آرزو یارکه سلخوری در گفت‌وگو با ایسنا درباره اینکه چطور می‌توان از رسانه‌ها برای ایجاد فضای گفت‌وگوی سازنده در میان گروه‌های مختلف اجتماعی و فرهنگی استفاده کرد، اظهار کرد: برای استفاده از رسانه‌ها به‌منظور ایجاد فضای گفت‌وگوی سازنده میان گروه‌های مختلف اجتماعی و فرهنگی، باید به رسانه به‌عنوان «کنشگر اجتماعی» و «بازیگر فرهنگی» نگاه کرد.
وی افزود: مهم‌ترین گام در این میان، بازتعریف نقش رسانه به‌عنوان تسهیلگر گفت‌وگو است بنابراین رسانه‌ها نباید در نقش «داور» یا «سخنگوی یک‌سویه قدرت» ظاهر شوند.
این مدرس دانشگاه گفت: اگر هدف گفت‌وگو باشد، رسانه باید نقش پل ارتباطی را ایفا کند که شنیدن و دیده‌شدن همه صداها حتی آن‌هایی که حاشیه‌نشین هستند را ممکن می‌سازد.
وی ادامه داد: گام بعدی تولید روایت‌های متکثر است؛ گروه‌های اجتماعی و فرهنگی، هویت‌های گوناگون دارند و رسانه باید به‌جای یکدست‌سازی روایت‌ها مثلاً صرفاً روایت رسمی یا ایدئولوژیک به بازنمایی روایت‌های متنوع از مسائل بپردازد. این‌گونه حضور اقلیت‌ها، زنان، مهاجران، اقوام، طبقات فرودست و حاشیه‌نشین‌ها نیز در فضای رسانه‌ای به رسمیت شناخته می‌شود.
یارکه سلخوری بیان کرد: برنامه‌هایی مانند میزگردها، صوت‌های گفت‌وگومحور، پخش زنده اینستاگرامی با حضور گروه‌های متفاوت، پرداختن به نظرات در رسانه‌های دیجیتال و طراحی اتاق‌های فکر رسانه‌ای می‌توانند بستری برای گفت‌وگو باشند.
وی تصریح کرد: پرهیز از دوگانه‌سازی و برجسته‌سازی تقابل نکته قابل تأملی است که در رسانه باید موردتوجه قرار گیرد بنابراین زبان رسانه باید همدلانه، تحلیلی و با تأکید بر «مسائل مشترک» باشد.
این فعال رسانه‌ای خاطرنشان کرد: افراد یا گروه‌ها زمانی وارد گفت‌وگو می‌شوند که حس کنند مورد تمسخر، سانسور یا طرد قرار نمی‌گیرند بنابراین ایجاد «امنیت ارتباطی» وظیفه رسانه در سطح حرفه‌ای و ساختاری است.
وی افزود: رسانه‌های محلی یا مدنی می‌توانند محل ظهور گفت‌وگوهای واقعی و ملموس باشند به شرطی که زیرساخت حمایتی از این رسانه‌ها فراهم و امکان تعامل فرهنگی و گفت‌وگوهای بین گروهی تقویت شود.
یارکه سلخوری در خصوص جوامع چند فرهنگی عنوان کرد: رسانه‌ها با استفاده از قالب‌های مختلفی مانند اخبار، گزارش‌ها و مستندات می‌توانند نقش حیاتی در تقویت همزیستی مسالمت‌آمیز این جوامع ایفا کنند.
وی گفت: دوری اخبار بی‌طرف و دقیق از کلیشه‌ها و تعصبات، کاهش سوءتفاهم‌ها را در پی دارد و در عین حال با برجسته کردن موفقیت‌ها و نقاط قوت هر گروه حس احترام متقابل را تقویت می‌کند.
این مدرس دانشگاه در حوزه ارتباطات خاطرنشان کرد: گزارش‌های تحلیلی و میدانی نیز این امکان را فراهم می‌کنند که ریشه‌های مشکلات بین فرهنگی به‌درستی بررسی‌شده و نمونه‌های موفق همزیستی به‌عنوان الگو معرفی شوند، این اقدامات به افزایش همدلی و فهم متقابل کمک خواهد کرد.
