به گزارش ایسنا، در چهارمین پیش‌نشست همایش ملی «تجارب مسئولیت اجتماعی در ایران» با موضوع «مسئولیت اجتماعی در صنعت نفت» بابک دارابی، مشاور اجتماعی وزیر نفت با موضوع رویکردهای کلان مسئولیت اجتماعی در صنعت نفت ایران، هوشنگ فضلی، کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت با موضوع گزارش پایداری در صنعت نفت محسن انصاری، کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت با موضوع نظام‌نامه مسئولیت اجتماعی در صنعت نفت و احمد ملاکی، کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت با موضوع «مسئولیت اجتماعی در صنعت نفت» به ارائه مهم‌ترین برنامه‌ها و اقدامات مسئولیت اجتماعی در صنعت نفت اشاره کردند.

بابک دارابی، با بیان این‌که در ارتباط با بحث ایفای مسئولیت‌های اجتماعی این موضوع یک فعل خودخواسته برای انجام کارهای ضروری در محیط و جوامع پیرامونی خود است، گفت: این موضوع سبب می‌شود فضای ایجادشده در محیط پیرامونی‌مان در مسیر تعامل قرار بگیرد.

وی ادامه داد: گفتمان جهانی و بین‌المللی درباره مسئولیت اجتماعی در مسیر رشد و نمو  پروژه‌ها و در چارچوب توسعه پایدار مناطق پیرامونی است و آن‌چه اهمیت دارد آن است که پروژه‌ها و فعالیت‌های مرتبط با حوزه مسئولیت اجتماعی در جهت رشد و شکوفایی محیط پیرامونی و در راستای توسعه پایدار باشد.

رویکرد جهانی مسئولیت اجتماعی تحقق توسعه پایدار

مشاور اجتماعی وزیر نفت با بیان اینکه مسئولیت اجتماعی در صنعت نفت از ابتدا تاکنون در مقطعی برای خانواده‌های صنعت نفت دیده می‌شد و سپس به جامعه پیرامونی هم تسری یافت، خاطرنشان کرد: در رویکرد جدید جهانی تحقق مسئولیت اجتماعی باید در راستای توسعه پایدار باشد.

دارابی با اشاره به وجود چالش‌های متعدد در حوزه صنعت نفت و بسیاری دیگر از صنایع در بخش مسئولیت اجتماعی، دیدگاه همه شرکت‌ها اعم از دولتی، خصوصی و ... را نسبت به مسئولیت اجتماعی، فعالیت خیریه‌ای و عام‌المنفعه‌ای دانست و گفت: برخی آن‌را هزینه‌ای بر دوش شرکت‌ها می‌دانند و چون هزینه‌هایی که باید رویت شود اتفاق نمی‌افتد عملاً گزارش‌های روشن و شفافی در این حوزه دیده نمی‌شود.

وی با بیان این‌که رویکرد صنعت نفت در حوزه مسئولیت اجتماعی در مرحله نخست غربالگری نیازمندی‌ها از طریق برنامه‌ها یا آمایش سرزمین و یا برنامه توسعه پایدار استان است، افزود: پس از غربالگری، پتانسیل‌های محلی برای امکان‌سنجی اجرای پروژه‌ها شناسایی می‌شود که البته توانمندسازی و تسهیل‌سازی آن از دیگر موضوعات مهم صنعت نفت و شرکت‌های نفتی است.

مشاور اجتماعی وزیر نفت تقویت اقتصاد پایدار را از دیگر رویکردهای صنعت نفت در حوزه مسئولیت اجتماعی دانست و خاطرنشان کرد: شرکت نفت، از شرکت‌های پیشران اقتصادی است که باید به این امر توجه ویژه‌ای داشته باشد که در صورت حضور نداشتن و یا حتی در صورت حضور این پروژه‌ها بتواند به اقتصاد پایدار منطقه کمک کند.

توانمندسازی جامعه­ محلی، رویکرد صنعت نفت به مسئولیت اجتماعی

دارابی دومین رویکرد صنعت نفت در حوزه مسئولیت اجتماعی را کمک به ایجاد توانمندسازی افراد منطقه برای اجرای پروژه‌های بسیار مهم دانست و تصریح کرد: بدین‌ترتیب می‌توانیم از ظرفیت‌های منطقه استفاده بهینه‌ای داشته باشیم. در این راستا نظام‌نامه مسئولیت اجتماعی در صنعت و وزارت نفت دیده شده و این نظام‌نامه مبتنی بر استانداردهای بین‌المللی تدوین شده است و در سال ۱۴۰۲ رویکرد این نظام‌نامه به‌سمت عملیاتی و اجرایی شدن تغییر کرد.

وی ادامه داد: در نظام‌نامه جدید عنوان شده است که همه شرکت‌ها باید در آن منطقه حساب باز کنند و همه گزارش‌های مالی باید در محل اجرای پروژه انجام شود. خلق ارزش از دیگر موارد مورد اشاره در این نظام‌نامه بود که تأئید و ابلاغ شد.

