به گزارش ایسنا، هالووین جشنی است که در سنت‌های کهن غربی ریشه دارد؛ آیینی که زمانی به عنوان مراسمی برای یادبود مردگان و دفع ارواح شناخته می‌شد و امروز در سراسر جهان به نمادی از سرگرمی، پوشیدن لباس‌های خاص و نمایش‌های نمادین از ترس تبدیل شده است. مراسمی که این روزها به عنوان یک مناسبت وارداتی شناخته می‌شود، در سال‌های اخیر ردپاهایی در ایران داشته است؛ از فروش کدوهای نارنجی گرفته تا لباس‌های تیره که با عنوان کاستوم آن را می‌شناسیم و ماسک‌های عجیب که هر سال از روزهای پایانی مهر ماه در ویترین مغازه‌ها یا فروشِ فوق‌العاده سایت‌های فروش آنلاین ظاهر می‌شوند.
این در حالی است که چند سال پیش چنین صحنه‌هایی اغلب با واکنش‌های تند و قهری همراه بود. هالووین زمانی مصداق «تهاجم فرهنگی» تلقی می‌شد و کسانی که نشانه‌هایی از این مراسم را وارد فضاهای عمومی همچون کافه‌ها می‌کردند، با تذکر یا ممانعت و حتی دستگیری روبه‌رو می‌شدند. اما این روند طی سال‌های اخیر، آرام و بی‌صدا در حال تغییر است و حالا هالووین هم مانند همه چیزهایی که زمانی ممنوعه تلقی می‌شدند، از مرحله ممنوعیت گذشته و هرچند که هنوز هم خوشایند همه افراد نیست، اما وارد مرحله‌ای از عادی‌سازی فرهنگی شده است. دیگر کسی از دیدن فروش لباس‌های هالووینی در مغازه‌ها متعجب نمی‌شود و حتی در برخی مراکز خرید و رستوران‌ها، نمادهای کوچکی از آن به عنوان تزئین استفاده می‌شود.
هالووین هم ایرانیزه می‌شود!
این روزها البته بیشتر جشن‌های هالووین در خانه‌ها برگزار می‌شود. دورهمی‌هایی خانوادگی یا جمع‌های دوستانه که شاید تنها وجه مشترکشان با نسخه غربی، پوشیدن لباس‌های خاص یا درست کردن کیک و دسر با تِم نارنجی باشد، اما برای شام همان کباب و قورمه‌سبزی خودمان را می‌خورند و در نهایت با نوشیدن یک لیوان چای با عطر هل و دارچین، حتی هالووین را هم ایرانیزه می‌کنند!
اصلاً ویژگی مهم فرهنگ ایرانی همین است که در ابتدا فرهنگ بیگانه را نپذیرد، اما مدتی بعد با ایجاد تغییراتی، آن را به نوعی مالِ خود کند؛ بی‌آنکه الزاما قصد تقلید داشته باشد. این سازگاری تدریجی، نشانۀ نوعی هوشمندی فرهنگی است و جامعه‌ای را نشان می‌دهد که از زمان‌های دور از هر فرهنگ جدید، بخشی را برمی‌دارد و با ذائقه و منطق خودش ترکیب می‌کند. در آخر محصول نهایی نه تقلید از غرب، بلکه نمونه‌ای بومی‌شده از همان مفهوم است؛ جشنی که شاید از آن سوی دنیا آمده باشد، اما در پایان، در یک مهمانی ایرانی، رنگ و لهجۀ خودمان را پیدا می‌کند.
راهی برای فرار از روزمرگی
نکته قابل تامل اما نسل جوان‌تر است؛ گروهی که نه به دنبال تقلید، بلکه به دنبال تجربه‌ای متفاوت از روزمرگی است؛ نوعی فرصت برای خلق شادی جمعی که در یک دورهمی متفاوت محقق می‌شود. درواقع چنانچه برخی کارشناسان نیز معتقدند، می‌توان یکی از دلایل استقبال از هالووین در ایران را در نیاز به شادی جمعی دانست. جامعه‌ای که درگیر فشارهای اقتصادی، اضطراب‌های اجتماعی و ... است، به بهانه‌های کوچک برای دورهمی نیاز دارد. جشن‌های بومی مانند یلدا و چهارشنبه‌سوری هنوز محبوب‌اند و حتی در سال‌های گذشته پررنگ‌تر از قبل برگزار می‌شوند، اما فاصلۀ زمانی آنها باعث شده مناسبت‌های تازه‌ای هم جان بگیرند. هالووین برای این گروه شبی برای شادیِ متفاوت، پوشیدن لباس‌هایی که معمولاً نمی‌پوشند و تجربۀ غیرعادی بودن در شرایطی است که روزمرگی بر زندگی‌هایمان سایه انداخته است.
همیشه پای بلاگرها در میان است!
