این مراسم با ریشه‌های عمیق فرهنگی و مذهبی، در مناطق مختلف کشور به ویژه در خراسان و بخصوص روستای فدافن شهرستان کاشمر، به یک سنت ماندگار تبدیل شده است؛ در واقع نخل‌گردانی نه تنها یادآور فداکاری‌های امام حسین (ع) و یارانش در دشت نینواست، بلکه نمادی از همبستگی، ایثار و عشق به اهل‌بیت (ع) در دل مردم این منطقه است.

این آیین که بیش از ۲۰۰ سال با ترکیبی از شور، عاطفه و معنویت در روستای فدافن کاشمر برگزار می‌شود، فرصتی برای تجدید عهد با اصول انسانی و دینی فراهم می‌آورد و به نسل‌های جدید یادآوری می‌کند که یاد و خاطره عاشورا نه تنها یک رویداد تاریخی، بلکه یک آموزه زنده و جاری در زندگی روزمره است؛ امسال نیز این آیین عصر امروز دوشنبه و در روز بعد از عاشورا در کاشمر آغاز و تا غروب آفتاب ادامه داشت.

آیینی با دو قرن قدمت

نخل‌گردانی در کاشمر، به ویژه در روستای فدافن، بعنوان یکی از مشهورترین و پربارترین آیین‌های سوگواری شناخته می‌شود؛ این آیین به سال ۶۱ هجری و شهادت امام حسین (ع) و یارانش مرتبط است.

حاج حسین خزاعی یکی از پیشکسوتان روستای فدافن که ۷۰ سال از سن خود را در مسیر اهل‌بیت سپری کرده است، درباره آیین نخل گردانی به ایسنا گفت: این آیین با قدمتی حدود دو قرن در این منطقه با شکوه و عظمت خاص خود برگزار می‌شود.

وی با بیان اینکه نخل قدیمی روستا که تماماً با چوب بود در حدود پنج تن وزن داشت اما به دلیل سنگینی و مشکلاتی که در حمل آن وجود داشت نخل دیگری با وزن حدود سه تا چهار تن ساخته شد، افزود: همچنان نخل روستای فدافن جزو بزرگ‌ترین نخل‌ها حداقل در جنوب خراسان رضوی است.

خزاعی با اشاره به اینکه برای به حرکت درآوردن آن ۲۵ تا ۴۰ نفر از جوانان روستا زیر نخل می‌روند، تصریح کرد: نخل‌گردانی در روستای فدافن به شیوه‌ای خاص انجام می‌شود؛ نخلی که به وزن سه تا چهار تن ساخته شده، نشان ‌دهنده عظمت و جلالت شخصیت امام حسین (ع) است.

وی با بیان اینکه در قدیم دو نفر از سیدهای روستا در بالا و دو طرف نخل می‌نشستند و مرثیه‌خوانی می‌کردند، خاطرنشان کرد: در گذشته فقط دو نفر مسئولیت بستن نخل را برعهده داشتند اما اکنون این کار توسط سه تا چهار نفر از بزرگان روستا انجام می‌شود.

این پیشکسوت روستای فدافن با تأکید بر اینکه بستن نخل آداب خاص خود را دارد، اظهار کرد: گرچه در قدیم علم‌گردانی هم برگزار می‌شد اما اکنون این آیین برگزار نمی‌شود؛ ضمن اینکه نخل گردانی فقط در خود روستا و در روز عاشورا برگزار می‌شد.

وی با اشاره به اینکه از ۲۰ سال قبل این آیین از روستای فدافن تا امامزاده زاده سید حمزه(ع) در شهر کاشمر برگزار می‌شود، گفت: در چهار طرف نخل افرادی هستند که با در دست داشتن طناب‌هایی مراقب‌اند تا در هنگام چرخاندن نخل مشکلی پیش نیاید و به نوعی آن را مهار می‌کنند.

در مسیر حرکت، نخل گاهی به دور خود می‌چرخد و زنگی که یکی از پیرمردان روستا به دست دارد، صدایش برای افراد پیرامون نخل کاروان نذری و دعا را به تصویر می‌کشد؛ اهالی روستای فدافن بر این باورند که نخل نشانی از تابوت امام حسین (ع) است و هرقدر این تابوت بزرگ‌تر باشد، نشانی از عظمت و جلالت ایشان به شمار می‌آید.

خزاعی با بیان اینکه در جلوی نخل، ذوالجناح حرکت می‌کند، افزود: ذوالجناح در واقع اسب امام حسین است؛ برای این مراسم بهترین اسب روستا انتخاب و با پارچه‌های مختلف در خود روستا تزئین می‌شود.

نخل‌گردانی یکی از سنت‌های غنی و معنوی در منطقه خراسان

نخل‌گردانی یکی از سنت‌های غنی و معنوی در منطقه خراسان، بویژه در روستای فدافن شهرستان کاشمر است؛ این آیین با قدمتی دیرینه به یاد واقعه عاشورا و فداکاری‌های زنان بنی‌اسد در دفن پیکر مطهر امام حسین (ع) و یارانش اجرا می‌شود.

محمد ناصری، پژوهشگر آیین‌های مذهبی، با بیان اینکه نخل‌گردانی در کاشمر، به ویژه در روستای فدافن، یکی از مشهورترین و پربارترین آیین‌های سوگواری شناخته می‌شود، افزود: نخل‌گردانی به عنوان یک آیین مذهبی و نمادی از تابوت امام حسین (ع) است که به دوش مردم به آرامی حرکت می‌کند و با پارچه‌های رنگی و مزین به نام ائمه تزئین می‌شود.

