به گزارش ایسنا، دکتر محمدنبی شهیکی تاش امروز در شانزدهمین کنگره پیشگامان پیشرفت با موضوع «جوانان و پیشرفت ایران: با تاکید بر فناوری و نوآوری (چالش‌ها، فرصت‌ها و راهکارها) عنوان سخنرانی خود را نقش نوآوری و فناوری در رشد اقتصادی ذکر کرد و به بررسی زیر ساخت‌های لازم برای ایجاد رشد اقتصادی پرداخت.

وی افزود: در ادبیات اقتصادی دنیا تئوری به نام نظریه «قفل شدگی» یا تئوری «دام درآمد متوسط» وجود دارد؛ بحثی که در یک دهه اخیر مطرح شده، این است که برخی از کشورها به سطح و ترازی از درآمد بالا دست یافتند و برخی کشورها در دام درآمد متوسط قرار گرفتند و دسته دیگر کشورها هم تراز عملیاتی و درآمدی آنها بسیار اندک و دارای درآمدهای پایین هستند.

شهیکی تاش اظهار کرد: ۱۰۸ کشور جزء کشورهای در «دام درآمدهای متوسط» قرار گرفته‌اند و در بین این کشورها، کشورهایی با عنوان «اقتصادهای نوظهور» شکل گرفته‌اند، ولی نتوانستند آهنگ رشد اقتصادی خود را به سطح معناداری افزایش دهند.

معاون فناوری و نوآوری وزیر علوم با بیان اینکه رشد اقتصادی در هر کشوری، تابع مؤلفه‌های مختلفی است، این مؤلفه‌ها را شامل نیروی انسانی، سرمایه و سرمایه‌گذاری در عرصه‌های خدمات، تجارت و شرایط اقتصاد سیاسی دانست.

وی اضافه کرد: پرسش محوری این است که چگونه برخی از کشورها توانسته‌اند جهش بالای ۱۰ درصدی اقتصادی را تجربه کنند و چرا برخی از کشورها در این زمینه ناموفق بودند و در تله درآمد متوسط قرار گرفتند؟ 

شهیکی تاش ادامه داد: توجه به کشورهای جنوب شرق آسیا نشان می‌دهد که تعداد بسیار محدودی از کشورها توانستند آهنگ رشد اقتصادی خود را به گونه‌ای تعریف کنند که بتوانند خود را به درآمد بالا برسانند. ولی واقعیت این است که رشد اقتصادی را نباید تنها به عنوان یک عدد ببینیم و دنیایی از فرصت‌ها را برای ما نمایش می‌دهد که چگونه یک کشور توانسته است به تراز درآمدی بسیار بالا برسد و چگونه توانسته اقتصاد ارزش افزوده معناداری را در سطح مختلف ایجاد کند.

معاون وزیر علوم با تاکید بر اینکه رشد اقتصادی را برآیند همه عوامل اقتصاد نشان می‌دهد، خاطر نشان کرد: نتایج مطالعات یک دهه نشان می‌دهد که کشورهایی که سطح درآمد پایین دارند، کشورهایی هستند که هنوز تکیه آنها بر منابع طبیعی است و کشورهایی که در سطح درآمد متوسط قرار می‌گیرند، موفق شده‌اند که ترکیب نیروی انسانی و سرمایه مالی و نهادسازی را ایجاد کنند.

شهیکی تاش با تاکید بر اینکه خروج از سطح درآمد متوسط به سطح درآمد بالا نیاز به نهادسازی متفاوتی دارد، گفت: نتایج مطالعات نشان می‌دهد کشورهایی که توانسته‌اند از چرخه و دام درآمد متوسط خارج شوند، کشورهایی هستند که سهم نوآوری و فناوری در آنها به شدت افزایش یافته است و به سمت ایجاد بازارهای نوظهور و سرمایه‌گذاری‌های جدی در حوزه فناوری‌های عمیق گام برداشتند.

به گفته وی، این کشورها موفق شدند تجارت خود را به سمت تجارت‌های تکنولوژی‌محور سوق دهند و سعی کردند در زنجیره ارزش جهانی نقش معناداری داشته باشند.

معاون فناوری و نوآوری وزیر علوم خاطرنشان کرد: نتایج مطالعات نشان می‌دهد کشورهایی که توانسته‌اند در تراز درآمدی بالغ قرار گیرند، کشورهایی هستند که بین ۵۵ تا ۷۰ درصد جریان خلق ثروت آنها در زنجیره ارزش جهانی بوده است و از این جهت خروج از تله درآمد متوسط نیازمند نهادسازی محور و مبتنی بر نوآوری است.

