این روزها اگر سری به مناطقی مانند کوه‌های اسدلی بزنیم، می‌بینیم مردم مشغول برداشت گیاهان دارویی همچون آویشن، کاکوتی و ... هستند. خیابان‌های شهر بجنورد نیز مملو از دست‌فروش‌هایی شده است که مقدار زیادی از این گیاهان را از کوه و دشت‌ها جمع کرده‌اند مشغول فروش آن‌ها هستند.

خراسان شمالی یکی از استان‌های غنی در زمینه داشتن رویشگاه‌های گیاهان دارویی است و می‌توان از این استان به‌عنوان داروخانه گیاهی کشور یاد کرد. رویش ۴۳۰ گونه گیاهی در خراسان شمالی شناسایی شده و این استان، یکی از رویشگاه‌های اصلی گیاهان دارویی بسیار مهم مانند باریجه در کشور است.

با وجود اینکه می‌توان از طریق گیاهان دارویی، اشتغال ایجاد و مزیت اقتصادی کسب کرد، ولی هنوز چنین فرصتی در خراسان شمالی فراهم نشده است. در این استان، زنجیره‌ای به‌جز برای یکی از گیاهان دارویی شکل نگرفته است و بیشتر تولیدات گیاهان دارویی خام‌فروشی می‌شوند.

رویش ۴۳۰ گونه گیاهی در استان

مهدی باور، عضو هیأت علمی و معاون آموزشی مرکز تحقیقات کشاورزی خراسان شمالی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، اظهار کرد: خراسان شمالی با توجه به شرایط آب و هوایی‌اش، یکی از رویشگاه‌های خوب گیاهان دارویی است و ظرفیت خوبی برای تولید این گیاهان در استان وجود دارد.

وی بیان کرد: ۴۳۰ گونه گیاهی در این استان شناسایی شده‌اند، البته بسیاری از این گیاهان در رویشگاه‌های خود به‌صورت خودرو رشد می‌کنند و در مساحت کمی از کشتزارهای استان، گیاهان دارویی به مرحله کشت درآمده است.

باور ادامه داد: خراسان شمالی رتبه سوم کشوری را در تولید زعفران، رتبه چهارم را در تولید زیره سبز دارد و جزو یکی دو استان‌ اول در تولید گیاه دارویی با ارزش باریجه است. از سوی دیگر، این استان ظرفیت بسیار خوبی در تولید گیاهان دارویی دیگر مانند گون، کتیرا، زرشک وحشی، کاکوتی کوهی و آویشن دارد. این گیاهان به‌صورت خودرو در رویشگاه‌ها می‌رویند.

باور گفت: با این میزان پتانسیل در این استان برای تولید گیاهان دارویی، اکنون فقط در ۸۰۰۰ هکتار گیاه دارویی کشت می‌شود که از این مساحت ۴۸۰۰ هکتار مربوط به زعفران، ۲۰۰۰ هکتار زیره سبز و ۲۰۰ هکتار گل محمدی است.

اسانس‌گیری ناقص به علت به‌روز نبودن دستگاه‌های فرآوری گیاهان دارویی

معاون آموزشی مرکز تحقیقات کشاورزی خراسان شمالی تاکید کرد: برای اینکه بتوان گیاهان دارویی را در این استان به مزیت اقتصادی رساند در وهله نخست باید آنها را در مزارع کشاورزی کشت کرد و در کنار آن، صنایع تبدیلی و تکمیلی و بازار فروش ایجاد کرد.

وی بیان کرد: در این استان، چند واحد فرآوری گیاهان دارویی وجود دارد، اما تکنولوژی آن‌ها به‌روز نیست و این امر سبب می‌شود تا میزان اسانس‌گیری از گیاه دارویی کاهش یابد. این دستگاه‌ها سبب می‌شود تا توان رقابت از این تولیدکنندگان گرفته شود و هزینه تولید آن‌ها افزایش یابد.

وی ادامه داد: صنایع تبدیلی که برای گیاهان دارویی در این استان ایجاد شده فقط برای گیاهانی مانند زعفران، گل محمدی و ... است که در حال کشت هستند و برای گیاهان خودرو در طبیعت مانند رزشک کوهی، آویشن و ... نیست.

فروش گیاهان با ارزش دارویی در کنار خیابان و عطاری

باور گفت: گیاهان دارویی که در عرصه‌های طبیعی این استان تولید می‌شوند، در کنار خیابان و عطاری‌ها به فروش می‌رسند و خام‌فروشی می‌شوند و هنوز به مرحله تجاری‌سازی نرسیده‌اند. برای اینکه به مرحله تجاری‌سازی برسند در گام اول باید بازار آن برای کشاورزان استان فراهم شود.

وی تاکید کرد: باید شرکت‌های داروسازی در استان وارد عرصه شوند و از این گیاهان دارویی، داروهای گیاهی تولید کنند تا تولید آن به مرحله انبوه برسد.

