزه‌تر می‌کند.

در بازار به راه می‌افتم، در حالی که بوی خوش گیاهان بهاری کل بازار را پر کرده است، بە آقا رحیم می‌رسم که یکی دیگر از فروشندگان گیاهان خوراکی بهاری در بازار سنندج است.

می‌پرسم علاوە بر گیاهان خوراکی، گیاهان دارویی را هم در این فصل به فروش می‌رسانید؟ جواب می‌دهد: بله، علاوه بر گیاهان خوراکی، گیاهان دارویی مانند گل گاوزبان، آویشن کوهی و بابونه هم عرضه می‌کنیم و مردم بیشتر به دنبال گیاهانی مانند کنگر و گیلاخە هستند که برای سلامتی مفید باشند.

وی ادامه می‌دهد: از آنجایی که ریشه‌کن کردن این گیاهان باعث نابودی دائمی آن‌ها در دامان طبیعت می‌شود، سعی ما این است که فقط به میزان مورد نیاز برداشت کنیم و به طبیعت آسیب نرسانیم.

وی با اشارە به عرضە گیاهان سمی در این فصل اشارە کرد و افزود: متاسفانه برخی افراد ناآگاه گیاهان سمی را هم به بازار عرضه می‌کنند، به همین دلیل، مردم باید از فروشندگان معتبر خرید کنند و قبل از مصرف، از شناسایی دقیق آن‌ها اطمینان حاصل کنند.

آقا رحیم در خصوص خاصیت گیاهان بهاری می‌گوید: یکی از گیاهان مورد علاقه کردستانی‌ها، کنگر است که در فصل بهار زینت بخش سفره اغلب کردستانی‌ها است، همچنین به اعتقاد قدیمی‌ها از دیرباز تا به امروز کنگر در حفظ سلامت کبد، تنظیم قند خون، تقویت دستگاه گوارش و ... نقش موثری داشته است.

وی در ادامه می‌گوید: در کردستان کنگر به شیوه‌های مختلفی مصرف می‌شود، برخی این گیاه خوشمزه را به صورت خام و برخی هم به صورت پخته مصرف می‌کنند، همچنین کردستانی‌ها از ساقه گیاه کنگر در تهیه برخی از غذاهای محلی استفاده می‌کنند و خورشت کنگر از محبوبیت بسیاری در بین مردم کرد برخوردار است.

به راهم ادامه می‌دهم، با قدم زدن در بازار سنندج، گویی وارد دنیایی رنگارنگ و پر از عطر و طعم شده‌اید، در این فصل بازار سنندج بهشتی برای دوستداران گیاهان بهاری است، هر گوشه از بازار مملو از گیاهان تازه و ارگانیکی است که از دل طبیعت بکر کردستان به دست آمده‌اند.

سبزی‌های تازه و معطر، قارچ‌های خوشمزه، کنگرهای خاردار و ریواس‌های ترش و آبدار، هر کدام با رنگ و عطر خود، چشم و دل هر بیننده‌ای را می‌ربایند و عطر نعناع کوهی، آویشن و پونه، فضا را پر کرده و حس تازگی و طراوت بهاری را القا می‌کند.

در میان جمعیت قدم می‌زنم و با دقت گیاهان مختلف را بررسی می‌کنم، کنگر، با آن ظاهر خاردار و طعم کمی تلخ، نظرم را جلب می‌کند.

به سراغ فروشنده می‌روم و از او می‌پرسم که این کنگرهای تازه را از کجا تهیه می‌کنید؟ کاک جمیل می‌گوید: این کنگرها را همین امروز صبح از کوه‌های اطراف سنندج چیده‌ایم، کنگر این فصل، طعم و عطر بی‌نظیری دارد.

وی در خصوص خواص گیاه کنگر می‌گوید: مصرف کنگر برای پاکسازی کبد و کاهش کلسترول بسیار مفید است و مردم محلی از قدیم‌الایام از آن برای درمان بیماری‌های مختلف استفاده می‌کردند.

وی افزود: در این فصل علاوه بر گیاهان خوراکی، گیاهان دارویی مانند گل گاوزبان، آویشن کوهی و بابونه هم عرضه می‌شود که با استقبال بی‌نظیر مردم همراە است.

وی همچنین به خاصیت گیاه شنگ اشاره کرد و گفت: یکی از پرطرفدارترین گیاهان بهاری شنگ است، که خاص مناطق کوهستانی کردستان است و فصل برداشت این گیاه از ماه اردیبهشت تا تیرماه است که با برگ‌های سبز و باریک و نازک خود در میان کردستانی‌ها جایگاه ویژه‌ای دارد که خوردن آن با نمک و سرکه طعمی فراموش نشدنی را به ارمغان می‌آورد.

آقا رحیم بیان کرد: گیاه شنگ برای درمان مشکلات گوارشی همچون اسهال و خونریزی معده مورد استفاده قرار می‌گیرد و به تقویت دیواره معده، تصفیه خون کمک می‌کند و همچنین ریشه آن خاصیت اشتهاآور و خلط آوری دارد.