مشاور اجتماعی وزیر نفت رویکرد جدید صنعت نفت در حوزه مسئولیت اجتماعی در چند ماه اخیر را رویکرد مطلوبی دانست که می‌تواند مبتنی بر شناخت و برنامه‌ریزی به ‌همراه مداخلات اجتماع‌محور در انجام پروژه‌ها و تصمیم‌گیری‌ها در رسیدن به اهداف،‌ موثر باشد.

دارابی مداخله افراد، شرکت‌ها و دستگاه‌های مرتبط با موضوع توسعه آن منطقه را ضروری برشمرد و افزود: از این‌رو از ۳ سال گذشته تاکنون رویکرد صنعت نفت این بوده است که با همکاری دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط و همکاری مردم درباره منطقه تصمیم‌سازی شود.

وی با بیان این‌که در حوزه مسئولیت اجتماعی صنعت نفت افزون‌بر وجود نظام‌نامه، مصوبات دولت هم به شرکت‌ها ابلاغ می‌شود، گفت: در خصوص درخواست‌های دیگری نظیر درخواست مردم، مسئولان استانی و نمایندگان مجلس ابتدا این درخواست­ها در کارگروهی غربالگری می‌شود و براساس نیازسنجی و به‌علت منابع اعتباری محدود، پروژه‌ها براساس اولویت مناطق نفت‌ و گازخیز، تعریف می‌شود که البته همه این موارد در شورای برنامه‌ریزی استان تصویب و نهایی می‌شود.

تأکید بر ضرورت تعریف پروژه‌ها در راستای توسعه پایدار استان‌ها

مشاور اجتماعی وزیر نفت با بیان این‌که در هر صورت باید این پروژه‌ها در راستای توسعه پایدار استان تعریف شود، خاطرنشان کرد: بدین‌ترتیب هیچ پروژه‌ای براساس میل اشخاص و یا نیاز گروه­‌های خاص و یا فشار مسئولان تعریف نمی‌شود. در تعریف پروژه باید تأثیرات محیط زیستی، و پیامدهای اجتماعی آن دیده شود.

دارابی با اشاره به وجود قانون «استفاده متوازن از امکانات کشور برای مناطق کمتر توسعه‌یافته» در شرکت ملی نفت گفت: در آن قانون سرفصل‌ها و قوانین بالادستی هم وجود دارد که همه شرکت‌ها ملزم به استفاده از آن هستند.

وی درباره میزان هزینه‌کرد صنعت نفت در حوزه مسئولیت اجتماعی هم توضیح داد که ما با بیش از ۹۰۰۰ پروژه تنها ۲ پروژه جاری داریم که یکی مربوط به توانمندسازی دانش‌آموزان و دبیران و دیگری توانمندسازی دانش‌آموختگان فنی و حرفه‌ای است. بقیه پروژه‌ها سرمایه‌ای، کارآفرینی و اشتغال‌زایی است.

مشاور اجتماعی وزیر نفت با بیان این‌که همه پروژه‌ها در صنعت نفت قابل رصد هستند، تصریح کرد: ۴۰ همتی که صنعت نفت در حوزه مسئولیت اجتماعی هزینه کرده است بخشی مربوط به مصوبات دولت برخی هم براساس مصوبات شورای برنامه‌ریزی استان بوده است. استفاده از ظرفیت و هم‌افزایی با دستگاه‌های اجرایی بهترین شیوه برای اجرا و ابلاغ پروژه به دستگاه‌های اجرایی است.

دارابی با بیان این‌که برای همه سرفصل‌هایی که ۴۰ همت اعتبار صرف آن­ها شده مصوباتی وجود دارد، گفت: ۷۳ درصد این هزینه‌ها در حوزه ورزش، راه‌های مواصلاتی، آموزش و پرورش، بهداشت، وزارت علوم، بنیاد مسکن، حوزه گردشگری و میراث فرهنگی، وزارت جهاد کشاورزی و منابع طبیعی، بهزیستی، کمیته امداد، انتقال خون، هلال‌احمر و ... بوده است.

وی افزود: آن‌چه تخصیص داده می‌شود براساس میزان پیشرفت فیزیکی پروژه‌هاست و طی این ۳ سال ۱۲ همت اعتبار برای تکمیل و بهره‌برداری ۴۰۰۰ پروژه هزینه شده است. چارچوب اصلی انجام مسئولیت اجتماعی در صنعت نفت همواره مبتنی بر دیدگاه ما به عنوان دستگاه متولی امر و تصمیمات شورای برنامه‌ریزی استان بوده است. 

آغاز مطالعات اجتماعی در منطقه عسلویه

در ادامه این پیش‌نشست احمد ملاکی، کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت، با بیان این‌که ما در صنعت نفت به‌دنبال یک بازنگری هستیم، گفت: این بازنگری باید در جهت حرکت به‌سمت آینده مشترک باشد که در این راستا انجام کارهای ملموس و عینی در مناطق ضروری است.