وی ادامه داد: مستندات تصویری و صوتی با روایت‌های انسانی و نمایش زندگی روزمره گروه‌های مختلف، پیش‌داوری‌ها را می‌شکند و شناخت و احترام به تفاوت‌ها را گسترش می‌دهد.
یارکه سلخوری اضافه کرد: از سوی دیگر، رسانه‌ها با ایجاد فضاهای گفتگو مانند میزگردها، برنامه‌های رادیویی و شبکه‌های اجتماعی، امکان تبادل‌نظر و کاهش تنش را فراهم می‌کنند.
وی افزود: همچنین مقابله فعال با اخبار جعلی، نفرت‌پراکنی و آموزش مخاطبان برای تفکیک اطلاعات واقعی از جعلی، به ایجاد جامعه‌ای آگاه و مقاوم در برابر تفرقه کمک می‌کند.
این فعال رسانه‌ای خاطرنشان کرد: انتخاب زبان و تصاویر مناسب و احترام‌آمیز در پوشش رسانه‌ای باعث می‌شود همه گروه‌ها احساس دیده شدن و شنیده شدن کنند. رسانه‌های محلی شناخت عمیق‌تری از فرهنگ و نیازهای جامعه دارند بنابراین می‌توانند نقش مؤثری در ترویج پیام‌های همبستگی ایفا کنند.
وی مطرح کرد: اگر رسانه‌ها موارد مطرح شده را رعایت کنند، می‌توانند ستون اصلی ایجاد فضای همزیستی مسالمت‌آمیز و تقویت وحدت اجتماعی در جوامع چند فرهنگی باشند.
یارکه سلخوری در خصوص میزان تأثیرگذاری رسانه‌های سنتی، خاطرنشان کرد: در ابتدا لازم است مرز بین رسانه‌های سنتی و شبکه‌های اجتماعی را از منظر نظری ارتباطات و رسانه بر اساس ساختار، جریان اطلاعات و نقش مخاطب تحلیل کرد.
وی افزود: رسانه‌های سنتی مانند تلویزیون، رادیو، روزنامه و مجلات، ساختاری یک‌سویه و متمرکز دارند یعنی تولید محتوا عمدتاً توسط نهادهای رسمی و حرفه‌ای صورت می‌گیرد و مخاطب در نقش دریافت‌کننده منفعل باقی می‌ماند.
رسانه‌های سنتی مبتنی بر مدل انتقال خطی عمل می‌کنند
این مدرس دانشگاه در حوزه ارتباطات بیان کرد: رسانه‌های سنتی اغلب مبتنی بر مدل انتقال خطی پیام هستند که در آن فرستنده، پیام را به‌صورت یک‌طرفه به مخاطب منتقل می‌کند و فضای محدودی برای بازخورد یا مشارکت مخاطب وجود دارد.
وی ادامه داد: شبکه‌های اجتماعی نیز به‌عنوان رسانه‌های تعاملی و غیرمتمرکز شناخته می‌شوند که امکان تولید، توزیع و بازنشر محتوا را در قالب شبکه‌های همتا به همتا برای همه کاربران فراهم می‌کنند.
یارکه سلخوری تصریح کرد: شبکه‌های اجتماعی مبتنی بر مدل ارتباطات چند طرفه هستند که در آن مرزهای فرستنده و گیرنده پیام کمرنگ شده و مخاطبان علاوه بر دریافت، خودشان نقش تولیدکننده محتوا و فعال در گفتمان اجتماعی را دارند.
وی عنوان کرد: سرعت انتشار اطلاعات و میزان نفوذ شبکه‌های اجتماعی در گفتمان عمومی به‌دلیل ساختار باز و امکان تعامل فوری، بسیار بالاست برای همین این رسانه‌ها، به‌صورت گسترده و دموکراتیک، توانایی شکل‌دهی به روندهای فرهنگی و اجتماعی را دارند.
وی افزود: این دو نوع رسانه گاهی در عمل هم‌پوشانی دارند، به‌طوری‌که رسانه‌های سنتی نیز برای حفظ اثرگذاری، از ظرفیت‌های شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند؛ اما درنهایت تفاوت اصلی در میزان تمرکز برای تولید محتوا و امکان مشارکت مخاطبان در فرایند ارتباطی است که موجب تغییرات بنیادین در چگونگی شکل‌دهی گفتگوهای اجتماعی می‌شود.
