سمیه حسینی نژاد -روانشناس کودک و نوجوان- در دومین نشست از سلسله نشست‌های افزایش آگاهی در شرایط بحران با عنوان «کنترل استرس و اضطراب» که به همت جهاد دانشگاهی استان قم برگزار شد، با اشاره به تفاوت استرس و اضطراب گفت: استرس به طور مداوم در بدن تکرار می‌شود و در صورت خارج شدن از حالت طبیعی به استرس مزمن تبدیل می‌شود؛ استرس واکنش به یک رویداد واقعی و مشخص است مثلاً صدای انفجار، موشک و نمره امتحان؛ و اضطراب واکنش ذهن و بدن نسبت به شرایطی است که متغیر واقعی وجود ندارد و معمولاً علت واضحی ندارد. بنابراین اضطراب مزمن می‌تواند بدون دلیل مشخص ادامه یابد.

وی پیامدهای استرس مزمن را مورد توجه قرار داد و گفت: اولین واکنش در سیستم گوارش اتفاق می‌افتد، اسید معده افزایش می‌یابد، ممکن است پرخوری یا کم‌خوری عصبی رخ دهد؛ و بقیه اندام‌های بدن از جمله سیستم قلب و عروق، سیستم ایمنی، عملکرد شناختی و استخوان‌ها را درگیر می‌کند و اثرات روانی همچون کاهش انگیزه، افسردگی، اختلالات خلقی و شخصیتی را در پی دارد.

حسینی‌نژاد عوامل ایجاد استرس و اضطراب را شامل عوامل بیرونی و درونی دانست و گفت: عوامل بیرونی را بیماری، مرگ عزیزان، طلاق، مشکلات مالی، جنگ و بحران‌های اجتماعی شامل می‌شود؛ و عوامل درونی را کمال‌گرایی، اهمال‌کاری، باور نداشتن به توانایی‌ها، انتظارات غیرواقع‌بینانه از خود، در بر می‌گیرد.

وی با بیان اینکه پاسخ‌های بدن به استرس به چهار نوع اتفاق می‌افتد، گفت: پاسخ جسمی با علائم (افزایش ضربان قلب، تعریق، تغییر رنگ پوست، درد قفسه سینه)، پاسخ رفتاری با علائم (پرخاشگری، پرخوری یا کم‌خوری، ترک موقعیت، رفتارهای اجتنابی)، ‌پاسخ شناختی شامل (افکار منفی، نگرانی بیش از حد، ضعف تمرکز و حافظه) و پاسخ عاطفی از جمله (کاهش انگیزه، گریه، مشکلات بین‌فردی، افسردگی) است.

این روانشناس کودک و نوجوان راهبردهای مقابله با استرس را متفاوت اعلام و اظهار کرد: در مقابله هیجانی یا هیجان‌مدار به طور سالم؛ گریه کردن، درد و دل، دعا و عبادت، ورزش، نوشتن احساسات، کمک به دیگران، تماشای فیلم، پیاده‌روی را شاهد هستیم، ‌ اما در مقابله هیجانی ناسالم، پرخاشگری، مصرف مواد و رفتارهای خودآزارانه بروز پیدا می‌کند.

وی اضافه کرد: مقابله مسئله‌مدار به معنای حل مسئله، برنامه‌ریزی، مشورت گرفتن، پیدا کردن راه‌حل‌های عملی برای شرایط و مقابله اجتنابی با بروز فرار از موقعیت، انکار واقعیت، اجتناب از مواجهه با مشکل است که معمولاً راه‌حل مناسبی نیست.

حسینی‌نژاد، تنفس دیافراگمی به معنای نفس عمیق کشیدن از راه بینی، نگه داشتن چند ثانیه، بازدم آرام از دهان، آرام‌سازی عضلات(ریلکسیشن) انقباض و انبساط عضلات بدن به صورت تدریجی، ‌ نوشتن افکار و احساسات با هدف کمک به تخلیه ذهن و یافتن راه‌حل، مدیریت افکار منفی، ورزش و فعالیت بدنی به دلیل افزایش ترشح اندورفین و بهبود خلق، ‌ مدیریت زمان و برنامه‌ریزی به منظور کاهش کارهای نیمه‌تمام و فایل‌های باز ذهنی، دریافت حمایت اجتماعی از طریق ارتباط با دوستان، خانواده و افراد مثبت‌اندیش، مشورت و کمک گرفتن از افراد مطمئن و متخصص در مواقع نیاز را از جمله تکنیک‌های مقابله را استرس دانست.

این روانشناس کودک و نوجوان در پایان افزود: استرس بخشی طبیعی از زندگی است و حذف کامل آن ممکن نیست، اما قابل مدیریت و کنترل است؛ شناخت علل استرس و دسته‌بندی منابع آن، اولین گام در کاهش و مدیریت آن است؛ تمرین مداوم تکنیک‌ها و راهبردهای مقابله، باعث می‌شود با گذر زمان، واکنش‌های سالم به استرس در شما نهادینه شود.

انتهای پیام