برخی گیاهان دارویی در خطرند

معاون آموزشی مرکز تحقیقات کشاورزی خراسان شمالی اظهار کرد: یکی از اقداماتی که برای توسعه کشت گیاهان دارویی در استان باید انجام شود، اهلی‌سازی گیاهان دارویی خودرو در عرصه‌های منابع طبیعی است. اهلی‌سازی برخی گیاهان شروع شده و آویشن کوهی به مرحله اهلی‌سازی رسیده است. درباره گیاه پاپاریس هم در حال کار کردن هستیم. گیاه باریجه نیز تا در سطوح محدودی از مزارع کشت می‌شود، اما به‌طور کامل اهلی‌سازی نشده است.

باور بیان کرد: باید مراقب گیاهان دارویی در معرض خطر به علت بروز خشکسالی‌های پی در پی و برداشت‌های غیراصولی در طبیعت باشیم، اکنون گیاهانی مانند کاکوتی کوهی، آویشن خراسانی، گون و کتیرا و زرشک کوهی در خطرند.

کشت گیاهان دارویی در سطح ۲۰۰۰ هکتار سهمیه خراسان شمالی

صفدر صفدری مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی از کشت گیاهان دارویی در سطح ۲۰۰۰ هکتار سهمیه استان برای امسال خبر داد.

وی اظهار کرد: در قالب جهش تولید در دیمزارها امکانات خوبی برای کشت گیاهان دارویی در نظر گرفته شده است که از امسال کشت گیاه دارویی زیره سبز با ریزدانه کار انجام می‌شود. در گذشته، بذرپاشی این گیاه با دست انجام می‌شد، اما کاشت گیاه با این دستگاه کمک زیادی به سرسبزی مزرعه می‌کند و از سوی دیگر میزان بذر کمتری مصرف می‌شود.

صفدری با بیان اینکه در این استان بیش از ۴۰۰ نوع گیاه دارویی تولید می‌شود، تصریح کرد: تولید گیاهان دارویی در این استان در عرصه‌های منابع طبیعی و در مزارع است.

وی بیان کرد: خراسان شمالی رتبه سوم در تولید زعفران، رتبه چهارم در تولید زیره سبز و در مجموع رتبه هفتم تولید گیاهان دارویی را دارد.

این مقام مسئول گفت: ۱۵.۷ درصد از زیره سبز کشور در این استان تولید می‌شود و در مجموع ۴۶۰۰ نفر بهره‌بردار گیاه دارویی در این استان وجود دارد. همچنین ۸۷ هزار و ۵۰۰ هکتار عرصه طبیعی زیر پوشش گیاهان دارویی باریجه، کتیرا، زرشک، آنغوزه، گون و ... است و در ۱۰ هزار و ۵۰۰ هکتار از مزارع استان نیز گیاه دارویی کشت می‌شود.

مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی با اشاره به اینکه به دنبال آن هستیم تا زنجیره تولید گیاهان دارویی را در استان تکمیل کنیم، افزود: تولید نشاء و بذر گیاهان دارویی، مراکز خرید زعفران، واحدهای تبدیلی و تکمیلی زعفران و تعدادی از گیاهان دارویی در استان ایجاد شده است.

انجام برنامه‌ریزی برای توسعه تولید گیاه کاپاریس در خراسان شمالی

وی در ادامه از انجام برنامه‌ریزی برای توسعه تولید گیاه دارویی کاپاریس در این استان خبر داد.

صفدری با اشاره به اینکه این گیاه دارای آنتی اکسیدان بسیار قوی و جزو گیاهان دارویی ارزشمند است، اظهار کرد: در حال حاضر در سطح حدود ۱۰ هزار هکتار در عرصه‌های طبیعی این استان این گیاه تولید می‌شود و به دنبال آن هستیم تا با کشت این گیاه، تولید آن را افزایش دهیم. در این راستا یکی از تولیدکنندگان باغ مادری اندام تکثیری این گیاه را در شهرستان سملقان در سطح ۵۰ هکتار ایجاد کرده است که از این ظرفیت برای افزایش تولید آن بهره خواهیم برد.

صفدری افزود: از سوی دیگر علم و دانش فرآوری این گیاه نیز وجود دارد و در این ارتباط مشکلی وجود ندارد.

وی در ادامه به پروژه اسانس‌گیری گل و گلاب در این استان اشاره کرد و ادامه داد: به یکی از سرمایه گذاران و تولیدکنندگان تسهیلات مورد نظر اعطا شده که با استفاده از آن یک دستگاه پیشرفته اسانس گیری تام وارد شده است که این امر کمک خیلی زیادی در جلوگیری از خام فروشی خواهد کرد.

