این جنگ ۱۲ روزه برخلاف تصور و برنامه‌های دشمن، نه تنها باعث از هم گسیختگی نشد بلکه انسجام ملی و سرمایه اجتماعی کشور را تقویت کرد و همه ایرانیان پشت رهبر، کشور و نیروهای مسلحشان ایستادند و برنامه‌های دشمن را با شکست مواجه کردند. در حال حاضر و با توجه به تحولات اخیر از جمله اقدامات تحریک‌آمیز اسرائیل و برخی متحدان غربی‌اش علیه تمامیت ارضی ایران، صاحبنظران و تحلیلگران معتقدند ایران بیش از هر زمان دیگری نیازمند وحدت و تقویت انسجام ملی، حفظ امنیت داخلی و کاهش آسیب‌های استراتژیک برای صیانت از منافع خود در برابر تهدیدهای خارجی است. در این زمینه، با حاتم رسولی، نویسنده و پژوهشگر دفاع مقدس استان اردبیل به گفت‌وگو نشستیم.
ایسنا: اهمیت انسجام ملی در شرایط بحران‌های امنیتی و تجاوزات خارجی چگونه است و این انسجام چه تأثیری بر کاهش پیامدهای منفی دارد؟
در روزهایی که کشور با تهدید خارجی یا بحران امنیتی روبه‌رو می‌شود، بیش از هر چیز، این وحدت مردم است که از میهن محافظت می‌کند. انسجام ملی یعنی مردم یک کشور، با وجود تفاوت در سلیقه، مذهب، قومیت یا نگاه سیاسی در لحظات حساس، کنار هم بایستند و دل‌هایشان برای یک هدف مشترک که همان حفظ آرامش و عزت ایران است، بتپد. در چنین شرایطی دشمن که همیشه به دنبال فرصت طلبی برای نفوذ، تفرقه‌افکنی و تسلط است، متوجه می‌شود در برابر ملتی منسجم، راهی برای ضربه‌زدن ندارد چرا انسجام، اضطراب اجتماعی را کاهش داده، فضا را از شایعه و ترس خالی کرده و مردم را به مشارکت فعال در دفاع از کشورشان ترغیب می‌کند. به یقین ارتش و تجهیزات نظامی هم به‌تنهایی و بدون پشتیبانی اجتماعی نمی‌توانند امنیت ایجاد کنند.
ایسنا: چه عوامل و مولفه‌هایی باعث شده است که انسجام ملی ایرانیان پس از حادثه تجاوز رژیم اسرائیل، به خوبی حفظ شود؟
پاسخ این سؤال را می‌توان در حافظه تاریخی ملت ایران جست‌وجو کرد. مردمی که روزگاری در برابر حمله مغول، استعمار انگلیس، دیکتاتوری داخلی و جنگ تحمیلی ایستاده‌اند، می‌دانند وطن چیزی نیست که بتوان راحت از آن گذشت. پس از حمله رژیم صهیونیستی، بسیاری از مردم فارغ از گرایش سیاسی یا اجتماعی‌شان، از کیان ملی خود دفاع کردند. یکی از مهم‌ترین عوامل این انسجام، اعتماد عمومی به نهادهای دفاعی کشور بود چرا که مردم احساس کردند ارتش و نیروهای مسلح کنارشان ایستاده‌اند و از آنها محافظت می‌کنند علاوه بر آن، فضای رسانه‌ای و حتی شبکه‌های اجتماعی، برخلاف بسیاری از بحران‌های قبلی، رنگ و بوی اتحاد گرفت و پیام‌هایی از حمایت، همدلی و پشتیبانی از نیروهای مدافع وطن در میان مردم دست‌به‌دست شد. پیام‌های وحدت‌بخش رهبر انقلاب و مراجع دینی نیز نقش مهمی در تقویت این همبستگی داشت.