در ادامه از خانمی که مشغول خرید گیلاخه بود نیز می‌پرسم که چرا قدیمی‌ها گفته‌اند که گیاه بهاری حکیم است، در جواب گفت: بله، قدیمی‌ها اعتقاد داشتند که گیاهان بهاری حکیم هستند و دلیل آن هم خواص دارویی و درمانی بسیار زیادی بود که گیاهان بهاری داشتند.

او می‌گوید: قدیم‌ترها که دکتر به صورت امروزی وجود نداشت، از گیاهان کوه و در و دشت برای درمان امراض خود استفاده کرده‌اند و واقعا از این گیاهان نتایج درمانی فوق العاده‌ای دریافت کرده‌اند؛ برای مثال همین گیاه گیلاخه خاصیت درمانی بسیاری دارد و در قدیم‌الایام از ضماد تهیه شده از گیلاخه برای نرم شدن و کاهش ورم‌های مختلف کمک استفاده کرده‌اند.

وی در ادامه با اشاره به اینکه گیلاخه در درمان رماتیسم، پاکسازی روده و دفع سموم از بدن کمک شایانی می‌کند، گفت: مردم محلی از این گیاه به روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند، برای‌ مثال برگ‌های جوان و تازه گیلاخه را می‌توان به عنوان سبزی خوردن مصرف کرد.

این بانوی کردستانی می‌گوید: خورش گیلاخه نیز یکی دیگر از غذاهای محلی است که با استفاده از گوشت یا مرغ و گیلاخه تهیه می‌شود.

همچنین قازیاخه یکی از گیاهان معروف بهاری است که به وفور در این فصل از سال به چشم می‌خورد و به نوعی می‌توان گفت که زینت بخش سفره این روزهای کردستانی‌ها است.

این بانوی کرد می‌گوید: قازیاخه یکی از مشهورترین گیاهان بهاری است که از خاصیت فراوانی برخوردار است و از این گیاه برای افزایش اشتها، بهبود عملکرد گوارش و تصفیه کننده خون استفاده می‌شود.

اضافه کرد: این گیاه اغلب‌ به صورت پخته شده مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما گاهی نیز از آن به عنوان سبزی خوردن در کنار غذا استفاده می‌شود.

کاک محمد علی یکی از فروشندگان گیاهان بهاری نیز در خصوص خاصیت گیاه کوزله یا همان علف چشمه، گفت: این گیاه اغلب در کنار چشمه و رودخانه‌ها می‌روید که در درمان سرفه، کاهش قند خون، افزایش رشد مو، درمان بیماری های برونشیتی و رشد کودکان و … بسیار کاربرد دارد.

وی همچنین در خصوص گیاه پیچک می‌گوید: پیچک یکی از آن گیاهان خوش طعمی است که در نان‌های محلی منطقه کردستان استفاده می‌شود و این گیاه که اغلب از دل طبیعت بکر کوهستان‌های کردستان به دست می‌آید و سرشار از خواص دارویی است که با عطر تند و خاص خود در تهیه نوعی نان محلی به نام کلانه به کار می‌رود و طعمی بی‌نظیر به آن می‌بخشد.

کاک محمد به گیاه دیگری از دل کوه‌های کردستان اشاره می‌کند به نام کنیوال یا همان تره کوهی که طعم پیازچه خام را دارد و شکلی همچون تره دارد و می‌گوید: این گیاه از قدیم الایام برای تقویت بینایی و جلوگیری از بیماری آب مروارید مورد استفاده قرار می‌گرفت.

وی ادامه داد: کنیوال به مانند پیچک به دلیل اینکه طعمی شبیه به پیازچه دارد در مناطق کردستان برای ساخت کلانه استفاده می‌شود که از طعم بی‌نظیری برخوردار است.

گیاهان بهاری، زینت بخش سفره کردستانی‌ها

فیروزی، مشاور تغذیه در این باره می‌گوید: بنا به خاصیت و منابع غنی معدنی و انواع ویتامین ها در گیاهان بهاری و سلیقه زنان کردستان، با انبوهی از خوراکی و غذاهای متنوع فصلی روبه‌رو هستیم.

وی به دو گونه گیاهی که ترکیبی از سرد و گرم هستند اشاره می کند و می گوید که خانم‌های کرد از این دو گونه غذاهای متنوع و فصلی درست می کنند.

این مشاور تغذیه با اشاره به اینکه کنگر، گیاهی با طبعی سرد و منبع غنی پتاسیم است، می‌افزاید: این گیاە سرشار از ویتامین هایE ،B ،A و املاح معدنی است، همچنین «کنیوال» یا «تره کوهی» گونه ای سبزی با طبعی گرم و تند و عطری از خانواده سیر و از سبزیجات کوهی و خودرو بوده که منبع غنی ویتامین های A و C است و برای سیستم بینایی و همچنین جلوگیری از بیماری آب مروارید مفید است.

