درمان ژنی جدیدی برای کاهش کلسترول که هنوز در مرحله آزمایشی قرار دارد، نتایج امیدبخشی در آزمایش‌های انسانی نشان داده و حالا گام‌به‌گام به تأیید نهایی نزدیک‌تر می‌شود.

این درمان که با نام VERVE-102 شناخته می‌شود، در حال حاضر روی افرادی مبتلا به هیپرکلسترولمی خانوادگی (FH)، نوعی اختلال ژنتیکی که سطح کلسترول بد(LDL) را در خون افزایش می‌دهد، آزمایش می‌شود، همچنین این روش در کسانی که دچار بیماری زودرس عروق کرونر قلب(CAD) هستند نیز مورد بررسی قرار گرفته؛ بیماری‌ای که در آن، عروق قلب زودتر از معمول دچار گرفتگی می‌شوند و اکسیژن کافی به عضله قلب نمی‌رسد. این بیماری معمولاً پیش از ۵۵ سالگی در مردان و ۶۵ سالگی در زنان ظاهر می‌شود.

به گزارش ایسنا و به نقل از لایوساینس، شرکت تولیدکننده این درمان در بیانیه‌ای که فروردین‌ منتشر کرد، اعلام کرد که این دو گروه از بیماران نیاز به کاهش عمیق و پایدار سطح LDL در خون خود دارند. در یک کارآزمایی بالینی که همچنان ادامه دارد، این درمان روی ۱۴ فرد مبتلا به FH یا CAD زودرس امتحان شد و نتایج اولیه نشان داد که تنها یک دُز از این درمان توانسته به‌طور متوسط LDL را ۵۳ درصد کاهش دهد.

در این مطالعه، شرکت‌کنندگان به سه گروه تقسیم شده بودند که هر گروه، دُز متفاوتی از دارو دریافت کرد. در میان این‌ها، چهار نفری که بیشترین دُز را دریافت کرده بودند، بیشترین کاهش سطح LDL را هم تجربه کردند؛ تا ۶۹ درصد.

به گفته شرکت Verve، این درمان خوب تحمل شده و هیچ عارضه جدی‌ای که مستقیماً به دارو مربوط باشد مشاهده نشده است، همچنین آزمایش‌های آزمایشگاهی نیز هیچ ناهنجاری قابل توجهی را نشان نداده‌اند.

درمان VERVE-102 بر پایه نسخه‌ای اصلاح‌شده از فناوری مشهور CRISPR طراحی شده است. فناوری CRISPR در ابتدا با ایجاد یک برش در هر دو رشته DNA عمل می‌کرد تا سلول از طریق سازوکار طبیعی خود آن را ترمیم کند. با این حال، چنین روشی گاه باعث ایجاد تغییرات ناخواسته در ژن‌ها می‌شد، اما در این روش جدید، از تکنیکی به نام ویرایش باز(base editing) استفاده می‌شود؛ روشی که تنها یکی از حروف کد ژنتیکی DNA را تغییر می‌دهد و به این ترتیب، از خطرهای ناشی از برش‌های دو رشته‌ای جلوگیری می‌شود. این روش هم مانند CRISPR کلاسیک، ابتدا با استفاده از یک مولکول راهنما محل هدف را شناسایی کرده و سپس با کمک یک آنزیم، فقط یک حرف از ژن را تغییر می‌دهد.

هدف این درمان ژنی، غیرفعال‌سازی ژنی به نام PCSK9 است؛ ژنی که تعیین می‌کند چه تعداد گیرنده LDL روی سطح سلول‌ها قرار بگیرد. این گیرنده‌ها نقشی حیاتی در پاک‌سازی LDL از جریان خون دارند. در بیماران مبتلا به FH، ژن PCSK9 بیش‌ازحد فعال است و باعث می‌شود گیرنده‌های LDL پیش از رسیدن به سطح سلول‌ها از بین بروند، در نتیجه کلسترول بد در خون انباشته می‌شود.

این درمان تنها با یک تزریق داخل وریدی طی دو تا چهار ساعت انجام می‌شود و برای غیرفعال‌کردن ژن PCSK9، به‌ویژه در سلول‌های کبدی طراحی شده است؛ جایی که گیرنده‌های LDL به‌وفور یافت می‌شوند. در هر سه گروهی که در آزمایش شرکت کردند، در ۲۸ روز پس از تزریق، هم فعالیت PCSK9 و هم سطح LDL کاهش چشمگیری یافت، همچنین هرچه دُز بالاتر بوده، کاهش نیز بیشتر بوده است.

اکنون شرکت Verve مشغول جذب بیماران جدید برای چهارمین گروه از این کارآزمایی است؛ گروهی که قرار است دُز بالاتری از درمان را دریافت کنند. این بیماران از کشورهای انگلستان، کانادا، اسرائیل، استرالیا و نیوزیلند انتخاب می‌شوند و تا فروردین‌، دو نفر از آن‌ها تحت درمان قرار گرفته‌اند.

این شرکت اعلام کرده که تا پایان امسال، نتایج مربوط به این گروه را نیز منتشر خواهد کرد و در ادامه، کارآزمایی گسترده‌تری را آغاز خواهد کرد که تعداد بیشتری از بیماران، از جمله در ایالات متحده، در آن حضور خواهند داشت. سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) به این درمان نشان «Fast Track» داده که به معنای سرعت‌بخشی به فرایند بررسی و تأیید آن است.

در خرداد امسال، شرکت دارویی بزرگ Eli Lilly شرکت Verve را خریداری کرد و اعلام کرده که قصد دارد روند توسعه این درمان را با جدیت ادامه دهد.

روث گیمنو، معاون ارشد بخش تحقیقات دیابت و بیماری‌های متابولیک در شرکت Lilly، گفته است: «VERVE-102 می‌تواند نخستین درمان ژنی درون‌بدنی (in vivo) برای گروه بزرگی از بیماران باشد و رویکرد درمانی در بیماری‌های قلبی را از مراقبت‌های طولانی‌مدت به یک درمان تک‌نوبته و قطعی تبدیل کند.»

با این حال، همچنان لازم است که آزمایش‌های بالینی گسترده‌تر و با مدت‌زمان طولانی‌تر انجام شود تا این درمان نوآورانه بتواند تأیید نهایی را دریافت کرده و در اختیار عموم بیماران قرار گیرد.

انتهای پیام