وی اضافه کرد: این کشورها یک ویژگی مهم دیگری دارند و آن است که به شدت سعی می‌کنند یونیکورن‌ها در اقتصادشان رشد کنند، چون این شرکت‌ها می‌توانند منشأ خلق ثروت باشند. بیشتر کشورهایی که توانسته‌اند از تئوری درآمد متوسط خارج شوند، کشورهایی هستند که یونیکورهای تکنولوژی محور آنها رشد جهشی و معنادار داشته است.

شهیکی تاش یادآور شد: علاوه بر آن این کشورها اقتصاد خود را به سمت محصولات مبتنی بر پیچیدگی صنعتی و فناوری، جهت‌دهی کرده‌اند. اگر ارزش افزوده کشورها را با همدیگر مقایسه کنیم، مشاهده می‌شود که برخی از کشورها موفق شدند ارزش افزوده معناداری از جریان فناوری را کسب کنند و برخی از کشورها ارزش افزوده بسیار اندک و محدود دارند.

وی با تاکید بر اینکه باید بپذیریم که فناوری عمیق می‌تواند منجر به تولید محصولات با پیچیدگی صنعتی و فناوری بالا شود، تحقق آن را مستلزم این دانست که بخش تحقیق و توسعه در این حوزه‌ها تقویت شود.

شهیکی تاش افزود: ارزیابی که در این زمینه وجود دارد، این است که بستگی معناداری میان کشورهایی که توانسته‌اند به سمت درآمدهای بالا برسند و سرمایه‌گذاری جدی در پژوهش‌های صنعتی داشته‌اند، وجود دارد. اگر ادبیات جدید را مبنا قرار دهیم، یکسری صنایع آلودگی محور و یکسری دیگر صنایع دانش‌بنیان هستند. صنایع دانش‌بنیان و فناور محور که می‌توانند کشور را به سمت اقتصادی با ارزش افزوده بالا هدایت کنند، نیاز به حوزه تحقیق و توسعه و فناوری‌های عمیق دارند.

معاون وزیر علوم با بیان اینکه کشورهایی که توانسته‌اند به دروازه طلایی پیشرفت و توسعه رسوخ یابند، کلیه نهادسازی‌ها و دانشگاه‌های آنها دچار دگردیسی شده است، گفت: این کشورها سعی کردند دانشگاه‌هایی را ایجاد کنند که علاوه بر آن که در تولید دانش نقش دارند، در حوزه فناوری نقش معناداری را ایفا کنند.

وی با بیان اینکه جنس پژوهشگاه‌های این کشورها با جنس پژوهشگاه‌های دو دهه قبل متفاوت است، ادامه داد: نوع ساختارسازی و نوع مدل‌سازی برای پارک‌های فناوری آنها متفاوت است و از همه مهمتر میانگین هزینه تحقیق و توسعه به GDP بالاتر از ۶ درصد است و این عدد نشان می‌دهد که تحقیق و توسعه باعث می‌شود که صنایع غیر آلوده محور و دانش‌بنیان در یک کشور شکل بگیرد.

وی گفت: ارتباط میان پژوهش و فناوری و پیچیدگی‌های اقتصادی در کشورها متفاوت است. در کشورهای مشابه ژاپن پژوهش در فرایند خلق ثروت مکانیزم خاصی دارد و در ایران در تولید دانش رتبه‌های بسیار بالایی دارد و در تبدیل آن به حوزه فناوری تراز پایین‌تر است و در تبدیل آن به ثروت بسیار رتبه پایینی داریم، به این معنا که پیوند میان پژوهش و فناوری و تبدیل آن به اقتصاد دانشی و دانش‌بنیان یکی از مسایل مهمی است که می‌تواند سهم نوآوری و فناوری در جی دی پی کشور را تغییر دهد و از این جهت اگر بخواهیم ساختار دانشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری و پژوهشگاه‌ها را تغییر دهیم و بخواهیم از تله درآمد متوسط خارج شویم، نوع دانشگاه‌هایی را باید توسعه دهیم که مبتنی بر مگاترندها و توجه به ابر روندها باشند.

شهیکی تاش با بیان اینکه حوزه فناوری‌های عمیق و ابر روندها نقش معناداری در شکل‌گیری اقتصاد های‌تک دارند و ادامه داد: باید این مسأله را بپذیریم که ورود به این حوزه نیاز به سرمایه‌گذاری زیر ساختی کلان دارد، ولی سرمایه‌گذاری جریان خلق ثروتی که ایجاد می‌کند، بسیار معنادار است؛ از این رو باید این مسأله جزء سبد اولویت‌های توسعه و پیشرفت کشور قرار گیرد.

