محدثه معینیفر در گفتوگو با ایسنا اظهار کرد: در اسلام بحث لزوم تفکیک بین غیرنظامیان و نظامیان در جنگها وجود دارد و گفته شده است که حق صدمه به غیرنظامیان و زنان و کودکان را نداریم؛ در جنگها نمیتوانیم به درختان و حیوانات صدمهای وارد کنیم و آنها را از بین ببریم و حتی حق آلوده کردن آب را هم نداریم.
وی ادامه داد: در سطح بینالملل هم منابع و اسنادی وجود دارد که در آن به اصل لزوم تفکیک بین غیرنظامیان و نظامیان اشاره شده است برای مثال پروتکل الحاقی اول کنوانسیون ژنو، این اصل را مطرح کرده که هم بهصورت عرف و هم در مخاصمات مسلحانه داخلی و بینالمللی قابل اجراست البته منظور از مخاصمات مسلحانه همان جنگ است.
استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی دانشگاه بینالمللی امام خمینی(ره) خاطرنشان کرد: در اصل «لزوم تفکیک بین غیرنظامیان و نظامیان»، به تفکیک میان نظامیان و غیرنظامیان، اموال و اهداف نظامی، ممنوعیت حمله کورکورانه و اصل تناسب برای تفکیک میان نظامیان و غیر نظامیان پرداخته شده است.
وی اشاره کرد: اصل ایجاد تفکیک بین افراد غیرنظامی و رزمندگان بهعنوان مهمترین اصل انسانی حاکم بر مخاصمات مسلحانه، اولین بار در مقدمه اعلامیه سنپترزبورگ ۱۸۶۸ مورد توجه قرار میگیرد و این اصل، اظهار دارد که تنها هدف قانونی دشمن هنگام جنگ، فقط تضعیف قوای نظامی دشمن باشد.
معینیفر تصریح کرد: در ماده ۲۵ مقررات لاهه مصوب ۱۹۰۷، بیان شده که بمباران با هر وسیلهای علیه شهرها، روستاها، منازل و یا ساختمانهای بیدفاع ممنوع است که این مورد نیز مبتنی بر اصل لزوم تفکیک میان نظامیان و غیرنظامیان است.
وی افزود: در ماده ۴۸ و بند دو ماده ۵۱ و ۵۲ از پروتکل الحاقی اول، اشاره شده که دو طرف مخاصمه که در حال جنگ هستند برای تضمین حمایت از جمعیت غیرنظامی باید در هر زمان میان نظامیان و غیرنظامیان تفکیک قائل باشند و فقط علیه اهداف نظامی عملیات کنند.
عضو هیئت علمی دانشگاه بینالمللی امام خمینی(ره) ادامه داد: پروتکل الحاقی دوم نیز از غیرنظامیان حمایت و ماده ۱۳ آن عملیات نظامی علیه افراد عادی را ممنوع اعلام کرده است، همچنین طبق ماده ۸ اساسنامه کیفری بینالمللی هم حمله عمدی به جمعیت غیرنظامیان که نقش مستقیمی در درگیریها ندارند را جزو جنایات جنگی محسوب کرده است.
وی تأکید کرد: دیوان بینالمللی دادگستری در رأی مشورتی ۱۹۹۶ خود، اصل تفکیک میان نظامیان و غیر نظامیان را یکی از اصول اساسی حقوق بشردوستانه و غیرقابل تخطی در حقوق بینالمللی عرفی میداند. متأسفانه این اصل در خیلی از جنگها رعایت نشده و نمیشود که نمونه آن را در حمله ناجوانمردانه اشغالگران سرزمین قدس به مردم بیدفاع غزه شاهد هستیم.
معینیفر اظهار کرد: در شورای امنیت سازمان ملل متحد هم میبینیم که حمله به غیرنظامیان در افغانستان، آنگولا، آذربایجان، گرجستان، لبنان، رواندا، یوگسلاوی سابق و سرزمینهای اشغال شده را محکوم کرده و خواستار خاتمه این حملات شده است؛ همچنین در قطعنامه ۱۲۹۵ مصوبه سال ۲۰۰۰ هم حمایت از غیرنظامیان در مخاصمات مسلحانه مدنظر بوده است.
استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی دانشگاه بینالمللی امام خمینی(ره) بیان کرد: نکته مهم این است که غیرنظامیانی که در جنگها شرکت ندارند باید مورد احترام قرار بگیرند یعنی حق دارند شخصیت، شرافت، حقوق خانوادگی، اعتقادات مذهبی و حتی آداب و رسوم آنها مورد احترام واقع شود و همچنین حمایت از غیرنظامیان و احترام به کرامت آنها بخشی از حقوق بینالمللی عرفی لازمالاجرا را تشکیل میدهد.
وی اضافه کرد: در قوانین، تهدیدات خشونتآمیزی که هدف آنها گسترش وحشت و ترس در بین جمعیت غیرنظامی باشد ممنوع اعلام شده است ولی ما شاهد حمله وحشیانه اسرائیل به صف مردم برای دریافت آب و غذا هستیم، متأسفانه وضعیت غزه بسیار دلخراش و غیرانسانی بوده و این رفتارها، تحقیرآمیز و غیرانسانی است.
معینیفر عنوان کرد: ماده ۲۷ کنوانسیون چهارم ژنو هم بر رفتار انسانی با غیرنظامیان تأکید دارد درصورتی که در فلسطین میبینیم که از اقدامات خشونتبار و ترسآور علیه این ملت استفاده میشود و تمامی این موارد خلاف مقررات بینالمللی است.
وی گفت: در غزه شاهد برخی اعمال خشونتآمیز مانند گلولهباران بیهدف و وسیع و همچنین عملیات پشتیبانی با هدف گسترش ترس در میان غیرنظامیان هستیم، اسرائیل خروج مردم فلسطین از این مناطق و سکونت آنها در کشورهای اطراف را در برنامه دارد که ظاهراً رایزنیهایی نیز برای انتقال مردم فلسطین داشته است.
عضو هیئت علمی دانشگاه بینالمللی امام خمینی(ره) مطرح کرد: ایجاد ترس یکی از اهداف رژیم صهیونیستی است، این رژیم معتقد است که مردم فلسطین یا باید کشته شوند و یا اینکه بترسند و فلسطین را ترک کنند، البته اقدام دیگر آنها بمباران شهرها، حمله، تجاوز به عنف، شکنجه زنان و کودکان، کشتار جمعی و محاصره آنهاست.
تفاوت حقوق بشر و حقوق بشردوستانه در چیست؟
وی خاطرنشان کرد: حقوق بشر بهمنظور حمایت از حقوق انسانها در زمان صلح و جنگ است و تداوم دارد ولی حقوق بشردوستانه برای نظاممند کردن روابط دولتها با همدیگر و همچنین روابط طرفین مخاصمه با نظامیان و غیرنظامیان طرف دیگر در زمان جنگ است که در این خصوص نظرات متفاوتی وجود دارد.
معینیفر بیان کرد: عدهای براین باور هستند که حقوق بشر در زمان صلح کاربرد دارد در حالی که حقوق بشردوستانه حتماً باید در زمان جنگ صورت بگیرد اما در واقعیت این چنین نیست. چون ما همه انسان هستیم باید از حقوق برابر برخوردار باشیم یعنی حداقل حقوقی است که هر فردی باید در مقابل دولت برخوردار باشد.
دولتها نمیتوانند حقوق بشر را ایجاد کنند
وی تأکید کرد: منشأ حقوق بشر از انسان ناشی میشود و دولتها نمیتوانند حقوق بشر را ایجاد کنند بلکه فقط وجود آن را تایید میکنند و در ضمن حقوق بشر مستقل از اراده دولتهاست بنابراین قطع نیازهای اساسی بشر نظیر آب، غذا و سوخت قابل پذیرش نیست.
استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی دانشگاه بینالمللی امام خمینی(ره) تشریح کرد: در مورد ارتباط حقوق بشر و حقوق بشر دوستانه و اجرای آنها در زمان جنگ دو دیدگاه وجود دارد. برخی دولتها معتقدند که در وضعیت جنگی قوانین بشردوستانه اعمال میشود اما قوانین حقوق بشر اعمال نمیشود ولی برخی دیگر معتقد هستند که قوانین حقوق بشر مکمل و در کنار قوانین حقوق بشردوستانه اعمال میشوند؛ نکته مهم این است که آیا این دو مورد در کنار هم باید باشند یا اینها را جدا از هم در نظر بگیریم.