وی می گوید: خوردن تره کوهی با روغن حیوانی برای دفع کرم های معده که علائم آن با تهوع است، توصیه می شود.

زنان این منطقه از گیاهان انواع خوراک، خورش و ترشی درست می کنند و چون به طبع سرد و گرم گیاهان آگاهی کامل دارند در حفظ تعادل سفره خانواده توانایی بسزایی دارند.

مصرف گیاهان خوارکی، خودرو و کاملا ارگانیک در استان کردستان به دلیل وجود فیبر فراوان و تنوع در مزه و سنت پیشینیان توصیه می شود.

کردستان مهد رویش گیاهان دارویی و خوراکی بهاری است

رئیس گروه بهبود تغذیه جامعه مرکز بهداشت دانشگاه علوم پزشکی کردستان، با اشاره به تنوع گیاهی استان، کردستان را بستری غنی برای رشد گیاهان دارویی و خوراکی بهاری دانست.

هدایت کردستانی، در خصوص رویش گیاهان بهاری اظهار کرد: استان کردستان به دلیل شرایط آب و هوایی مساعد و موقعیت جغرافیایی ویژه، از تنوع گیاهی بالایی برخوردار است و تاکنون ۲ هزار و ۳۷۰ گونه گیاهی در این استان شناسایی شده که ۷۰ تا ۸۰ گونه آن بومی و انحصاری کردستان هستند.

وی افزود: بیش از ۱۵۰ گونه از این گیاهان دارای خواص دارویی شناخته شده برای ساکنین روستاها بوده و در طب سنتی برای درمان بیماری‌های مختلف به کار می‌روند. آویشن، بابونه، بنفشه، شیرین بیان، بومادران، رازیانه، خاکشیر، مرزه، ختمی، کاسنی و گاوزبان از مهمترین این گیاهان هستند.

رئیس گروه بهبود تغذیه جامعه مرکز بهداشت دانشگاه علوم پزشکی کردستان، همچنین به رویش انواع گونه‌های خوراکی در فصل بهار در مراتع استان اشاره کرد و گفت: این گیاهان که هر ساله زینت‌بخش سفره‌های مردم این منطقه تاریخی هستند، طعم بهار را به ذائقه شهروندان و روستاییان می‌بخشند.

هدایت کردستانی با بیان اینکه این گونه‌های خوراکی علاوه بر مصرف غذایی، دارای خواص دارویی و درمانی نیز هستند، تصریح کرد: مصرف این گیاهان به بهبود عملکرد سیستم گوارشی کمک می‌کند. کنگر، ریواس، شنگ، گیلاخه، لوشه، پیچک، کنیوال، قازیاخی و کوزله از جمله پرمصرف‌ترین این گونه‌های خوراکی در مناطق مختلف کردستان هستند که بسته به فرهنگ محلی، نحوه مصرف آن‌ها کمی متفاوت است.

وی با تاکید بر ارگانیک بودن گیاهان بهاری به دلیل رویش خودرو در طبیعت و عدم استفاده از کودهای شیمیایی و سموم در پرورش آن‌ها، خاطرنشان کرد: این گیاهان سرشار از فیبر، ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها بوده و مصرف آن‌ها فواید بسیاری برای سلامتی بدن دارد.

هدایت کردستانی، نقش مهم فیبر موجود در این گیاهان را در سلامت افراد یادآور شد و گفت: فیبر موجود در این گیاهان به بهبود عملکرد دستگاه گوارش، افزایش حرکت غذا و کاهش یبوست کمک می‌کند.

این مقام مسئول اضافه کرد: همچنین، مصرف این گیاهان به دلیل وجود فیبر، سرعت جذب قند و چربی را کاهش داده و در نتیجه به پایین آمدن میزان قند و چربی خون کمک کرده و برای افراد مبتلا به دیابت و چربی خون بالا مفید است.

وی افزود: گیاهان سبز رنگ بهاری منبع غنی ویتامین‌های گروه B و بعضاً ویتامین C هستند که موجب تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شوند.

رئیس گروه بهبود تغذیه جامعه مرکز بهداشت دانشگاه علوم پزشکی کردستان، در پایان بر لزوم رعایت اعتدال در مصرف این گیاهان تاکید کرد و گفت: با وجود فواید فراوان، مصرف بیش از حد هر نوع ماده غذایی، حتی سالم، برای سلامتی مضر است. همچنین، برخی از این گیاهان ممکن است برای افراد با شرایط خاص مانند بارداری یا بیماری‌های گوارشی مناسب نباشند.

وی همچنین بر اهمیت شناسایی دقیق گیاهان توسط افراد متخصص به دلیل وجود گونه‌های سمی مشابه گیاهان خوراکی و خطرات ناشی از مصرف آن‌ها هشدار داد.

انتهای پیام