تعجب می‌کنم، کارت اهدای عضو را که چند سالی است با خود همراه دارم، از مرد جوان می‌گیرم، می‌پرسم، چرا باید بترسم؟ می‌گوید « ظاهرش خوبه‌، خیلی انسان‌دوستانه‌س ولی من می‌ترسم از این کارت‌ها بگیرم، از کجا معلوم که وقتی اعضای بدنم رو برمی‌دارن هنوز مرگ مغزی نشده باشم؟! »

اینگونه احساسات متناقض نسبت به اهدای عضو را زیاد دیده‌ام، هر کس تصوری از این کار دارد و در مورد بعضی‌ها این تصورات خیلی ترسناک می‌شوند و به نظر می‌رسد عبور از این دست‌اندازها در مسیر ترویج اهدای عضو، به فعالیت‌های آگاهی‌بخش زیادتری نیاز دارد، بویژه اینکه بسیاری از بیماران خاص در این کشور هر روز را با رویای پیوند سپری می‌کنند که از درد و رنج هر روزه راحتشان کند و باقی عمر را در آرامش سپری کنند.

اهدای عضو به‌عنوان یکی از ارزشمندترین اقدامات انسان‌دوستانه، آغاز چند داستان جدید برای زندگی‌هایی است که سال‌ها در سایه درد و رنج به سر برده‌اند.

اگرچه اقدامات زیادی در راستای آگاه‌سازی درخصوص اهمیت این اقدام انسان‌دوستانه و زندگی‌بخشی آن انجام شده ولی همچنان این حوزه با چالش‌هایی مانند عدم آگاهی از مرگ مغزی و باورهای نادرست روبروست که مانع گسترش این فرهنگ در جامعه شده است.

به همین دلیل، در گفت‌وگو با رئیس واحد اهدای عضو دانشکده علوم پزشکی ساوه، به بررسی اهمیت، چالش‌ها، حمایت‌ها و نقش رسانه‌ها در ترویج فرهنگ اهدای عضو پرداخته‌ایم.

سپیده قره‌چلویی، در گفت‌وگو با ایسنا، با تاکید بر اهمیت اهدای عضو به عنوان اقدامی که می‌تواند زندگی چندین نفر را نجات دهد یا کیفیت زندگی آنان را بهبود بخشد، اظهار کرد: در ایران سالانه حدود پنج تا هشت هزار نفر دچار مرگ مغزی می‌شوند که از این تعداد، حدود سه هزار نفر اعضای قابل پیوند دارند.

دفن سالانه ۷۰۰۰ عضو سالم

وی افزود: متاسفانه از این تعداد تنها حدود هزار خانواده با اهدای عضو موافقت می‌کنند و اعضای قابل پیوند بیش از هفت هزار نفر به خاک سپرده می‌شود. این در حالی است که هر ۱۰ دقیقه یک نفر به لیست انتظار پیوند اضافه می‌شود، هر دو ساعت یک بیمار نیازمند جان خود را از دست می‌دهد و تنها هر ۱۲ ساعت، یک بیمار موفق به دریافت عضو می‌شود.

وی با بیان اینکه به دلیل اهمیت این موضوع، از سال ۱۳۹۶ روز ۳۱ اردیبهشت به‌ عنوان روز ملی اهدای عضو، اهدای زندگی در تقویم ملی ثبت شده است تا آگاهی عمومی در این زمینه افزایش یابد، به آمار اهدای عضو در ساوه اشاره کرد و گفت: در سال گذشته پنج نفر، در سال ۱۴۰۲، چهار نفر، در سال ۱۴۰۱، ۶ نفر و در سال ۱۴۰۰، دو نفر اقدام به اهدای عضو کرده‌اند. این آمار نشان‌دهنده نوساناتی است که به عوامل مختلفی از جمله آگاهی عمومی و فرهنگ‌سازی بستگی دارد. افزایش تعداد اهداکنندگان در برخی سال‌ها نشان‌دهنده تاثیر اقدامات آموزشی و ترویجی است، اما همچنان نیاز به تلاش بیشتر احساس می‌شود.

رئیس واحد اهدای عضو دانشکده علوم پزشکی ساوه در خصوص عوامل موثر بر آمار اهدای عضو گفت: فرهنگ‌سازی در دو محور اصلی، یعنی پذیرش مرگ مغزی به‌عنوان مرگ قطعی و تشویق به دریافت کارت اهدای عضو، از مهم‌ترین معیارهای موفقیت در این حوزه است. بسیاری از خانواده‌ها به دلیل عدم آگاهی، مرگ مغزی را با کُما اشتباه می‌گیرند یا به معجزه امیدوارند، که این موضوع مانع تصمیم‌گیری برای اهدای عضو می‌شود. آموزش عمومی و نهادینه کردن این فرهنگ می‌تواند این چالش‌ها را کاهش دهد.