ایسنا: نقش مراسم تشییع شهدای اقتدار و مناسک مذهبی مانند تاسوعا، عاشورا و اربعین را در تقویت روحیه وحدت و همبستگی ملی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
مراسم تشییع شهدا، بیش از آنکه یک مراسم سوگواری باشد، یک آیین زنده یادآوری است؛ یادآوری اینکه امنیت این سرزمین، ساده و بی‌هزینه به‌دست نیامده است. پیکرهای پاک شهدایی که جانشان را برای دفاع از کشور فدا کرده‌اند، نماد مشترک عزت و غیرت ملی است. وقتی مردم از شهرهای مختلف، با زبان و فرهنگ‌های گوناگون در کنار هم پیکر شهیدی را بدرقه می‌کنند، این تنها ادای احترام نیست؛ نوعی عهد دوباره است. مناسک مذهبی مانند عاشورا، تاسوعا و اربعین نیز چنین نقشی دارند و زبان مشترک ملت ایران در دفاع از عدالت، کرامت انسانی و وحدت اجتماعی هستند. آنها ارزش‌هایی مانند ایثار، مقاومت، آزادگی و ایستادگی در برابر ظلم را در دل‌ها زنده نگه می‌دارند. در این ایام، بسیاری از اختلافات کنار گذاشته می‌شود و مردم با یاد امام حسین(ع)، به‌جای تأکید بر تفاوت‌ها، بر اشتراکات تمرکز می‌کنند.
ایسنا: چه راهکارهایی برای پایداری و تقویت این انسجام در بلندمدت پیشنهاد می‌دهید تا از نفوذ و تفرقه‌افکنی دشمنان جلوگیری شود؟
برای اینکه انسجام ملی فقط در زمان بحران زنده نباشد، باید آن را به‌عنوان بخشی از فرهنگ زندگی روزمره تقویت کنیم و راهکار آن نخست، باید آموزش‌ها درباره تاریخ و هویت ملی ما عمیق‌تر و واقعی‌تر شود و جوانان و نوجوانان بدانند که وحدت و همدلی، صرفاً شعار نیست، بلکه رمز بقا و پیشرفت یک ملت است. دوم، باید عدالت اجتماعی در همه سطوح رعایت شود؛ چون تبعیض و احساس بی‌عدالتی، نخستین تَرَک‌ها را در دیوار وحدت به‌وجود می‌آورد. سوم، باید فرصت گفت‌وگو، نقد، شنیدن و شنیده شدن برای نسل جوان فراهم باشد تا احساس طردشدگی نکنند و در آخر نقش خانواده‌ها، رسانه‌ها، و نهادهای دینی و فرهنگی در پرورش فرهنگ احترام، تفاهم و مسئولیت‌پذیری نقش کلیدی دارد.
ایسنا: نقش رسانه‌ها و نخبگان سیاسی و فرهنگی در حفظ و تقویت معنای وحدت ملی و جلوگیری از سوءاستفاده رسانه‌های معاند چیست؟
رسانه‌ها در روزگار ما، چیزی شبیه آب و هوا هستند؛ همه جا حضور دارند و بی‌تأثیر هم نیستند. رسانه‌های داخلی اگر مسئولانه عمل کنند، می‌توانند قوی‌ترین سد در برابر رسانه‌های معاند باشند. وقتی مردم حس کنند رسانه‌های کشورشان واقعیت‌ها را بیان می‌کنند دیگر دروغگویی‌های دیگران را باور نخواهند کرد. نخبگان، از معلمان و اساتید گرفته تا روزنامه نگاران، خبرنگاران، نویسندگان و هنرمندان، باید در آثار و گفته‌های خود، راه گفت‌وگو، تفاهم و باور به آینده را باز نگه دارند. اگر نخبگان اجتماعی و سیاسی، خودشان به دوگانه‌سازی، نفرت پراکنی یا سطحی‌نگری دامن بزنند، میدان را برای رسانه‌های بیگانه باز خواهند کرد اما اگر درست و متعهدانه عمل کنند، می‌توانند نسل جوان و نوجوان را با واقعیت‌های کشور آشنا کرده و امید را در دل‌ها زنده نگه دارند.