وی با بیان این‌که در سال‌های پس از پیروزی انقلاب به‌علت ۸ سال جنگ تحمیلی پروژه‌های توسعه‌ای چندانی نداشتیم، گفت: در اواخر دهه ۶۰ ، پروژه عسلویه تعریف شد اما در دهه‌های بعد پروژه‌های متعددی در اقصی نقاط کشور در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی شکل گرفت. از میان همه این پروژه‌ها، پروژه عسلویه با ایده وجود میدان مشترک با سرعت بیشتری پیش رفت و در عمل شاهد مشکلات عدیده‌ای در آن منطقه بودیم.

کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت، با اشاره به آغاز مطالعات اجتماعی در منطقه عسلویه در سال‌های ۸۱ و ۸۲ افزود: این مطالعات تحت‌عنوان «انطباق پویا و عام جوامع محلی با صنعت نفت» توسط دکتر ابراهیم‌پور انجام شد. پس از آن دکتر طالبیان به‌کمک انجمن جامعه‌شناسی ایران مطالعات گسترده‌ای را در منطقه عسلویه آغاز کرد که شامل ۱۰ بخش بود. سپس دکتر فاضلی آن مطالعات را ادامه داد و به‌دنبال آن مطالعات اجتماعی و ارزیابی اجتماعی در دیگر بخش‌های صنعت نفت نظیر ارزیابی اجتماعی در خارک، بهرگان، و دو تا سه منطقه نفت‌خیز دیگر انجام شد.

ملاکی با بیان این‌که نتایج مطالعات حاکی از آن بود که ما تا آن زمان  به تأثیرات‌ منفی عملکردمان در مناطق نفت‌خیز بی‌توجه بوده‌ایم، تصریح کرد: به‌علت تأثیرات فعالیت در مناطق نفت‌خیز در اوایل دولت یازدهم دستوری مبنی بر حرکت به‌سمت ارزیابی و مطالعات اجتماعی مناطق میزبان صنعت نفت داده شد و برای نخستین‌بار حکم مشاور اجتماعی وزیر نفت برای دکتر طالبیان صادر شد.

وی با بیان این‌که پس از آن، مطالعات اجتماعی در صنعت نفت جدی‌تر و ساختارمندتر شد، گفت: برگزاری چندین همایش مسئولیت اجتماعی و تدوین نظام‌نامه اجتماعی و  نسخه دوم آن در سال ۱۴۰۱ همگی از اقداماتی بود که در صنعت نفت انجام شد.

کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت، با بیان این‌که پیش از ملی شدن صنعت نفت اغلب فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی به شهرک‌های نفتی و کارکنانش مرتبط می‌شد، گفت: پس از آن، به محیط‌های هم‌جوار هم توجه شد که البته همگی موردی و سلیقه‌ای بود اما از دهه ۸۰ به بعد این فعالیت‌ها منسجم‌تر و ساختارمندتر تحت‌عنوان « مدیریت نظارت بر طرح‌های عمرانی» آغاز شد تا مسئولیت اجتماعی در قبال محیط پیرامونی و جوامع میزبان صنعت نفت به بهترین نحوه انجام شود.

رسیدن به توسعه پایدار رویکرد نوین صنعت نفت در حوزه مسئولیت اجتماعی

ملاکی با بیان این‌که رویکرد نوین صنعت نفت در حوزه مسئولیت اجتماعی رسیدن به توسعه پایدار است، خاطرنشان کرد: این رویکرد به‌نحوی است که مسئولیت اجتماعی باید مبتنی بر برنامه‌های توسعه محلی و آمایش سرزمین باشد که نهادهای بالادستی نظیر سازمان برنامه و بودجه و دیگر سازمان‌ها آن‌را انجام می‌دهند.

وی با اشاره به شکل‌گیری شرکت‌های عملیاتی غیرصنعتی گفت: اما این شرکت‌ها پایداری چندانی نداشتند.

وی افزود: از چالش‌های مسئولیت اجتماعی در صنعت نفت رفتار موردی و سلیقه‌ای و اغلب خیریه‌ای و عام‌المنفعه‌ای بوده است.ئدر این راستا با وجود نظام‌نامه برای مسئولیت اجتماعی، پایگاه داده‌ای راه‌اندازی شد که همه اقدامات حوزه در صنعت نفت در آن‌جا بارگذاری می‌شود تا بتوان بازنگری، ارزیابی و پایش مسئولیت اجتماعی در راستای جزئیات رویکردهای صنعت نفت انجام داد.

کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت، با بیان این‌که هم‌اکنون با توجه به نظر کارشناسان و تجارب حاصله به‌دنبال یکپارچه‌سازی در حوزه مسئولیت اجتماعی در صنعت نفت هستیم، افزود: اگر مسئولیت اجتماعی در صنعت نفت به شکل واحدی انجام شود امکان ارزیابی و پایش آن وجود خواهد داشت. هم‌چنین برنامه‌ریزی منطقه‌ای مبتنی بر توسعه محلی انجام خواهد شد و خلق ارزش مشترک با ذی‌نفعان در منطقه خواهیم داشت.

