استان گلستان با تنوع قومی و فرهنگی بینظیر خود، به عنوان یکی از پیشتازان صنایع دستی کشور شناخته می‌شود. این استان میزبان چندین شهر و روستای ملی صنایع دستی است که هر کدام با هنرهای سنتی منحصر به فرد خود، بخشی از هویت فرهنگی این منطقه را تشکیل می‌دهند. در این گزارش، به معرفی دقیق هر یک از این شهرها و روستاهای ملی صنایع دستی استان گلستان می‌پردازیم.
شهر ملی صنایع دستی گنبدکاووس (قالی ترکمن) سال ثبت ملی: ۱۳۹۹
قالیبافی ترکمن گنبدکاووس به عنوان شهر ملی فرش ترکمن شناخته می‌شود. فرش ترکمن با نقوش هندسی و رنگ‌های زنده و گرم، از معروفترین صنایع دستی منطقه ترکمن صحرا است. نقوشی مانند "گوک" (نقش شتر)، "قوچاق" (نقش قوچ) و "آینه گل" از طرح‌های اصیل این فرش‌ها هستند.
این شهر به دلیل حضور جمعیت قابل توجه ترکمن‌ها، مرکز اصلی تولید و عرضه فرش‌های دستباف ترکمنی است. هنرمندان این منطقه با استفاده از پشم مرغوب و رنگ‌های طبیعی، فرش‌هایی با دوام و زیبایی خیره کننده می‌بافند که در بازارهای داخلی و خارجی طرفداران بسیاری دارد.
شهر ملی علی آباد کتول (نواربافی کتول) سال ثبت ملی: ۱۳۹۹
نواربافی کتول علی آباد کتول به عنوان شهر ملی نواربافی کتول شناخته می‌شود. نواربافی کتول یک هنر سنتی و منحصر به فرد است که در آن از نخ‌های رنگی برای تولید نوارهای تزئینی استفاده می‌شود. این نوارها در تزئین لباس‌های محلی، سجاده، رومیزی و سایر منسوجات کاربرد دارند. نواربافی کتول دارای تنوع طرح و رنگ بسیاری است و هر طرح نماد و معنای خاصی در فرهنگ محلی دارد. این هنر به عنوان بخشی از هویت فرهنگی مردم منطقه شناخته می‌شود و از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است.
روستای ملی زیارت (جاجیمبافی) در گرگان سال ثبت ملی: ۱۳۹۹
صنعت دستی شاخص: جاجیم بافی روستای زیارت در شهرستان گرگان به عنوان روستای ملی جاجیم بافی انتخاب شده است. جاجیم نوعی دستبافته پشمی رنگین است که به عنوان زیرانداز، روانداز و حتی کیسه حمل بار استفاده می‌شود. جاجیم‌های زیارت با نقوش هندسی و رنگ‌های طبیعی شناخته می‌شوند. این هنر که عمدتاً توسط زنان روستا انجام می‌شود، نه تنها منبع درآمدی برای خانواده هاست، بلکه به حفظ و انتقال فرهنگ بومی منطقه نیز کمک می‌کند.
روستای ملی شاهکوه (سوزندوزی) در شهرستان گرگان سال ثبت ملی: ۱۳۹۹
سوزندوزی شاهکوه (سیکدوزی) روستای شاهکوه در شهرستان گرگان به عنوان روستای ملی سوزندوزی ثبت شده است. سوزندوزی شاهکوه که به "سیکدوزی" نیز معروف است، یکی از هنرهای سنتی و ظریف این منطقه محسوب می‌شود. در این هنر، زنان با استفاده از نخ‌های رنگی و سوزن، طرح‌های زیبایی روی پارچه‌های ساده ایجاد می‌کنند. این طرح‌ها اغلب الهام گرفته از طبیعت و باورهای محلی هستند. محصولات سوزندوزی شاهکوه شامل لباس‌های محلی، رومیزی، سجاده و سایر وسایل تزئینی می‌شود.
روستای ملی تنگلی (سوزندوزی ترکمن) در شهرستان گنبدکاووس سال ثبت ملی: ۱۳۹۹
سوزندوزی ترکمن روستای تنگلی در بخش داشلی برون شهرستان گنبدکاووس به عنوان روستای ملی سوزندوزی ترکمن شناخته می‌شود. سوزندوزی ترکمن یکی از اصیل‌ترین و شناخته شده ترین صنایع دستی اقوام ترکمن است. در این هنر، زنان ترکمن با استفاده از نخ‌های ابریشمی رنگین، طرح‌های سنتی مانند "ساری ایچیان" (عقرب زرد)، "قوش قانات" (بال پرنده) و "دؤرت گؤز" (چهار چشم) را روی پارچه می‌دوزند. این طرح‌ها هر کدام نماد و معنای خاصی در فرهنگ ترکمن دارند. محصولات سوزندوزی ترکمن شامل یقه لباس، سرآستین، شلوار زنان (بالاق)، کلاه (آلین دانگی)، عرقچین (بوءروک)، بالاپوش زنانه (چابیت) و سایر البسه محلی می‌شود.
