در حالی که جهان با پیامدهای شدید تخریب محیط‌زیست و تغییرات اقلیمی دست و پنجه نرم می‌کند، امروز دوشنبه ششم مرداد به‌عنوان روز جهانی حفاظت از طبیعت فرصتی برای بازاندیشی در شیوه زندگی بشر و بازخوانی ضرورت‌های نجات طبیعت از بحران است.
این مناسبت بین‌المللی با هدف ترویج آگاهی و مشارکت عمومی در حفظ منابع طبیعی، هر ساله توجه رسانه‌ها، فعالان محیط‌زیست و سیاست‌گذاران را به خود جلب می‌کند، اما امسال هم‌زمان با رکوردشکنی گرما، کم‌آبی و کاهش چشم‌گیر تنوع زیستی در بسیاری از مناطق جهان از جمله ایران، بیش از همیشه بر اهمیت این روز تأکید شده است.
در ایران به‌ویژه در استان اصفهان پدیده‌هایی همچون خشکسالی‌های پی‌درپی، فرونشست زمین، کاهش سطح سفره‌های آب زیرزمینی، آتش‌سوزی‌های مکرر، خشک شدن تالاب‌ها و بحران پسماندهای پلاستیکی گواهی بر فشار سنگین وارد بر طبیعت کشور هستند.
اگر به همین روند ادامه دهیم، نه‌تنها زیست‌بوم‌ها را از دست خواهیم داد، بلکه سلامت، امنیت غذایی و حتی اقتصاد کشور نیز به خطر خواهد افتاد. طبیعت، زیر بار توسعه ناپایدار و بی‌مهابای انسانی تاب آورده، اما دیگر مجالی برای چشم‌پوشی نیست.
در بسیاری از کشورهای جهان، برنامه‌هایی در راستای کاهش فشار بر محیط‌زیست در حال اجراست؛ از جمله توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، احیای جنگل‌ها، مقابله با آلودگی‌های دریایی و کنترل شکار غیرقانونی در ایران نیز در سال‌های اخیر اقداماتی مانند ممنوعیت شکار در برخی مناطق، اجرای طرح‌های آبخیزداری، توسعه پارک‌های ملی و برنامه حفاظت صورت گرفته است. اگر مردم بدانند کوچک‌ترین رفتارهای روزمره‌شان، مانند مصرف بی‌رویه آب یا استفاده از پلاستیک یک‌بار مصرف چه تأثیری بر طبیعت دارد قطعاً مسئولانه‌تر رفتار خواهند کرد. آموزش عمومی کلید تغییر است.
گرچه نجات طبیعت یک امر کلان و نیازمند سیاست‌گذاری در سطح ملی و بین‌المللی است، اما نقش مردم در کاهش فشار بر طبیعت قابل انکار نیست. کاهش مصرف پلاستیک، استفاده از کیسه‌های پارچه‌ای، خرید محصولات محلی، استفاده از حمل‌ونقل عمومی، کاهش تولید زباله، حفظ منابع آب و حمایت از تولیدکنندگان دوستدار محیط‌زیست از جمله اقداماتی است که هر شهروند می‌تواند انجام دهد.
حسن اکبری، معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع‌زیستی استان اصفهان در آستانه روز جهانی حفاظت از طبیعت به ایسنا می‌گوید: این روز به‌منظور یادآوری مسئولیت مشترک انسان‌ها در قبال حفظ طبیعت ایجاد شده است. همه انسان‌ها در سطح کره زمین باید اهمیت طبیعت را درک کنند و تلاش حداکثری فردی و جمعی برای حفاظت از آن داشته باشند. واقعیت این است که تمام نیازهای انسان به‌طور حیاتی از منابع طبیعی تأمین می‌شود. از لباس‌هایی که می‌پوشیم، غذایی که می‌خوریم، ساختمان‌هایی که در آن زندگی می‌کنیم، تا انرژی‌ای که مصرف می‌کنیم، همه و همه از طبیعت نشئت می‌گیرند.
وی می‌افزاید: هر فعالیت انسانی به‌نوعی بر طبیعت تأثیر می‌گذارد و حفظ محیط زیست یک وظیفه اجتماعی است که تمامی انسان‌ها باید در آن مشارکت کنند. اگر به حفاظت از طبیعت توجه نشود، روند استفاده از منابع طبیعی پایدار نخواهد ماند. ضرورت حفاظت از طبیعت یک موضوع بدیهی و جهانی است. ما باید بدانیم که طبیعت با چه تهدیدهایی روبه‌رو است و وظایف خود را به‌عنوان فرد یا گروه چگونه انجام دهیم. ما تنها یک زمین داریم و باید به اجزای طبیعت، شامل گیاهان و جانوران، به‌عنوان یک زنجیره و سیستم واحد توجه کنیم.
معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع‌زیستی استان اصفهان ادامه می‌دهد: هر اقدام ما ممکن است اثرات منفی یا مثبتی بر طبیعت داشته باشد. یکی از مهم‌ترین تهدیدها برای طبیعت، تغییرات اقلیمی و پیامدهای ناشی از آن است که خود ناشی از آلودگی‌های زیست‌محیطی است. افزایش مصرف سوخت‌های فسیلی و تجمع کربن در جو، باعث تغییرات اقلیمی و پیامدهای جدی مانند خشکسالی‌های شدید و تغییر الگوی بارش می‌شود.
اکبری با اشاره به اینکه تخریب زیستگاه نیز یکی دیگر از چالش‌های جدی حفاظت از طبیعت است، تصریح می‌کند: این مسئله جهانی، مهم‌ترین عامل انقراض گونه‌های گیاهی و جانوری به‌شمار می‌آید. نیازهای انسانی منجر به تخریب زیستگاه‌ها از جمله توسعه شهری و تغییر کاربری اراضی می‌شود که بسیاری از گونه‌های جانوری را در معرض خطر قرار می‌دهد. آلودگی‌ها، شامل آلودگی آب، هوا و خاک، نیز یکی دیگر از چالش‌های بزرگ پیش روی طبیعت هستند. این آلودگی‌ها ناشی از فعالیت‌های انسانی در زمینه‌های مختلف هستند و می‌توانند تأثیرات مخربی بر محیط زیست داشته باشند، بنابراین ضروری است که همگی ما در راستای حفاظت از طبیعت تلاش کنیم و اقدامات مؤثری را در این زمینه انجام دهیم.
نخستین گام برای حفاظت از طبیعت شناخت تهدیدها است
وی بیان می‌کند: اهمیت موضوع حفاظت از طبیعت در بسیاری از مواقع به وضوح قابل درک است، به‌ویژه زمانی که به تجمیع و تأثیرات هر یک از واحدهای زیستی نگاه می‌کنیم. این امر نشان می‌دهد که چه حجم قابل توجهی از آلودگی‌ها روزانه به جو زمین وارد می‌شود و این آلودگی‌ها پیامدهای گسترده‌تری را به همراه دارد.
معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع‌زیستی استان اصفهان اضافه می‌کند: یکی دیگر از موضوعات مهمی که می‌تواند روند انقراض گونه‌های گیاهی و جانوری را تسریع کند، شکار غیرمجاز و قاچاق حیات وحش است. متأسفانه این نوع شکار معمولاً بدون ضابطه و پایدار نیست و منجر به کاهش شدید جمعیت‌های حیات وحش می‌شود. قاچاق این گونه‌ها نیز می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری به ذخایر طبیعی وارد کند.
اکبری اظهار می‌کند: موضوع دیگری که باید به آن اشاره کنیم، گونه‌های مهاجم هستند. در بسیاری از موارد انسان‌ها به‌طور آگاهانه یا غیرآگاهانه اقدام به رهاسازی گونه‌هایی در طبیعت می‌کنند که متعلق به آن زیستگاه نیستند. هر گونه‌ای که به غیر از زیستگاه اصلی‌اش معرفی شود، به‌عنوان گونه مهاجم شناخته می‌شود و این امر می‌تواند اثرات جدی بر اکوسیستم داشته باشد. این گونه‌ها در رقابت با گونه‌های بومی برای منابع حیاتی، می‌توانند آسیب‌های جدی به آن‌ها وارد کرده و حتی منجر به انقراض آن‌ها شوند.
وی با تأکید بر اینکه برای حفاظت از طبیعت، نخستین گام شناخت تهدیدها است، بیان می‌کند: این تهدیدها بسیار گسترده‌تر از مواردی هستند که اشاره شد، اما برخی از آن‌ها شامل آلودگی، شکار غیرمجاز و گونه‌های مهاجم است. هر فرد به‌تنهایی نیز می‌تواند تأثیرگذار باشد. اقدامات فردی می‌تواند از خانواده‌ای به محیط اجتماعی گسترش یابد و تأثیر مثبتی بر محیط زیست داشته باشد.