تدوین راهنمای گزارش‌دهی در راستای نظام‌مند کردن مسئولیت اجتماعی

ملاکی با بیان این‌که صنعت نفت در راستای نظام‌مند و یکپارچه شدن مسئولیت اجتماعی راهنمای گزارش‌دهی را هم تدوین کرده است، گفت: از اوایل دهه ۹۰ تاکنون کارگاه‌های آموزشی متعددی با موضوعات مختلف مسئولیت اجتماعی طراحی و اجرا شد که از آن‌جمله گزارش‌دهی پایداری، ارزیابی تأثیرات مسئولیت اجتماعی و تسهیل‌گری اجتماعی بوده است.

وی ادامه داد: برای تعمیق مسئولیت اجتماعی در صنعت نفت اکثر شرکت‌ها صاحب مشاور اجتماعی شدند و به‌ویژه برای ۴ شرکت اصلی دبیر مسئولیت اجتماعی هم تعریف شد. در منطقه ویژه، دفتر تعاملات اجتماعی برای ارتباط با مردم و جامعه محلی راه‌اندازی شد و در نهایت پروژه‌های جدیدی که نوعی خلق ارزش مشترک برای ذی‌نفعان در مناطق محسوب می‌شد را دنبال کردیم.

کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت، با بیان این‌که در این مسیر دستگاه‌های دولتی و بهره‌بردار یک طرف، و مشارکت مردم محلی و منطقه‌ای هم در طرف دیگر موضوع قرار داشتند، گفت: به‌عنوان مثال اگر ما پروژه آب‌رسانی داشتیم دستگاه ذی‌ربط تأمین اعتبار و جامعه محلی در اجرایش مشارکت داشتند. در این چارچوب برای همه ذی‌نفعان ارزش مشترکی تعریف ‌شد.

ملاکی با اشاره به برگزاری دوره‌های توانمندسازی آموزشی، در ارتباط با چالش‌های موجود در حوزه مسئولیت اجتماعی در صنعت نفت هم توضیح داد: در بسیاری از موارد پروژه‌ای به انجام می‌رسد سپس به‌دنبال انجام مسئولیت اجتماعی آن هستیم حال آن‌که باید هم‌زمان با انجام پروژه، مطالعات ارزیابی تأثیرات اجتماعی هم انجام شود تا بدانیم این پروژه چه پیامدهای اجتماعی و زیست محیطی خواهد داشت؟ بدین‌ترتیب می‌توان  برنامه‌ریزی بهتری داشت و بسیاری از هزینه‌ها را کاهش داد.

وی افزود: متأسفانه این موضوع هنوز در نظام برنامه‌ریزی کشور قانونی نشده است و هم­زمان با آغاز پروژه و مطالعات فنی، اقتصادی و زیست محیطی، مطالعات ارزیابی تأثیرات اجتماعی انجام نمی‌شود.

وی با بیان این‌که ما به‌دنبال نهایی شدن این موضوع هستیم، گفت: اگرچه ما از اسناد بالادستی، برنامه توسعه محلی و آمایش سرزمین و بسیاری دیگر از موارد استفاده می‌کنیم اما چون در ارزیابی تأثیرات اجتماعی، پیامدهای ناخواسته­ای بر جا مانده است می‌توان بر مبنای آن برای توسعه محلی و انجام مسئولیت اجتماعی برنامه‌ریزی کرد.

انتقاد از واگذاری مسئولیت‌های دولتی به صنعت نفت

کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت، درباره چالش‌های دیگر صنعت نفت در حوزه مسئولیت اجتماعی توضیح داد: متأسفانه مناطق نفت‌خیز مناطق دورافتاده و محرومی هستند که به‌شدت به‌لحاظ ساختارهای اقتصادی و اداری به نفت وابسته هستند وقتی پروژه‌های نفتی در این مناطق آغاز می‌شود عملاً دستگاه‌های دولتی وظایف خود را انجام نمی‌دهند و بار توسعه‌ بر دوش صنعت نفت است حال آن‌که هم به‌لحاظ قانونی انجام این‌کار به صنعت نفت داده نمی‌شود و هم چنان‌چه صنعت نفت این کار را انجام دهد از وظیفه اصلی‌اش جا می‌ماند.

ملاکی با انتقاد از شهرک‌سازی در این مناطق گفت: همه شهرک‌هایی که تاکنون ساخته شده‌اند با جامعه محلی پیوند نخورده‌اند و به‌نوعی با جامعه محلی در تضادند و در نهایت سبب رشد و توسعه آن منطقه و شهر نمی‌شوند درباره همه این موارد باید از ابتدا برنامه‌ریزی شود تا ناگزیر نشویم هزینه‌های بیشتری بپردازیم.

وی خاطرنشان کرد: با شناخت اولیه و مشارکت ذی‌نفعان می‌توانیم پروژه‌هایی را به سرانجام برسانیم که تأثیر ملموسی در توسعه پایدار آن مناطق داشته باشد.