خشکسالی و عدم برداشت طلای گیاهان دارویی از عرصه‌های منابع طبیعی استان

احمد یزدانی، معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی همچنین در گفت و گو با ایسنا، اظهار کرد: خراسان شمالی به لحاظ تنوع آب و هوایی، توپوگرافی و اکولوژیکی و با توجه به وجود منطقه اکوتون بین دو ناحیه آب و هوایی مرطوب استان گلستان و نیمه‌خشک خراسان شمالی، دارای پوشش گیاهی بسیار متنوع و ذخایر ژنتیکی گیاهی بسیار ارزشمند است که درصد بالایی از آن را گیاهان دارویی تشکیل می‌دهد. طبق تحقیقات انجام‌شده تعدادی از گونه‌های دارویی رویش پیدا کرده در این استان منحصربه‌فرد هستند.

وی گفت: از گونه‌های مرتعی که در خراسان شمالی به‌عنوان ذخیره‌گاه اعلام شده است، گونه گون خاردار کتیرایی است، این گونه براساس ماده یک قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع ممنوع‌القطع است؛ اما گونه‌های با ارزش دیگری در خراسان شمالی وجود دارد که از نظر ذخیره ژنتیکی و مواد موثره منحصربه‌فرد است.

وی افزود: از گونه‌های با ارزش مرتعی با کاربرد علوفه‌ای و حفاظتی، که مقاوم به خشکی هوا و خاک است و برای احیا و توسعه مراتع استان دارای ارزش است، گونه (اروشیا) برگ نقره ای - برگ آردی - (و گونه کوخیا) جاروی وحشی است. این دو گونه با ارزش به‌عنوان ذخیره ژنتیکی در شمال شرق ایران باید تحت حفاظت قرار گیرند و بهره‌برداری و چرای دام تحت اصول فنی و اکولوژیکی انجام شود تا این ذخایر برای توسعه آینده مراتع حفظ شوند.

یزدانی بیان کرد: خراسان شمالی دارای گونه‌های مرتعی دارویی با ارزشی است. گونه باریجه ارزش دارویی و اسانس دارد که در برنامه‌های اداره کل منابع طبیعی تحت حفاظت قرار گرفته است و در قالب طرح‌های مصوب بهره‌برداری گیاهان دارویی، تحت بهره‌برداری قرار می‌گیرد. همچنین گونه‌های بابونه، آقباش، کاسنی، و ... در استان را می‌توان به‌عنوان ذخیره ژنتیکی گیاهی مرتعی دانست که نیاز به حفاظت بیشتر دارند.

وی ادامه داد: خراسان شمالی نیز مامن و زیستگاه انواع مختلف و متنوع گیاهان و درختان است که برخی از آن‌ها ذخیره ژنتیکی محسوب می‌شوند و نام آن‌ها در قانون حمایت و حفاظت از ذخایر ژنتیکی درج شده است. حفظ زیستگاه‌ها، مراقبت از منابع ژنتیکی پویا، نگهداری فرآیندهای اکولوژیکی، انجام پژوهش و تضمین موجودیتی نمونه‌های طبیعی از اهداف شناسایی و حفاظت از ذخیره‌گاه‌های ژنتیکی در کشور است

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی گفت: در سال گذشته به علت بروز خشکسالی‌های چند ساله، محصول باریجه از عرصه‌های این استان برداشت نشد.

وی ادامه داد: بوته‌های باریجه موجود در استان امسال در مرحله زایشی قرار گرفته اند.

وی ادامه داد: در حال حاضر ۴۳ طرح تلفیقی و بهره برداری برداشت گیاه باریجه در این استان وجود دارد که مساحتی حدود ۷۷ هزار هکتار را شامل می‌شود.

یزدانی بیان کرد: تمام باریجه‌های برداشت شده در این استان به صورت خام از استان صادر می‌شود و به سایر استان‌ها و یا کشورهای حاشیه خلیج فارس و ... ارسال می‌شود.

وی تصریح کرد: نبود تکنولوژی فرآوری این گیاه با ارزش از جمله مشکلاتی است که در استان با آن مواجه هستیم.

این مقام‌ مسئول با بیان اینکه خراسان شمالی یکی از خاستگاه‌های اصلی تولید باریجه در کشور است، اظهارکرد: با توجه به کوهستانی بودن خراسان شمالی، وسعت رویش این گیاه در عرصه‌های منابع طبیعی استان خوب بوده و این استان از رویشگاه‌های خوبی از این گیاه برخوردار است.

وی تصریح کرد: استفاده از این گیاه در تولید دارو، در ساخت عطر و ادکلن و چسب الماس از جمله مواردی است که در سایر کشورها مورد مصرف قرار می‌گیرد.

یزدانی تاکید کرد: باریجه تولیدشده در خراسان شمالی با توجه به موقعیت آب و هوایی این منطقه، بهترین نوع باریجه در کشور به لحاظ مواد موثره و اسانس است.

انتهای پیام