این مقام مسئول اذعان می‌کند: استفاده صحیح از منابع و رعایت صرفه‌جویی در مواد و انرژی بسیار مهم است. باید بدانیم که منابع طبیعی در سطح جهانی محدود هستند و ما باید حداکثر صرفه‌جویی را در مصرف آن‌ها داشته باشیم، همچنین تفکیک پسماندها از خانه‌ها آغاز می‌شود و می‌تواند تأثیر زیادی بر کاهش آلودگی‌ها داشته باشد.
طبیعت را برای نسل‌های آینده سالم نگه داریم
اکبری با اشاره به اینکه استفاده از مواد پلاستیکی و سایر انواع پلاستیک، به یکی از چالش‌های جدی برای حفاظت از طبیعت تبدیل شده است، متذکر می‌شود: این مواد به‌دلیل دوام بسیار بالایی که دارند، می‌توانند در طبیعت برای مدت زمان طولانی، حتی بیش از ۳۰۰ تا ۴۰۰ سال باقی بمانند. اگرچه ممکن است در ظاهر تجزیه شوند، اما در واقع به ذرات ریز و میکروسکوپی تبدیل می‌شوند که اثرات خطرناکی بر محیط زیست، به‌ویژه برای آب‌ها و خاک دارند. جریان‌های آب و رودخانه‌ها این ذرات را به نقاط دوردست منتقل می‌کنند و به همین دلیل آلودگی‌های پلاستیکی در سطح جهانی، از جمله در دریاها و اقیانوس‌ها مشاهده می‌شود.
وی اظهار می‌کند: هر فرد می‌تواند با کاهش استفاده از پلاستیک، تأثیر مثبتی بر محیط زیست بگذارد. استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی به جای خودروهای تک‌سرنشین و دوچرخه‌سواری نیز می‌تواند به صرفه‌جویی در منابع و کاهش آلودگی کمک کند. فعالیت‌های جمعی و اقدامات مشترک نیز از اهمیت بالایی برخوردارند و باید در راستای حفاظت از طبیعت و پایداری تلاش کنیم. در فرآیند توسعه و تولید، ضروری است که صنایع به سمت کاهش مصرف منابع و انرژی حرکت کنند. بهینه‌سازی فرایندهای تولید برای کاهش رد پای کربنی و استفاده کمتر از سوخت‌های فسیلی که عامل اصلی آلودگی و تغییرات اقلیمی هستند، امری حیاتی است.
معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع‌زیستی استان اصفهان یادآور می‌شود: توسعه بازیافت نیز یک راهکار مؤثر دیگر است. با بازیافت مواد، نه‌تنها نیاز به استخراج منابع جدید کاهش می‌یابد، بلکه تخریب طبیعت و آلودگی نیز کمتر خواهد شد. همچنین باید تلاش کنیم تا حداقل تولید پسماند داشته باشیم و در صورت نیاز به استفاده از پلاستیک، از مواد قابل بازیافت یا تجزیه‌پذیر بهره ببریم. تغییر الگوی کشت در کشاورزی نیز از دیگر اقداماتی است که می‌تواند به صرفه‌جویی در منابع آب کمک کند. با توجه به کمبود منابع آب در سطح جهانی و شرایط سخت‌تر در کشور ما، بهره‌وری در کشاورزی باید مورد توجه قرار گیرد.
اکبری با بیان اینکه هر اقدامی که انجام می‌دهیم باید با ملاحظات پایداری همراه باشد، خاطرنشان می‌کند: زمین و طبیعت امانتی هستند که باید به نسل‌های آینده منتقل شوند. تلاش برای حفظ یک محیط زیست سالم و متعادل نه تنها وظیفه ماست، بلکه برای تأمین نیازهای خود و نسل‌های آینده نیز ضروری است. با اقدامات فردی و جمعی، می‌توانیم به حفظ این میراث گرانبها کمک کنیم و طبیعت را برای نسل‌های آینده سالم نگه داریم.
به گزارش ایسنا، روز جهانی حفاظت از طبیعت، فرصتی نمادین برای هشدار درباره وضعیت بحرانی زمین است، اما بدون تغییر رفتار، اصلاح سیاست‌ها و همکاری همه‌جانبه، این مناسبت‌ها به شعاری بی‌اثر تبدیل خواهند شد. طبیعت دیگر تاب شعار را ندارد؛ اکنون زمان اقدام، تغییر و نجات است.
انتهای پیام
نظرات