ساماندهی فعالیت‌های حوزه مسئولیت اجتماعی صنعت نفت

محسن انصاری، کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت هم دوره سوم فعالیت در حوزه مسئولیت اجتماعی در صنعت نفت را دوره‌ای با رویکرد نوین برشمرد و افزود: از سال ۱۹۹۰ بحث توسعه پایدار در جهان شکل گرفت و به‌دنبال آن عملاً رویکردهای مسئولیت اجتماعی شرکتی به این سمت حرکت کرد. بدین‌ترتیب این موضوع با توسعه پایدار گره خورد اما موضوع مسئولیت اجتماعی شرکتی در صنعت نفت ایران از دهه ۱۳۹۰ با انتصاب مشاور اجتماعی وزیر نفت مطرح شد و در آن‌جا اقداماتی برای مشاور تعریف و حرکت در جهت توسعه پایدار آغاز شد.

وی حرکت بعدی را سامان دادن و هدفمند کردن اقدامات مجموعه صنعت نفت دانست و گفت: ترویج و تعامل مطلوب با ذی‌نفعان از نکات کلیدی در نسخه اول و دوم نظام‌نامه بود. نسخه دوم آن در سال ۱۴۰۲ ابلاغ شد و در آن بر موضوع مشارکت تأکید شد. موضوع بعدی، آموزش و آگاهی‌بخشی در ۳ سطح مدیران، کارشناسان و جامعه محلی و تأکید بر گزارش‌دهی پایداری بود که در این راستا راهنمایی در حوزه مشاوره اجتماعی وزیر نفت براساس استاندارد GIR تنظیم شد و در اختیار شرکت‌ها قرار گرفت تا شرکت‌ها بتوانند متناسب با آن راهنما گزارش خود را تهیه کنند.

کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت، موضوع بعدی را کمک به کاهش ریسک‌ها عنوان و خاطرنشان کرد: هدف نهایی ارتقاء جایگاه نفت در سطح جهانی بود.

انصاری درباره نظام‌نامه هم توضیح داد: نظام‌نامه با توجه به اسناد بالادستی کشور تنظیم شد؛ اسنادی چون سیاست‌های کلی نظام در حوزه محیط زیست که توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شده بود و نیز تبصره ماده ۸۰ اساسنامه شرکت ملی نفت که مشخصاً به موضوع مسئولیت اجتماعی در صنعت نفت می‌پرداخت. و این‌که شرکت نفت به چه حوزه‌ای ورود کند. هم‌چنین براساس راهنمای استاندارد مسئولیت اجتماعی(ISO۲۶۰۰۰) نظام‌نامه تدوین شد.

بازنگری نظام‌نامه صنعت نفت با تأکید بر نهادینه‌سازی مسئولیت اجتماعی

وی با بیان این‌که نظام‌نامه در ۱۳ ماده تدوین شد، ادامه داد: پیش از سال ۱۴۰۲ نظام‌نامه‌ای در سال ۱۳۹۸ تدوین و ابلاغ شده بود که پس از دریافت بازخوردهای لازم از شرکت‌ها توانستیم نظام‌نامه دوم را متناسب با آن اصلاح کنیم. نسخه دوم نظام‌نامه رویکردهای خاصی داشت که از آن‌جمله تأکید بر نهادینه‌سازی مسئولیت اجتماعی در صنعت نفت بود.

کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت، جهت‌گیری دوم این نظام‌نامه را اقدامات خلاقانه و نوآورنه دانست و خاطرنشان کرد: از چالش‌ها در مسئولیت اجتماعی کشور وجود اقدامات یکسان و تهی از خلاقیت و نوآوری است. موضوع مورد تأکید دیگر در نظام‌نامه، توجه به مشارکت است که نقش بی‌بدیلی در پیشبرد و اثرگذاری موضوعات دارد. از مشکلات موجود اقدامات اولیه خدمات خیریه و عام‌المنفعه است اما همواره این پرسش مطرح است که آیا توانسته‌ایم در راستای توسعه پایدار گام برداریم؟

انصاری ترجمه فارسی استاندارد(ISO۲۶۰۰۰) را از موضوعات مطرح در نظام‌نامه برشمرد و افزود: بر این اساس شرکت‌ها موضوعات خود را اولویت‌دار می‌کنند. موضوعی چون متریالیتی یا موضوعات اساسی وجود دارد که باید متناسب با صنعت نفت باشد. در این نظام‌نامه یکسری موضوعات به‌عنوان موضوعات اساسی تدوین شد که البته نظام‌نامه براساس یک خرد جمعی در صنعت نفت تدوین شده بود.