معاون فناوری و نوآوری وزیر علوم با اشاره به تغییر ماهیت رشته‌های تحصیلی برای خروج از تله درآمد متوسط، اظهار کرد: در دهه قبل مفهومی از گسترش رشته‌ها داشتیم، ولی فناوری‌های عمیق و تبدیل دانشگاه‌ها به عنوان یک نهاد پیشرفت باعث شده که ماتریسی از رشته‌های بین رشته‌ها داشته باشیم و این رشته‌های بین رشته‌ای هستند که توسعه فناوری‌های عمیق را ایجاد می‌کنند.

وی با بیان اینکه مسأله مهمی که در این زمینه باید توجه کنیم، این است که الگوها باید تغییر کنند و بپذیریم که نقش نوآوری شرکتی مسأله مهمی است، افزود: از سوی دیگر دانشگاه‌ها باید زمینه ایجاد این ساختارهای جدید را در خود فراهم کنند. ورود در عرصه‌ای که بخواهیم از کانال فناوری خلق ثروت کنیم، نیاز به سرمایه‌گذاری کلان در فناوری‌های عمیق و ابر روندها دارد؛ چرا که این حوزه، عرصه‌ای است که ما همچنان با شرایط ایده‌آل فاصله معناداری داریم.

شهیکی تاش خاطر نشان کرد: در حوزه جریان نوآوری باز نیاز به کارهای جدی داریم تا این ادبیات جدید بتواند صنایع دانش‌بنیان را شکل دهد.

وی اضافه کرد: میدان نوین فناوری عرصه‌ای فرصت ساز ‌و جدید برای شرایط فعلی و آینده کشور است و اگر بخواهیم وارد آن شویم، باید زمین بازی جدیدی را تعریف کنیم که این زمینه جدید با مواد ۱۱ و ۱۳ قانون جهش تولید دانش‌بنیان فراهم شده است.

وی یادآور شد: در دهه ۸۰ تنها یکسری دانشگاه و پارک‌هایی داشتیم که بیشتر بر روی تجاری‌سازی محصولات و تحقیقات دانشگاهی متمرکز بود و در دهه ۹۰ بعد از تصویب قانون حمایت از شرکت‌های دانش بنیان مصوب سال ۸۲ ادبیات دیگری از توسعه استارتاپی را تجربه کردیم و نهادسازی‌های جدید مانند کارخانه‌های نوآوری و مراکز هم آفرینی و مراکز نوآوری. ولی این ساختارها نتوانستند به بازی صنعتی و اقتصادی کشور پیوند بخورند، از این رو شبکه مؤثری از جریان اقتصاد فناورمحور شکل نگرفت.

شهیکی تاش افزود: دوره سومی را تجربه می‌کنیم که ماهیت این دوره کاملا متفاوت است و قانون جهش تولید دانش به‌ویژه مواد ۱۱ و ۱۳ باعث شد که پیوندی میان بازیگران بزرگ صنعتی و شبکه استارتاپی و پارک‌های علم و فناوری و دانشگاه‌ها شکل بگیرد، ولی همچنان فاصله معناداری با شرایطی که این پیوند را سیستماتیک و قوی در تعامل با بنگاه‌های بزرگ و صنعتی و دانشگاه قرار دهد، وجود دارد.

وی اظهار کرد: تئوری تله درآمد واقعیت دارد و خیلی از کشورها پذیرفته‌اند که با سرمایه انسانی و سرمایه مالی و نهادسازی به تنهایی نمی‌توان از این تله خارج شد و نمی‌توان با نهادسازی‌های سنتی در اقتصاد تغییر ایجاد کرد. تجربه کشورهایی که توانسته‌اند از این تله بیرون بروند، این است که الگوهای خود را تغییر دادند و پذیرفتند که فناوری و نوآوری و چرخه‌ای که می‌تواند کمک کند جهشی در مناسبات اقتصادی آنها شکل بگیرد، متفاوت است.

وی گفت: در این زمینه در کشور انباشتی از تجارب و الگوهای موفق داریم و ترکیب این تجارب می‌تواند به ما در ترسیم نقشه راه جدید کمک کند و اگر نوع نگاه ما پیشرفت کشور است، پارادایمی که باید شکل بگیرد، این است که اقتدار حوزه فناورانه باید افزایش یابد تا خروجی آن در پیشرفت کشور نمایان شود.

انتهای پیام