وی عنوان کرد: حقوق بشردوستانه و حقوق بشر، هر دو برای حمایت از حقوق انسان و واداشتن دولتها به رعایت شأن و مرتبه انسانی تدوین و توسعه پیدا کردند و حتماً مکمل هم هستند و در کنفرانس بینالمللی حقوق بشر در سال ۱۳۴۷ در تهران هم بر ارتباط آن صحه گذاشته و در آن، قطعنامه شماره ۲۳ نیز باعنوان رعایت حقوق بشر در زمان مخصمات مسلحانه تصویب رسیده است که حقوق بینالملل بشردوستانه را دنبالهی حقوق بشر قرار میدهند.
معینیفر اظهار کرد: امروزه تا حد زیادی مرز بین دو دیدگاه حقوق بشردوستانه و حقوق بشر محو شده و بسیاری از قواعد حقوق بشر در حقوق بشردوستانه قابل اعمال است، حقوق بشر هم حقوقی است که همه مردم در همه زمانها حتی در زمان جنگ هم از آن برخوردارند چون منشأ آن خود انسان است و دولتها نقشی در تعیین آنها ندارند در صورتی که حقوق بشردوستانه مجموعهای از قواعد بینالمللی بوده و ناظر به رفتارهای قوای مخاصم در جنگهای مسلحانه است.
وی یادآور شد: مجمع عمومی سازمان ملل هم در قطعنامه ۲۶۷۵ در ۹ دسامبر ۱۹۷۰ میلادی اصول بنیادین مربوط به حمایت از جمعیت غیرنظامی در زمان مخاصمات مسلحانه را تصویب و اشاره کرده است که حقوق بنیادین بشر در حقوق بینالملل و اسناد بینالمللی در زمان مخاصمات مسلحانه قابل اجراست.
عضو هیئت علمی دانشگاه بینالمللی امام خمینی(ره) خاطرنشان کرد: در معاهدات بینالمللی حقوق بشر به شکل یکسان از حقوق بنیادین یاد میشود و این حقوق هم هسته سخت حقوق بشر را تشکیل میدهد که در همه زمانها باید رعایت شود. دیوان بینالمللی دادگستری هم این موضوع را تایید کرده و در نظر مشورتی ۸ ژوئیه سال ۱۹۹۶ در مورد سلاحهای هستهای هم بیان کرده است و در حقیقت این یک امر پذیرفته شده در حقوق بینالملل است.
وی گفت: ساز و کارهای بینالمللی فاقد ضمانت اجرا هستند و ساختار سازمان ملل مبتنی بر ظلم است و وجود حق وتوو برای بعضی از کشورها و اجازه دادن به آنها برای سوءاستفاده از این حق و به هم ریختن نظم جهانی، سبب شده است که شورای امنیت یا سایر سازمانهای مرتبط با سازمان ملل متحد و مجمع عمومی، قادر نباشد وظایف خود را به درستی انجام دهد.
معینیفر افزود: برای مثال در شورای امنیت برای موضوع ناآرامیهای میانمار در سال ۲۰۱۶ هیچ برخورد خاصی صورت نگرفت و در این حادثه ۲۸ هزار مسلمان کشته و میلیونها نفر آواره شدند.
قوانین بینالمللی ضمانت اجرای واقعی ندارد
وی تصریح کرد: در پروندههای فلسطین هم شاهد این موضوع هستیم؛ جنگ غزه، اولین جنگ مردم این سرزمین نبوده و نیست بلکه دهههاست که اسرائیل نسلکشی آشکار انجام میدهد و کودکان و زنان را مورد تجاوز و تعدی قرار میدهد، در حقیقت صحنههای فجیعی به وجود آورده که دیدن این صحنهها برای یک انسان واقعی غیرقابل تحمل است.
استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی دانشگاه بینالمللی امام خمینی(ره) اشاره کرد: کشتار بیسابقه غیرنظامیان در غزه باید در شورای امنیت رسیدگی شود ولی هیچ اتفاق خاصی نمیافتد چون ضمانت اجرای واقعی وجود ندارد؛ سازمان ملل متحد به دست چند کشور اداره میشود، هرجا که حقوق کشورهای ادارهکننده سازمان ملل متحد در خطر باشد ورود پیدا میکند و از بقیه ملتها حمایتی ندارد.
معینیفر یادآور شد: متأسفانه اسرائیل تحت حمایت آمریکا و دولتهای اروپایی اسلحه و خدمات دریافت میکند و ناتو از آن حمایت میکند؛ همچنین کشورهای مستضعف با یک کشور طرف نیستند بلکه با کشورهای متعددی طرف هستند که برخی از آنها هم حق وتو هم دارند.
انتهای پیام
نظرات