از سوی دیگر حتی در این زمینه هم نمی‌توان از تاثیر شبکه‌های اجتماعی غافل بود. یکی از عوامل مهم در افزایش اقبال از هالووین شبکه‌های اجتماعی، بویژه اینستاگرام است. در واقع پیش از افزایش شمار کاربرانِ ایرانی آن، آشنایی با هالووین محدود به فیلم‌های خارجی یا شبکه‌های ماهواره‌ای بود، اما حالا هر سال در روزهای منتهی به هالووین، حجم قابل توجهی از تصاویر، ویدیوها و استوری‌های مربوط به این جشن در اینستاگرام منتشر می‌شود. کاربران ایرانی نه‌تنها تماشاگر این جریان‌اند، بلکه در آن مشارکت می‌کنند؛ از درست کردن دسرهای خاص تا طراحی دکور و لباس، همه آن چیزی است که حتی اگر به تعداد انگشتان یک دست هم ویدیو مرتبط با آنها تماشا کرده باشید، الگوریتم‌های اینستاگرام، اکسپلور شما را مملو از این محتوا می‌کند تا چشمانتان اشباع شود.
در این میان کار بلاگرها نیز شاید در نگاه اول تنها تولید محتوا به نظر برسد، اما آنها هم به خاطر چند لایک و بازدید بیشتر، ذائقۀ بصری و رفتاری مردم را تغییر می‌دهند. برای بسیاری از کاربران، مواجهه با هالووین از استوری‌های همین بلاگرها اتفاق می‌افتد. در واقع بخش مهمی از جذابیت هالووین در ایران نه به خودِ مناسبت، بلکه به تصاویری برمی‌گردد که بلاگرها از آن می‌سازند.
از خون مصنوعی تا بال خفاش؛ یک شب هالووین چقدر آب می‌خورد؟
از سوی دیگر هرچند ابعاد هالووین در ایران آنچنان گسترده نیست که بتواند پدیده موقتی در بازار عرضه و تقاضا ایجاد کند، اما ردپای آن در بازار دیده می‌شود. کافی است در اینترنت واژه «خرید وسایل هالووین» را جست‌وجو کنید تا با اقلامی مانند خون مصنوعی ۲۷۰ هرار تومان، دندان نیش ومپایر ۲۵۰ هزارتومان، جاروی جادوگری ۵۰۰ هزار تومان، پوشش بال خفاش یک میلیون و ۱۰۰ هزار تومان و…. مواجه شوید. بازاری که چندان فراگیر به نظر نمی‌رسد، اما همین تبلیغات و آمادگی سکوهای فروش اینترنتی برای فروش چنین محصولاتی نشان می‌دهد که میل به تجربۀ متفاوت در مردم وجود دارد. برای خیلی‌ها، خرید یک ماسک، تل‌سر یا دکور کوچک، بهانه‌ای برای مشارکت در یک آیین و فرصتی برای همراه شدن با جمع و ساختن فضایی برای دورهم بودن است.
نیاز به شادی جمعی حتی با سنتِ بیگانه
در این میان، تغییر رویکردهای رسمی و اجتماعی به چنین رفتارهایی نیز قابل توجه است. چند سال قبل، هر نماد غربی در فضای عمومی ممکن بود حساسیت‌برانگیز شود، اما امروز جامعه نسبت به این نشانه‌ها بی‌تفاوت شده است زیرا دیگر این درک شکل گرفته است که لزومی برای هشدار رسانه‌ای یا برخورد قهری وجود ندارد چراکه چنین مناسبت‌هایی لزوما تهدید تلقی نمی‌شود.
با این حال، برگزاری این جشن در ایران همچنان به شکل فراگیر یا رسمی درنیامده است. هنوز بیشتر در حد تجربه‌های پراکنده، خانگی و گاه نمادین باقی مانده؛ پدیده‌ای که از تغییر ذائقه و اولویت‌های نسلی خبر می‌دهد. نسلی که بیش از هر چیز به دنبال حس تعلق و تجربۀهای جدید است، حتی اگر آن را در قالب یک جشن خارجی پیدا کند. البته نباید از واقعیت فاصله گرفت که تجربه برگزاری این جشن به دلایل مختلف از جمله ریشه‌های فرهنگی و در برخی موارد مشکلات اقتصادی هنوز هم مطلوب خیلی از افراد جامعه نیست. همان‌قدر که برخی از آن استقبال می‌کنند، خیلی‌ها نسبت به آن بی‌تفاوت‌اند یا نگاه انتقادی دارند. با این حال، همین دامنۀ محدود هم از دگرگونی تدریجی در رفتار اجتماعی حکایت دارد؛ تغییری که بیش از آنکه نشات‌گرفته از تصمیم‌های رسمی باشد، از زندگی روزمره بیرون می‌آید. بر این اساس هالووین در ایران بیش از آنکه نشانۀ تقلید فرهنگی باشد، نشانۀ نوعی تجربه‌گرایی اجتماعی است؛ جامعه‌ای که می‌خواهد شادی کند، حتی اگر شادی‌اش وام‌دار فرهنگی بیگانه باشد.
انتهای پیام
نظرات