جوش دور یا همان عزاداری در قالب حلقه‌های متداخل، یکی از سبک های عزاداری با قدمت، کهن و تاریخی شهرستان ابرکوه است که با تلاش فعالان حوزه میراث فرهنگی در سال ۱۳۹۴، همراه با سه نوع سبک عزاداری مختص این شهرستان، در فهرست آثار ملی ناملموس کشور به ثبت رسید.

یک محقق ابرکوهی در رابطه با این نوع عزاداری که مخصوص به شهرستان ابرکوه است در گفت‌وگو با  ایسنا، اظهار کرد: در گذشته همزمان با شب عاشورا و پس از پایان عزاداری هیئت‌ها در معابر و محله‌های از پیش تعیین شده، هیئت‌ها به حسینیه محله خود بازگشته و تا صبح به عزاداری می پرداختند که یکی از انواع این عزاداری‌ها، جوش دور با سه سبک و نوحه متقاوت بود.

حامد اکرمی افزود: عزاداران به ‌صورت حلقه‌های متداخل طوری که یک دست بر شانه دیگری گذاشته و با دست دیگر یک ضربه به سینه و یک ضربه به زانوی خود می‌زنند، نوحه معروف «عَمِّ کِبارم عباس، ای شهریارم عباس» را می‌خواندند.

وی ادامه داد: نوحه را چند نفر می‌خواندند و بقیه همراه با ضرب‌آهنگ نوحه به حرکت دوار خود ادامه می‌دادند تا این که چاووشی خوان، ابیاتی را می‌خواند که در این فاصله جوش زنان یا همان عزاداران، استراحت کوتاهی کرده و برای ورود به نوحه بعدی آماده می‌شدند.

این محقق خاطرنشان کرد: «ای واویلا، صد واویلا، قتل الحسینُ به کربلا» ، «عَمِّ کِبارم عباس، ای شهریارم عباس» و «یا رب آمین، یا رب آمین» (دعاهایی که در پایان مراسم خوانده می‌شد)، سه نوحه معروف برای سه سبک عزاداری در آیین جوش دور است.

وی افزود: نوحه «عَمِّ کِبارم عباس، ای شهریارم عباس» که بیشتر به وصف حال حضرت زینب (س) پرداخته است، بدین شرح است:
ای شهریارم عباس، ای تاج دارم عباس / بنگر سوی سکینه، عَمِّ کِبارم عباس
رفتی که آوری آب، از بهر طفل بی‌تاب / مُردم، مرا تو دریاب، عَمِّ کِبارم عباس
از آه تشنه‌کامی، از آتش نهانی / آتش زده سکینه قلب عمویش عباس، قلب عمویش عباس
طفلان همه نشسته، بیرون ز خیمه خسته / شاید که آورد آب، شیر دلاور عباس، شیر دلاور عباس
در قتلگه چو افتاد، راه شترسواران / پر خاک و خون بدیدند، اجساد تاجداران
با ساربان بگویید، احوال اشک چشمم / تا بر شتر نبندد، محمل به روز باران
بر اشتر برهنه، داده است جای بیمار / ما بار ناقه بستیم، دل مانده پیش یاران
با کودکان معصوم، بیمار و بی پرستار / کارم به مشکل افتاد، ای خیل هم‌قطاران
ما را کِشد ز کویت، دشمن به کوه و کهسار / رفتیم و مانده بر دل، حسرت به روزگاران
زینب به ناله گفتا، با میر ناقه داران / بگذار تا بیفتد، چشمم بر این نگاران
هر کو شراب فرقت، روزی چشیده باشد / داند که سخت باشد، قطع امید یاران
در قتلگاه زینب، در موسم سواری / می‌گفت و اشک و می‌ریخت، چون ابر در بهاران
ای ساربان خدا را، رو ناقه را نگهدار / تا آنکه من ببینم، آن پیکر نگاران
آیید و تا بگرییم، چون ابر و در بهاران / کز سنگ و ناله خیزد، روز وداع یاران

اکرمی ادامه داد: جوش دور را به نوعی دیگر نیز انجام می‌دهند؛ یک دست را بر شانه‌ دیگری می‌گذارند و با دست دیگر سه ضربه، آرام بر سینه می‌زنند و ابتدا پای چپ را به جلو و پای راست را پشت پای چپ می‌گذارند و حرکت بعدی بالعکس می‌شود که طی آن، این نوحه را می‌خوانند:
ای واویلا صد واویلا (جواب هر بند) / قتل الحسینُ به کربلا / ذبح العطشان و به نینوا
زینب هر دم به فغان می‌گفت / در این معنی به زبان می‌سفت
من زینب بی‌کَس و در بِدَرم/ من بی‌یاورم و خون‌جگرم
من دختر سید بطحایم/ اکنون به خرابه شده جایم
علی‌اصغر را به که بسپارم/ لب او خشک است گل بی‌خارم
نَبُوَد شیری که دهم شیرش/ نه نم آبی که دهم سیرش

این پژوهشگر میراث فرهنگی در پایان تصریح کرد: در آخرین مرحله از جوش دور نیز نوحه‌ای با مضمون دعا، خوانده می‌شد و عزاداران با نوع خاص سینی‌زنی خود یعنی یک ضربه‌ای به سینه و ضربه‌ای به زانو همراه با حرکت دوّار، آمین می‌گفتند.

انتهای پیام