غفور اسکندری‌سبزی (سخندری‌بختیاری)، خوشنویس و احیاگر خط تعلیق، به‌ مناسبت دومین سال ثبت این هنر در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: خط تعلیق یکی از خطوط ویژه و خاص ما ایرانیان است، هرچند بارها گفته‌ام که تمام خطوط ریشه در این آب‌ و خاک دارند و بخشی از فرهنگ کشورمان به‌شمار می‌آیند. بدون تعصب، ایران خاستگاه خط و خوش‌نویسی است. به گواه تاریخ و هویتمان این ادعا را مطرح می‌کنم. البته که تأکید دارم، هنر متعلق به بشر است و فرقی نمی کند که کجای گیتی باشد.

وی با اشاره به اینکه تعلیق ریشه و پایه‌ خطوط شکسته و نستعلیق است، افزود: نستعلیق و شکسته که مردم با آن‌ها آشنایی دارند، زاییده خط تعلیق‌اند. حدود ۱۵۰ سال از عمر تعلیق گذشته بود که خطوط شکسته و نستعلیق به‌وجود آمدند. تعلیق خطی تودرتو، پیچیده، کرشمه‌دار، درهم‌تنیده و چشم‌نوازی محسوب می‌شود که به‌ خط‌نامه، شاهانه و دیوانی هم شهرت داشته است.

این خوشنویس با نظر به اینکه در تاریخ ایران تعلیق خط دیوان‌سالاری بود، ادامه داد: خطی بود که به‌دلیل برخورداری از هم‌خوانی، ریتم، هارمونی و هماهنگی و در یک کلام به‌خاطر ماهیتش نمی‌شد در آن دستی برد و جعل کرد. از این‌رو، در تاریخ دیوان‌سالاری ما اهمیت داشت و اوج آن در دوره‌ صفویه بود. یکی از علل فراموشی تعلیق نیز همین ویژگی‌هایش است که به‌نوعی در خواندن و نوشتن، خطی دشوار به‌حساب می‌آید. امروزه حتی برای اهل‌فن هم سخت و ورود به آن دشوار است.

واپسین مردی که در اصفهان تعلیق نوشت

اسکندری‌سبزی با نظر به آخرین خطاط مهم تعلیق در شهر اصفهان بیان کرد: آقا محمدکاظم واله‌اصفهانی که اواخر زند تا اوایل قاجار در اصفهان زندگی می‌کرد، آخرین کسی بود که در این شهر تعلیق نوشت. از مجموع این حرف‌ها باید بگویم که خاستگاه خط تعلیق به روایتی اصفهان است. خواجه‌تاج سلمانی کسی‌ بود که خط تعلیق را قانونمند کرد، اما قله‌ خط تعلیق خواجه اختیار منشی‌گنابادی است‌ که در هرات زیست و همان جا درگذشت. حدود ۲۰۰ سال از مرگ آقا محمدکاظم واله‌اصفهانی می‌گذشت که من برای احیای این خط تاریخی کوشیدم؛ این تلاش‌هایم از اوایل دهه ۸۰ شمسی آغاز شد.

وی با اشاره به اینکه خط تعلیق در برخی از ابنیه ایران هم دیده می‌شود، توضیح داد: یکی از معدود ابنیه‌ها که مزین به خط تعلیق است یا شاید بتوانم بگویم آخرین خط تعلیق در معماری ایرانی محسوب می‌شود کار مهندس هوشنگ سیحون در آرامگاه خیام به‌شمار می‌آید. در این بنای یادبود، بر روی کاشی تعدادی از رباعیات خیام به خط استاد مرتضی عبدالرسولی چشم‌نوازی می‌کند.

این خوشنویس یادآور شد: البته از زمان احیای تعلیق، این خط بر اشیای مختلف ازجمله کاشی و سنگ و چوب نقش بسته است. من برای اولین بار در اردیبهشت ۱۴۰۲ شمسی در چهارمین دوره‌ مجمع منتخبان سراسری انجمن خوش‌نویسان ایران، تهران و لواسان طرح ثبت خط تعلیق و اقلام محقق، ریحان، رقاع و توقیع را ارائه کردم. این طرح، با رأی اکثریت نمایندگان مجمع به تصویب و ثبت رسید، اما تمرکز فعلی بیشتر بر روی خود تعلیق است.

خط و خوشنویسی باید به قلب زندگی‌ها وارد شود

اسکندری‌سبزی با نظر به اینکه اردیبهشت ۱۴۰۴ شمسی دومین سال ثبت این خط است، اظهار کرد: از زمان ثبت خط تعلیق تاکنون در ایران و خارج از کشور، بنده و استاد حسین فیض‌آبادی و دیگر دوستان کارگاه و نمایشگاه داشته‌ایم. استاد فیض‌آبادی در شارجه امارات نمایشگاه خط تعلیق برگزار کرد و من هم در ارمنستان کارگاه گذاشتم. احیای خط تعلیق و فعالیت‌های همسو با آن، نظر افرادی را از نقاط مختلف، به‌خصوص هندوستان، کشورهای حاشیه‌ خلیج‌فارس، تاجیکستان و ترکیه جلب کرده است و در این کشورها افرادی برای یادگیری خط تعلیق علاقه‌مند شده‌اند.

وی با اشاره به اینکه تاکنون چندین مجلد کتاب درخصوص خط تعلیق تألیف شده است، خاطرنشان کرد: در زمانه‌ای که دیگران فرهنگ و تاریخ و هویت ما را مصادره می‌کنند، وظیفه ما است که برای این میراث کهن تا پای جان بایستیم؛ چه خط و چه دیگر شاخه‌های هنری و فرهنگی سرزمین‌مان باشد. خط تعلیق نویدبخش جهانی‌شدن همه خطوط است که ریشه در خاک ایران دارد، بی‌تردید هیچ‌کجای دنیا نمی‌تواند مدعی باشد که خاستگاه هنر خط است.

این هنرمند خوشنویس در ادامه کاربردی‌شدن هنر خط را پراهمیت دانست و بیان کرد: مقوله‌ هنر باید در زندگی مردم و اجتماع جای خود را بیابد و نقش‌ و تأثیر آن در زیست فردی و اجتماعی آشکار شود. شاید برخی به عمق و ژرفنای خوشنویسی پی نبرده باشند، اما این خط می‌تواند بر شخصیت و زیست ما از جنبه‌های گوناگون اثرگذار باشد. در پایان، خط یا هر هنری دیگر می‌تواند مسیر زندگی ما را متحول کند.

انتهای پیام