نسخه دوم نظام‌نامه و مشارکت در توسعه زیرساخت‌ها

وی مشارکت در توسعه زیرساخت‌ها و امکانات زیربنایی و رو بنایی در مناطق، تعامل مطلوب با جامعه میزبان و جلب مشارکت ذی‌نفعان و بهره‌گیری از ظرفیت سمن‌ها از دیگر موضوعات مطرح در این نظام‌نامه برشمرد و افزود: از دیگر موضوعات اولویت‌دار و اساسی در این نظام‌نامه می‌توان به توانمندسازی جوامع میزبان به‌منظور کسب و ارتقاء مهارت‌های کار و زندگی، ایجاد و تقویت زنجیره تأمین تدارکات و استفاده از ظرفیت‌های تولیدی و خدماتی در مناطق و توجه به بحث آموزشی کارکنان، مدیران و جوامع محلی اشاره کرد.

کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت حفاظت از محیط زیست را از نکات کلیدی در نظام‌نامه دانست و خاطرنشان کرد: گذار از انرژی و یا توجه به اقتصاد کم‌کربن از دیگر موضوعات این نظام‌نامه است که به جد در دنیا مطرح است. در اروپا قوانینی تصویب شده است که از چند سال آینده صنایعی که کالاها و خدمات متناسب با شرایط محیط زیست نداشته باشند و حد استاندارد برای انتشار کربن را رعایت نکنند نمی‌توانند کالاهای خود را به اتحادیه اروپا صادر کنند.

انصاری با بیان این‌که توجه به شرایط کار و زندگی از دیگر موضوعاتی بود که در ویرایش دوم نظام‌نامه به آن پرداخته شد، تصریح کرد: بخش فراوانی از نیروها در مناطق عملیاتی هستند که روزهای زیادی از خانواده‌هایشان دور هستند که این موضوع مسائل و پیامدهای خانوادگی زیادی را در پی دارد.

وی شفافیت را از دیگر موضوعات مسئولیت اجتماعی صنعت نفت دانست و گفت: در این راستا راهکار ما ترویج بحث گزارش‌دهی بود. اگر شرکت‌ها بتوانند به‌درستی اقدامات خود را شرح دهند در ابتدا خود را به‌درستی پرزنت خواهند کرد و دوم آن‌که با شفافیت اقدامات، به‌خوبی نقد می‌شوند.

کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت با بیان این‌که باید بتوانیم با توجه به اقدامات، بسترهای لازم را فراهم کنیم، افزود: بدین‌ترتیب می‌توانیم از تأمین و تدارکات محلی به‌خوبی پشتیبانی کنیم بسیاری از جوامع محلی انتظار دارند جذب صنعت نفت شوند در حالی‌که امکان آن وجود ندارد. چنان‌چه از جوامع محلی به‌خوبی پشتیبانی شود آن‌ها می‌توانند نیازهای صنعت نفت را برطرف کنند که این یکی از برگ‌های برنده ما در حوزه مسئولیت اجتماعی خواهد بود.

انصاری یادآور شد: با توجه به دنیای انفورماتیک، آی تی و دنیای مجازی باید بتوانیم به بازارهای جهانی متصل شویم.

گزارش‌دهی مسئولیت اجتماعی نقطه انتهایی این فرآیند

در ادامه این پیش‌نشست هوشنگ فضلی، کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت با بیان این‌که گزارش‌دهی مسئولیت اجتماعی نقطه انتهایی این فرآیند است، گفت: همه این رویکردها و استراتژی‌ها برای آن است که به این موضوع برسیم که برنامه‌های مسئولیت اجتماعی چه باید باشند؟ نمود همه این فعالیت‌ها در گزارش پایداری خواهد بود که در ایران از آن به‌عنوان گزارش مسئولیت اجتماعی یاد می‌شود.

وی توضیح داد: در ایران گزارش‌های مسئولیت اجتماعی معطوف به فعالیت‌های خیریه و عام‌المنفعه است اما این موضوع در جهان بار معنایی خاصی دارد که هدفش این است مسئولیت اجتماعی به‌عنوان فرآیندی به سمت توسعه پایدار رهنمون شود. تعریف پایداری در محافل آکادمیک مشخص است اما این بدان معنا نیست که مفهوم پایداری صرفاً معطوف به ذهنیت آکادمیک و یا نگرشی باشد که در بدنه‌های شرکت‌ها و در میان کارشناسان به آن توجه می‌شود. در برخی شرکت‌ها نظیر شرکت‌های صنعت نفت برای آن شاخص‌هایی تعریف شده است.

کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت در تعریف مشخص و عام پایداری گفت: منظور از پایداری برطرف کردن نیازهای حال حاضر بدون در خطر انداختن توانایی نسل‌های آینده است که در دنیا برروی آن تأکیداتی شده است. در اجلاسی تحت‌عنوان «توسعه پایدار جهانی» تأکید بسیاری بر روی موضوع زنجیره تأمین شرکت‌های صنعتی و استخراجی شده است و آن به این علت است که این زنجیره وسیع‌ترین زنجیره ارتباطی با جامعه و محیط زیست است.