دهکده صنایع دستی سیاهرودبار در شهرستان علیآبادکتول سال ثبت ملی: ۱۳۹۹
تنوع صنایع دستی روستای سیاهرودبار در شهرستان علیآبادکتول به عنوان "دهکده صنایع دستی" ثبت ملی شده است. برخلاف سایر روستاهای ملی که در یک رشته خاص تخصص دارند، سیاه رودبار به دلیل تنوع صنایع دستی اش شناخته می‌شود. در این روستا هنرمندان در رشته‌های مختلفی مانند نمد مالی، حصیربافی، چوب تراشی و سایر هنرهای سنتی فعالیت دارند. این تنوع، سیاه رودبار را به مرکزی برای نمایش گوناگونی صنایع دستی استان گلستان تبدیل کرده است.
اهمیت و تأثیر ثبت ملی
ایجاد هویت و اعتبار برای صنایع دستی محلی،- افزایش درآمد هنرمندان و صنعتگران محلی، جذب گردشگران علاقمند به صنایع دستی و فرهنگ بومی، ایجاد بازارچه‌های دائمی صنایع دستی در این مناطق، برگزاری دوره‌های آموزشی برای ارتقای کیفیت محصولات ، توجه بیشتر مسئولان به توسعه زیرساخت‌های این مناطق بخشی از آثار مثبت ثبت ملی این شهرها و روستاها است
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گلستان ضمن معرفی شهرها و روستاهای ملی صنایع‌دستی استان در نشست دبیران شهرها و روستاهای ملی صنایع‌دستی استان اظهار کرد: وقتی عنوان ملی به شهر یا روستا داده می‌شود، همراه آن وظایف و دستورالعمل‌هایی از سوی قائم‌مقام وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ابلاغ می‌شود که باید عملیاتی شود تا تغییرات ملموسی در حوزه‌هایی مثل مبلمان شهری و روستایی، ایجاد المان‌ها، برگزاری نشست‌های تخصصی و تبلیغ و برندسازی به وجود آید.
فعالی در ادامه بر اهمیت تدوین برنامه‌های مستمر از سوی دبیران شهرها و روستاهای ملی تأکید کرد و گفت: نباید نشست‌های تخصصی و برنامه‌ریزی فقط در ایام هفته صنایع‌دستی برگزار شود بلکه این ارتباط باید در طول سال پیوسته باشد. همچنین این شهرها و روستاها در اولویت حمایت‌ها، ارائه تسهیلات، ایجاد خانه‌های خلاق و بازارچه‌های صنایع‌دستی قرار دارند.
او در بخش دیگری از سخنانش به تشکیل اتحادیه شرکت‌های تعاونی صنایع‌دستی اشاره کرد و افزود: انتخابات این اتحادیه برگزارشده و هیئت‌رئیسه آن مشخص شده است. امیدواریم این اتحادیه به‌عنوان نهادی توانمند بتواند مسائل و مشکلات هنرمندان و صنعتگران را پیگیری و مطالبات آنان را به نتیجه برساند.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گلستان تصریح کرد: اتحادیه باید به‌گونه‌ای عمل کند که منفعت آن به‌تمامی فعالان صنایع‌دستی استان برسد و بتواند نقش مؤثری در برنامه‌ریزی و اجرا داشته باشد. اداره‌کل نیز در کنار این اتحادیه خواهد بود تا با نظارت و حمایت، مسیر توسعه را هموار کند.
او همچنین گفت: با برگزاری جلسات مستمر و تبادل‌نظر با دبیران، می‌توانیم وظایف و انتظارات را به‌روشنی مشخص کنیم و با همکاری یکدیگر برنامه‌ها را به شکل عملیاتی پیش ببریم.
مریم حاجی‌ابراهیمی معاون صنایع‌دستی و هنرهای سنتی استان گلستان نیز در این نشست با اشاره به اهمیت نقش دبیران در معرفی و توسعه صنایع‌دستی گفت: دبیران شهرها و روستاهای ملی، حلقه واسط مهمی میان هنرمندان، مسئولان و مردم هستند که باید به‌خوبی نقش خود را در ترویج فرهنگ صنایع‌دستی ایفا کنند.
حاجی‌ابراهیمی با تاکید اینکه دبیران برنامه‌های توسعه‌ای خود را به‌صورت مدون و مستمر پیگیری کنند، افزود: ما در معاونت صنایع‌دستی آمادگی کامل داریم تا با ارائه تسهیلات، آموزش‌های تخصصی و حمایت‌های مالی و معنوی، دبیران و فعالان صنایع‌دستی را در مسیر پیشرفت همراهی کنیم.
معاون صنایع‌دستی و هنرهای سنتی استان گلستان گفت: تعامل مستمر و تبادل تجربیات میان دبیران شهرها و روستاهای ملی می‌تواند به توسعه بازار صنایع‌دستی و افزایش درآمد هنرمندان کمک شایانی کند.
به گزارش ایسنا، استان گلستان با ۶ شهر و روستای ملی صنایع دستی، یکی از پیشگامان این حوزه در کشور محسوب می‌شود. تنوع قومی و فرهنگی این استان باعث شده تا صنایع دستی آن نیز از گوناگونی و غنای بی نظیری برخوردار باشد. از فرش‌های رنگین ترکمنی گرفته تا سوزندوزی‌های ظریف و نواربافی‌های منحصر به فرد، هر کدام بیانگر بخشی از هویت فرهنگی این منطقه هستند. حفاظت و توسعه این صنایع دستی نه تنها به حفظ میراث فرهنگی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند منبع درآمد پایدار برای جوامع محلی و عاملی برای جذب گردشگر باشد. با برنامهریزی‌های انجام شده، به نظر می‌رسد آینده روشنی در انتظار صنایع دستی استان گلستان است.
انتهای پیام
نظرات