وی با بیان اینکه این آیین شامل بخش‌های مختلفی از جمله «دسته بنی‌اسد»، «کاروان اسرا»، «شیر» و «طفلان مسلم» دارد که در کنار یکدیگر به یاد واقعه عاشورا برگزار می‌شوند، افزود: نخل‌گردانی به همکاری گروهی نیاز دارد و هر فرد در این آیین نقش خاصی دارد؛ افرادی که زیر نخل قرار می‌گیرند، باید از نسل‌های گذشته باشند و این سنت به آنها به ارث رسیده باشد از سویی مهارکنندگان نخل نیز وظیفه دارند که مسیر حرکت نخل را کنترل کنند و در زمان‌های مناسب آن را به ایستگاه‌های مختلف هدایت کنند.

ناصری گفت: در کنار نخل‌گردانی، دیگر آیین‌های مرتبط نیز برگزار می‌شود؛ افرادی که نقش «دسته بنی‌اسد» را ایفا می‌کنند، با لباس‌های خاص و تجهیزات مرتبط به میدان می‌آیند و به یاد فداکاری‌های زنان بنی‌اسد، در جمع‌آوری اجساد شهدا شرکت می‌کنند، این افراد همچنین با خواندن نوحه و سرودهای مذهبی، یاد و خاطره امام حسین (ع) و یارانش را زنده نگه می‌دارند.

وی در خصوص زنان بنی اسد گفت: سه روز پس از عاشورا، زنان بنی‌اسد به میدان جنگ می‌آیند و در حالی که اجساد امام و یارانش را زیر آفتاب داغ می‌بینند، به سرزمین غاضریه رفته و مردان خود را برای دفن پیکرها خبر می‌کنند؛ اما مردان به دلیل ترس از ابن زیاد از شرکت در این کار خودداری می‌کنند و این زنان بودند که با بیل و کلنگ به سمت کربلا می‌روند و در نهایت مردان قبیله نیز به آنها ملحق می‌شوند.

این واقعه به عنوان نخستین جنبش اعتراضی علیه حکومت یزید و بنی‌امیه پس از واقعه عاشورا شناخته می‌شود و فداکاری‌های بنی‌اسد به یادگار مانده است و امروزه، در سومین روز از شهادت امام حسین (ع)، مردم فدافن به یاد آن روزها دسته عزاداری زنان بنی‌اسد را به راه می‌اندازند و به این وسیله یاد و خاطره آن روزهای تلخ و حزن‌انگیز را زنده نگه می‌دارند.

در این مراسم، افرادی برای هموار کردن مسیر نخل با بیل‌زدن و خواندن نوحه‌های مخصوص تلاش می‌کنند و وقتی نخل به مقصد می‌رسد، افراد دور آن جمع می‌شوند و به حرکات معنوی و مذهبی ادامه می‌دهند.

این پژوهشگر آیین‌های مذهبی ادامه داد: نخل‌گردانی در روستای فدافن بعنوان یکی از آیین‌های مهم عاشورایی، نه تنها یادآور فداکاری‌های بنی‌اسد در کربلا است، بلکه نشانه‌ای از پیوند عمیق فرهنگی و مذهبی مردم این منطقه با تاریخ عاشورا و امام حسین (ع) به شمار می‌آید.

نخل‌گردانی ثبت در میراث معنوی کشور

غلامحسین محمدیان رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان کاشمر در ادامه با بیان اینکه مراسم آیینی نخل گردانی با تصویب شورای عالی سیاست‌گذاری سال ۱۳۹۱ به شماره ۸۲۶ در فهرست میراث معنوی کشور به ثبت رسیده است، افزود: با جذب گردشگران و علاقه‌مندان به این آیین، می‌توان زمینه‌های رشد و توسعه اقتصادی را در این منطقه فراهم آورد.

وی از نخل‌گردانی به عنوان یک میراث فرهنگی و مذهبی ارزشمند نام برد و خاطرنشان کرد: آیین نخل گردانی در روستای فدافن کاشمر نه‌تنها یک سنت مذهبی و فرهنگی مهم است، بلکه می‌تواند یک جاذبه گردشگری نیز باشد.

نخل‌گردانی در روستای فدافن یک آیین مهم عاشورایی، نه تنها یادآور فداکاری‌های بنی‌اسد و شهدای کربلاست، بلکه نشانه‌ای از پیوند عمیق فرهنگی و مذهبی مردم این منطقه با تاریخ عاشورا و امام حسین (ع) به شمار می‌آید؛ این آیین با تمام جزئیات خود، تأکیدی بر استمرار یاد و خاطره عاشورا و ارزش‌های انسانی و اخلاقی است که در این واقعه نهفته است.

آینده نخل‌گردانی بستگی به تلاش‌های مستمر مردم، نهادهای محلی و فرهنگی دارد؛ با حفظ و تقویت این سنت، می‌توان امید داشت که نخل‌گردانی به عنوان یک میراث فرهنگی و مذهبی ارزشمند در دل نسل‌های آینده باقی بماند و نمادی از هویت فرهنگی و اجتماعی مردم ایران شناخته شود.

نخل‌گردانی، با تمامی ابعاد معنوی، اجتماعی و فرهنگی‌اش، نمادی زنده از عشق و ارادت به اهل بیت (ع) و یادآور فداکاری‌های عاشورایی، از ارزش‌های بالایی برخوردار است و باید به آن توجه ویژه‌ای شود.

انتهای پیام