«پایداری اقتصادی» یعنی استمرار درآمد و تثبیت معیشت و ماندگاری شغل

فضلی ادامه داد: از دید این اجلاس ما باید در زنجیره تأمین سازمانی خودمان مسئولیت اجتماعی را پیاده کنیم. ما بعد از این اتفاقات با رویکرد جهانی ابعادی را برای پایداری مشخص کردیم که براساس آن شاخص‌های گزارش‌دهی فعالیت‌ها تعریف شد. براساس «پایداری اقتصادی» نتایج مسئولیت اجتماعی باید استمرار درآمدش به تثبیت معیشت و ماندگاری شغل افراد کمک کند.

وی ادامه داد: در «پایداری اجتماعی» هم معمولاً به مداخلات اجتماعی توجه ویژه‌ای می‌شود و این‌که پروژه‌ها باید براساس مداخلات اجتماعی پیش بروند؛ اگر در جامعه‌ای روابط سنتی با کارکرد مثبت حاکم است نباید این روابط را خراب کنیم. اگر در منطقه ظرفیت­‍های اجتماعی وجود دارد باید بتوانیم از آن‌ها به نحو احسن استفاده کنیم. از گلایه‌های جوامع محلی خرید کم از محل است. پس باید اقلام مورد نیاز کارکنان از جامعه محلی خریداری شود. در پایداری اجتماعی باید به این نکات توجه شود.

کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت درباره «پایداری انسانی» هم گفت: در این مورد باید شایسته‌سالاری محقق شود. شاخص‌های توسعه و رفاه انسانی ارتقاء یابد و در «پایداری محیط زیستی» باید استفاده از منابع به‌نحوی باشد که منابع به خطر نیفتد و بلکه تقویت هم شوند تا نسل‌های آینده از آن استفاده کنند.

فضلی با بیان این‌که گزارش پایداری باید توجه‌اش به ارائه وضعیت شاخص‌های این ۴ بعد(پایداری اقتصادی، اجتماعی، انسانی و محیط زیستی) باشد، گفت: در تعریف گزارش پایداری باید گفت گزارشی است که توسط یک شرکت یا سازمان درباره اثرات اقتصادی اجتماعی و محیط زیستی مرتبط با فعالیت‌هایش منتشر می‌شود. این گزارش دربرگیرنده همه شاخص‌های پایداری است.

گزارش‌دهی و ا ندازه‌گیری عملکرد شرکت‌ها

وی با بیان این‌که این گزارش‌دهی چندین مزیت دارد، گفت: در مرحله نخست به شرکت‌ها کمک می‌کند تا بتوانند در ۳ بعد اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی توسعه پایدار و حاکمیتی عملکردشان را اندازه گرفته و آن‌ها را با ذی‌نفعانشان در میان بگذارند. مزیت بعدی دقیق‌تر و شفاف‌تر کردن هدف‌گذاری‌های شرکت‌هاست تا استراتژی‌های سازمان را شکل داده و مسئولیت اجتماعی خود را به بهترین انجام دهند، به شناسایی خطرات و بحران‌های احتمالی کمک کنند و بدین‌ترتیب پی ببرند که میزان رضایت از فعالیت خود و کارکنان چقدر بوده است؟

کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت با بیان این‌که بدین‌ترتیب فرصت‌ها و چالش‌ها شناسایی می‌شوند، افزود: این گزارش دیتاها در اختیار مدیران قرار می‌گیرند تا ریسک‌ها شناسایی شوند که در نهایت به وفاداری به سازمان منتهی می‌شود انگیزه کارکنان افزایش می‌یابد و بهره‌وری تقویت می‌شود و در نهایت مشتریان و ذی‌نفعان عام می‌توانند وفاداری خود را به شرکت‌ها اعم از تولیدی و توزیعی تقویت کنند.

فضلی با بیان این‌که برای شرکت‌ها مهم است که دید جامعه نسبت به آن شرکت چگونه است، ادامه داد: همه این موارد در گزارش‌های پایداری که در نهایت شرکت از مسئولیت اجتماعی خود ارائه می‌دهد تأثیرگذار است چون گزارش پایداری می‌تواند در کسب و کارها اثر داشته باشد.

وی با بیان این‌که گزارش­های پایداری در ایران و جهان با ذهنیت‌های متفاوتی نوشته می‌شوند، خاطرنشان کرد: برخی در گزارش محتاط هستند و می‌کوشند تا تلقی‌های ذی‌نفعان را نسبت به خودشان مدیریت کنند و هر اطلاعاتی را ارائه نمی‌دهند ممکن است صرفاً اطلاعات خوشایند ذی‌نفعان را ارائه دهند و یا اطلاعات دست‌کاری شده را گزارش کنند تا با تصویرسازی بهتر از خود مشروعیت اجتماعی کسب کنند. این موارد در حوزه‌های آکادمیک به نظریه تبدیل شده است. شرکت‌ها باید در گزارش‌های پایداری به‌سمتی حرکت کنند که عملکرد خود را به‌واسطه آن بهبود بخشند.

کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت با بیان این‌که با مقایسه گزارش‌های پایداری شرکت‌های متفاوت، متوجه اختلاف در ظاهر آن‌ها خواهید شد، گفت: مهم‌ترین کارکرد گزارش پایداری در اختیار قرار دادن اطلاعات به ذی‌نفعان است اعم از افرادی که پیگیر مباحث محیط زیستی، هستند و یا نهادها، و کل جامعه.

گزارش پایداری و مسئولیت اجتماعی شرط سرمایه‌گذاری‌های خارجی

فضلی با بیان این‌که در سرمایه‌گذاری‌های خارجی از شرکت‌ها گزارش پایداری و مسئولیت اجتماعی مطالبه می‌شود، خاطرنشان کرد: برای عقد قرارداد در سطح جهانی یکی از موارد حائز اهمیت، فعالیت‌های شرکت در حوزه مسئولیت اجتماعی است. نهادهایی چون بانک جهانی، کمیسیون اروپا، تجارت منصفانه جهانی و حتی سازمان ملل پیگیر آن هستند. این نهادها میزان مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها را پایش می‌کنند.

وی با بیان این‌که پایش جهانی مسئولیت اجتماعی و گزارش پایداری در چندین قالب انجام و جامع‌ترین و شاخص‌ترین آن GRI است، گفت: GRI یک سازمان بین‌المللی غیردولتی و غیروابسته است که خدمات مشاوره‌ای در ارتباط با گزارش‌دهی پایداری ارائه می‌کند. فرمت استانداردهای GRI در سال ۱۹۹۷ ارائه شد و هر ۲ سال یک‌بار بازنگری می‌شود. در صنعت نفت هم از یکی از نسخه‌های آن تحت‌عنوان GRI۳ استفاده می‌شود. هم‌اکنون قالب جدید آن در سال ۲۰۲۱ با تقسیم‌بندی در بخش‌های مختلف نفت، معدن و ... ارائه شده است و ما از دو سال پیش تاکنون آن‌را در راهنما پیاده کرده‌ایم.

کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت با بیان این‌که این چارچوب بیش از ۱۰۰ شاخص دارد، افزود: شرکت‌های زیرمجموعه صنعت نفت(نه لزوماً همه آن‌ها) براساس این شاخص‌ها گزارش ارائه می‌کنند. این چارچوب شامل  ۳۷ سند و استاندارد است. برای حوزه صنعت نفت ۲۲ شاخص مشخص کرده است که شرکت‌های صنعت نفت می‌توانند به‌جز این ۲۲ شاخص به موارد دیگری هم بپردازند.

فضلی با بیان این‌که نکته حائز اهمیت آن است که در هر گزارش‌دهی ما چه میزان به هنجارهای بین‌المللی نزدیک می‌شویم؟ ادامه داد: ما می‌کوشیم تا شرکت‌ها برای گزارش‌دهی در ابتدا به شناخت اولیه برسند، مطالعاتی برای سنجش میزان تأثیرات آن انجام دهند، سپس میزان مشارکت و ذهنیت ذی‌نفعان در قبال مطالعه اخذ، در ادامه براساس موضوعات مسئولیت اجتماعی تعریف شود و در پایان توسط خودشان و یا با مشارکت و همکاری برخی سازمان‌ها برنامه را پیاده، ارزیابی و گزارش‌دهی اولیه می‌کنند و گزارش پایداری نهایی براساس بازخورد ذی‌نفعان تهیه و تدوین می‌شود.

گزارش‌های جهانی، دغدغه‌های جهانی پایدار را پوشش می‌دهند

وی با بیان این‌که گزارش‌های جهانی دغدغه‌های جهانی را پوشش می‌دهند، گفت: همگی در راستای حرکت به‌سمت پایداری اجتماعی و محیط زیستی است. صنعت نفت در سال ۹۶ راهنمای گزارش‌دهی را تهیه کرد و سالانه ویرایش و بازنگری شد. گزارش شرکت‌ها در ابتدا حالت تقلیدی داشت اما به‌تدریج آموختند که چه مواردی را گزارش پایداری ذکر کنند.

کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت این گزارش‌ها را انگیزه‌ای برای شرکت‌ها به منظور ارائه گزارش پایداری برشمرد و افزود: به بهترین اقدامات و گزارش‌ها هم جوائزی اعطا می‌شود. هم‌اکنون در گزارش‌دهی صنعت نفت با روند رو به رشدی مواجه هستیم و حتی شمار محدودی از شرکت‌ها گزارش‌های خود را در عرصه جهانی ارائه می‌کنند.

پژوهشکده مطالعات توسعه جهاد دانشگاهی، همایش ملی تجارب مسئولیت اجتماعی در ایران را با حضور شرکت‌ها، سازمان‌ها و صنایع بزرگ در  ۲۹ و ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۴ در تالار علامه امینی دانشگاه تهران به‌همراه نمایشگاه ارائه دستاوردهای برنامه‌های مسئولیت اجتماعی در صحن دانشگاه تهران برگزار می‌کند.

انتهای پیام