ایسنا: چگونه می‌توان بعد از عبور از اتفاقات بحرانی، این حس همبستگی و انسجام را به یک فرهنگ ملی پایدار تبدیل کرد؟
همدلی و انسجام، اگر فقط برای روزهای سخت باقی بماند، خیلی زود فراموش می‌شود به همین خاطر و برای اینکه این حس تبدیل به فرهنگ شود، باید به قصه‌هایی از فداکاری، ایستادگی و دوستی تبدیل شود و این داستان‌ها در کتاب‌های درسی، فیلم‌ها، مستندها، نمایشگاه‌ها و حتی پست‌های شبکه‌های اجتماعی بازگو گردد. با نقش دادن مناسب باید فضا را طوری مهیا کرد که نسل جوان و نوجوان امروز خود را بخشی از این روایت بزرگ بدانند و نه تماشاگر. همچنین، بهتر است آیین‌های همبستگی و یادبودهای ملی به شکلی زنده، مردمی و خلاق برگزار شوند تا روح جمعی جامعه، همواره در حالت بیداری و هم‌حسی باقی بماند.
ایسنا: چه تهدیدات و چالش‌هایی ممکن است انسجام ملی را در آینده متزلزل کند و راهکارهای مقابله با آنها چیست؟
یکی از بزرگ‌ترین تهدیدها، گسترش حس بی‌اعتمادی و بی‌تفاوتی است؛ وقتی مردم احساس کنند که صدای‌شان شنیده نمی‌شود و یا تبعیض می‌بینند، کم‌کم دل‌شان از همدیگر و از کشورشان جدا می‌شود. شکاف نسلی و مشکلات اقتصادی و برخی کشمکش‌های گروه‌های سیاسی همگی مانند موریانه‌های پنهانی‌اند که از درون به انسجام لطمه می‌زند. مقابله با این تهدیدها نیازمند گوش دادن واقعی، شفافیت در عملکرد نهادها، و ایجاد فضا برای مشارکت اجتماعی معنادار است. باید مسئولان و مردم، هر دو باور داشته باشند که سرنوشت کشور به دست خودشان نوشته می‌شود و این، مسئولیتی مشترک است.
ایسنا: با توجه به شرایط فعلی منطقه و تحولات سیاسی، چه توصیه‌هایی به مسئولان برای مدیریت بهتر انسجام ملی دارید؟
در این شرایط منطقه‌ای که پر از تحرکات امنیتی، رسانه‌ای و سیاسی است، مسئولان باید بدانند که هیچ قدرتی بالاتر از پشتوانه مردمی نیست. برای حفظ این پشتوانه، باید در حل مشکلات مردم کوشا باشند، نقدها را بشنوند، فرامین رهبر معظم انقلاب را با دقت اجرا کنند، و به نسل جوان فرصت بدهند. آینده کشور با همین جوانان و نوجوانانی ساخته می‌شود که امروز در دانشگاه‌ها، مدرسه‌ها، خانواده‌ها و شبکه‌های اجتماعی نفس می‌کشند. اگر حس کنند که به آنها بها داده می‌شود، عاشقانه خواهند ماند؛ اما اگر دیده نشوند، بیگانگان با روایت‌های دروغین، آنان را به سمت خود خواهند کشاند.
در پایان، باید گفت که انسجام ملی، فقط یک شعار نیست؛ یک واقعیت زنده و حیاتی است. این انسجام در دل‌های ما ریشه دارد؛ در اعتقادی که به رهبری داریم، در اشک‌هایی که برای شهدا می‌ریزیم، در پرچمی که با افتخار بلند می‌کنیم، و در لبخندی که به همدیگر هدیه می‌دهیم. ایران اسلامی، خانه ماست؛ اگر با هم باشیم، هیچ دشمنی نمی‌تواند آن را از ما بگیرد.
انتهای پیام
نظرات