وی درباره اقدامات انجام‌شده توسط دانشکده علوم پزشکی ساوه گفت: ما اقدامات متعددی برای افزایش آگاهی عمومی انجام داده‌ایم، از جمله نصب بنرهای فرهنگ‌سازی در سطح شهر، برگزاری پویش‌های دریافت کارت اهدای عضو در مراکز درمانی، اطلاع‌رسانی در مراسم نماز جمعه و تبلیغات در شبکه‌های اجتماعی که این اقدامات تا حدی موثر بوده‌اند، اما همچنان نیاز به تداوم و گسترش این فعالیت‌ها وجود دارد تا فرهنگ اهدای عضو در جامعه نهادینه شود.

قره‌چلویی بیان کرد: برای دریافت کارت اهدای عضو، افراد می‌توانند کد ملی خود را به سامانه پیامکی ۳۴۳۲ ارسال کنند یا به وبسایت رسمی انجمن اهدای عضو ایرانیان به آدرس http://www.ehdacenter.ir مراجعه کنند.

بزرگ‌ترین چالش‌های اهدای عضو

رئیس واحد اهدای عضو دانشکده علوم پزشکی ساوه، همچنین، به چالش‌های اهدای عضو و راهکارهای غلبه بر آنها اشاره کرد و بزرگ‌ترین چالش‌های این حوزه را عدم باور به مرگ مغزی به‌ عنوان مرگ قطعی، ناآگاهی از تفاوت مرگ مغزی و کما و اعتقاد به معجزه دانست.

وی تاکید کرد: برای غلبه بر این چالش‌ها، باید آموزش عمومی را تقویت کنیم. برنامه‌های آموزشی در مدارس، مساجد و رسانه‌ها می‌توانند به تغییر نگرش مردم کمک کنند. همچنین، همکاری با علمای دینی برای توضیح فتاوای مراجع در حمایت از اهدای عضو، مانند فتوای تاریخی امام خمینی(ره) در سال ۱۳۶۸، نقش مهمی در جلب اعتماد عمومی دارد.

وی درباره حمایت‌های ارائه‌شده به خانواده‌های اهداکننده گفت: انجمن اهدای عضو ایرانیان و واحدهای پیوند در بیمارستان‌ها تلاش می‌کنند با ارائه مشاوره‌های روان‌شناختی و حمایت‌های عاطفی، به خانواده‌های اهداکننده کمک کنند تا با این تصمیم کنار بیایند. این حمایت‌ها شامل قدردانی از خانواده‌ها در مراسم‌هایی مانند جشن نفس و ارائه خدمات مددکاری است. این اقدامات به خانواده‌ها آرامش می‌دهد که عمل ایثارگرانه عزیزشان به نجات جان دیگران منجر شده است.

وی به یک تجربه موفق در ساوه اشاره کرد: یکی از موارد الهام‌بخش در ساوه، داستان خانواده‌ای بود که با وجود شرایط سخت عاطفی، تصمیم به اهدای اعضای عزیزشان گرفتند. این اقدام، جان هشت نفر را نجات داد و در مراسم تقدیر از خانواده‌های اهداکننده، از آنها تجلیل شد. انتشار این داستان‌ها می‌تواند برای دیگران انگیزه‌بخش باشد.

نقش حیاتی رسانه‌ها در تغییر نگرش‌های منفی به اهدای عضو

قره‌چلویی درباره نقش رسانه‌ها نیز گفت: رسانه‌ها نقش حیاتی در ترویج فرهنگ اهدای عضو دارند. آنها با تولید محتوای آموزشی، انتشار داستان‌های الهام‌بخش از اهداکنندگان و گیرندگان عضو و رفع شبهات درباره مرگ مغزی، می‌توانند نگرش‌های منفی را تغییر دهند. برای مثال، برنامه‌های تلویزیونی و شبکه‌های اجتماعی می‌توانند با نمایش تجربیات موفق، اعتماد عمومی را افزایش دهند. رسانه‌ها باید با حساسیت و دقت عمل کنند تا از ایجاد تردید یا شایعه درباره تجارت اعضا جلوگیری شود.

وی با تاکید بر اینکه اهدای عضو، اهدای زندگی است، تصریح کرد: هر فرد مرگ مغزی می‌تواند جان هشت نفر را نجات دهد و با اهدای نسوج فرد اهداکننده می‌توان تا ۵۳ نفر را از معلولیت نجات داد. با فرهنگ‌سازی، آموزش عمومی و حمایت از خانواده‌های اهداکننده، می‌توانیم این عمل انسان‌دوستانه را در جامعه گسترش دهیم و جان هزاران بیمار را نجات دهیم. باید پیام قلب تو می‌تواند در سینه دیگری بتپد را در بین جامعه فریاد زده و ترویج دهیم.

انتهای پیام