این فعال رسانه‌ای خاطرنشان کرد: با توجه به مرز روشن‌بین رسانه‌های سنتی با ساختار متمرکز، یک‌سویه و شبکه‌های اجتماعی با ساختار تعاملی و غیرمتمرکز، باید گفت رسانه‌ها همچنان قدرت تأثیرگذاری دارند اما این قدرت به شکل گذشته نیست و با چند شرط همراه است.
وی ادامه داد: در فضای دیجیتال، شبکه‌های اجتماعی با قابلیت‌های گسترده مشارکت و سرعت انتشار بالا، عرصه گفت‌وگوهای اجتماعی را دموکراتیک‌تر کرده‌اند و مخاطبان نقش فعال‌تری در تولید و بازتولید محتوا ایفا می‌کنند.
این مدرس دانشگاه در حوزه ارتباطات تصریح کرد: این تحول باعث شده که رسانه‌های سنتی دیگر نتوانند به‌صورت انحصاری گفتمان عمومی را شکل دهند یا کنترل کنند، بااین‌حال، رسانه‌ها با بهره‌گیری از بسترهای جدید و تطبیق خود با مدل‌های چند سویه و تعاملی، هنوز نقش مهمی در چارچوب‌بندی موضوعات، جهت‌دهی به اولویت‌های خبری و ایجاد فضایی برای گفتگوهای ساختارمند دارند.
وی افزود: درواقع می‌توان گفت قدرت رسانه‌ها از انحصارگرایی در انتقال پیام به تسهیلگری گفتگو و ایجاد معنای مشترک منتقل‌شده است، درنتیجه، اگرچه سهم رسانه‌های سنتی در شکل‌دهی مستقیم به گفتمان اجتماعی کاهش‌یافته، اما به شرط سازگاری با فضای دیجیتال و فعال کردن نقش مخاطب، می‌توانند همچنان تأثیرگذار باقی بمانند و حتی قدرت تأثیرگذاری خود را در قالب‌های نوین افزایش دهند.
یارکه سلخوری گفت: با توجه به مبانی نظری ارتباطات و نقش رسانه‌ها در جامعه، برای جلوگیری از تفرقه و همچنین تقویت فضای گفت‌وگو و همکاری میان گروه‌ها، رسانه‌ها باید چند اقدام کلیدی را باید مدنظر قرار دهند. در ابتدا رسانه‌ها باید روایت‌های چندصدایی را تقویت کنند؛ یعنی به‌جای تمرکز صرف بر دیدگاه‌های غالب یا رسمی، صدای گروه‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی و اقلیت‌ها را به شکل برابر و بدون تبعیض منعکس کنند تا حس دیده شدن و مشارکت در جامعه ایجاد شود.
وی عنوان کرد: دوم اینکه زبان رسانه‌ای باید به‌دوراز هیجان‌زدگی و تعصب باشد و بیشتر به تحلیل‌های مستدل، احترام به تفاوت‌ها و تأکید بر نقاط مشترک بپردازد تا فضای تنش آلود کاهش یابد.
این فعال رسانه‌ای اظهار کرد: سوم اینکه رسانه‌ها می‌توانند با ایجاد و ترویج پلتفرم‌های گفت‌وگوی میان‌فرهنگی، مثل میزگردهای زنده، برنامه‌های رادیویی تعاملی و شبکه‌های اجتماعی با مدیریت هوشمند، زمینه تبادل‌نظر سالم و سازنده را فراهم کنند.
وی یادآور شد: در آخر اینکه آموزش مستمر خبرنگاران و تولیدکنندگان محتوا در حوزه روزنامه‌نگاری صلح، ارتباطات بی‌فرهنگی و اخلاق رسانه‌ای، باعث می‌شود پوشش خبری با حساسیت بیشتر و مسئولانه‌تری انجام شود.
این مدرس دانشگاه در پایان گفت: رسانه‌ها باید در برابر اخبار جعلی و نفرت‌پراکنی موضع فعال داشته باشند و با پالایش دقیق محتوا و آموزش مخاطب، از گسترش تنش و تفرقه جلوگیری کنند که به‌این‌ترتیب، رسانه‌ها نه‌تنها می‌توانند از قطبی‌شدن جلوگیری کنند بلکه به‌عنوان بستری مؤثر برای ایجاد فضای گفتگو، همدلی و همکاری اجتماعی عمل کنند.
انتهای پیام
نظرات