علی‌اصغر داوودی در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اینکه موج اخیر بازگشت مهاجران افغانستانی نسبت به موج‌های گذشته ناگهانی و با شدت و دامنه گسترده‌تری در حال انجام است، اظهار کرد: مهاجرت موضوعی جهانی است و همه نقاط دنیا با این پدیده مواجه اند. خصوصا در کشورهای بحران‌زده‌ای مانند افغانستان که سال‌ها درگیر جنگ بوده‌اند، طبیعی است بخش عمده‌ای از مردم ترک وطن کنند و به کشورهای دیگر بروند. همجواری افغانستان با ایران و اشتراکات زبانی، فرهنگی و دینی بین دو ملت باعث شده ایران یکی از مقاصد مهم مهاجرت افغانستانی‌ها باشد. حتی در دوره قبل از هجوم شوروی به افغانستان و زمانی که حکومت عبدالرحمن‌خان بر این کشور حاکم بود و سیاست یکدست‌سازی جمعیت افغانستان با انتقال پشتون‌ها به مناطق هزاره‌نشین دنبال شد نیز مهاجرت افغانستانی‌ها به ویژه اقوام هزاره به ایران وجود داشت.
وی اضافه کرد: بعد از حمله شوروی به افغانستان، موج مهاجرت‌ها شدت یافت. پس از اینکه طالبان روی کار آمدند، سیاست یکدست‌سازی عبدالرحمن خان را ادامه دادند، فشارها بر شیعیان، هزاره‌ها و تاجیک‌ها بیشتر شد و موج دوم مهاجرت اتفاق افتاد. سومین موج مهاجرت افغانستانی‌ها به ایران هم بعد از سقوط جمهوری افغانستان در سال ۱۴۰۰ رخ داد. این موج به لحاظ شدت و دامنه نسبت به امواج قبل بسیار شدیدتر بود. ورود این حجم از مهاجرین به ایران و تداوم پذیرایی از آن‌ها نیازمند زیرساخت‌های لازم و شرایط اقتصادی و بین‌المللی مساعدی است که متاسفانه ما از آن برخوردار نبودیم و نیستیم. آمارهای متناقضی از حضور ۸ تا ۱۲ میلیون مهاجران افغانستانی در ایران برآورد شده و در کمتر کشوری این حجم از مهاجران دیده می‌شود.
این تحلیلگر مسائل سیاسی با اشاره به اینکه میزبانی چندین و چندساله از اتباع افغانستانی نشان‌دهنده سعه‌صدر جمهوری اسلامی و حس مهمان‌نوازی ایرانیان نسبت به افغانستانی‌هاست، بیان کرد: خود افغانستانی‌ها هم نسبت به حس مهمان‌نوازی ایرانیان واقف‌اند، اما از یک طرف با توجه به جنگ ۱۲ روزه و از طرف دیگر تحریم‌های بین‌المللی و مشکلات اقتصادی کشور، واکنش‌هایی را نسبت به مهاجرین به وجود آورد که نیازمند بررسی است.
عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد تربت جام افزود: دولت ایران اعلام کرده است که ما نمی‌توانیم این حجم از مهاجرین را بپذیریم و محترمانه با افرادی که غیرقانونی به کشور ورود کرده‌اند، برخورد می‌شود. ما باید پیش از این‌ها در پذیرش مهاجرین دقت می‌کردیم و مرزها را باز نمی‌گذاشتیم. اما به هر حال بر اساس اصول بشردوستانه، کاری که جمهوری اسلامی کرد بسیار انسانی بود و اکنون بعد از گذشت ۴ دهه از پذیرش افغانستانی‌ها، وقتش رسیده بود که به اوضاع مهاجران سامان دهیم. در بازگشت مهاجران بحثی نیست، اما نقدی که به موضوع وارد است، معطوف به حس ضدیت و نژادپرستانه‌ای است که در میان عموم و فضای مجازی به راه افتاده و این اصلا قابل توجیه نیست.
داوودی با بیان اینکه هیچ دو ملتی مانند ایران و افغانستان پیدا نمی‌شود که این همه اشتراکات داشته باشند، عنوان کرد: طی سال‌های گذشته مردم افغانستان همیشه از ایرانیان برای چندین دهه میزبانی ممنون بوده‌اند به نظرم به‌کارگیری هرگونه ابزار قهری از سوی عموم و حکومت علیه مهاجران چهره کشور را خراب می‌کند و تمام زحمات چندین ساله مان از بین می‌رود و از همه موارد مهم‌تر بهانه به دست دشمنان می‌افتد تا علیه کشور فرافکنی کنند. عقبه تمدنی ایران و افغانستان بسیار عمیق است و نباید به آن ضربه زد. به نظرم با ساماندهی به مهاجرین، در راستای منافع ملی کشور حرکت کردیم اما برخوردهای تند با افغانستانی‌ها در فضای مجازی، عمومی و بعضا حکومتی در ضدیت با منافع ملی کشور است.
وی با تاکید بر اینکه برخورد کشور ما با مهاجران نسبت به کشورهای دیگر با کمترین میزان خشونت و در بهترین حالت ممکن بوده است، گفت: واکنش جامعه بین‌المللی نسبت به خروج مهاجران از ایران متناقض است. دشمن کمی هم در عرصه بین‌المللی نداریم و تعداد دشمنان‌مان به مراتب از دوستانمان بیشتر است. لذا فضای رسانه در حوزه بین‌الملل عمدتا بر علیه‌مان است و به دنبال بهانه هستند تا بر کشور فشار بیاورند و هر نقصان و کاستی در ارتباط با مهاجرین را بلافاصله برجسته می‌کنند. پس ما نباید در این مسیر بهانه‌ای دست دشمن بدهیم. باید به مسئولین خروج مهاجران تاکید شود صحنه‌ای رقم نزنند که مورد سوءاستفاده رسانه دشمنان قرار گیرد. خود آمریکا با مهاجران برخورد تند و تیزی انجام می‌دهد و رسانه‌های فعال در این کشور اجازه پوشش خبری ندارند، اما کافی است در ایران مثلاً سیم‌کارت یک مهاجر قطع شود، متاسفانه برد رسانه‌ای آن در عرصه بین‌الملل بسیار فراتر و شدیدتر از چیزی خواهد بود که غرب با مهاجرانش دارد.
این تحلیلگر مسائل سیاسی با بیان اینکه موضوع مهاجران جدا از ضوابط فرهنگی، اقتصادی و سیاسی میان ایران و افغانستان نیست، در خصوص تاثیر بازگشت مهاجران بر تحولات افغانستان، اظهار کرد: مبادلات اقتصادی ما با افغانستان حجم قابل توجهی است. در شرایطی که دنیا ما را تحریم کرده، بیشترین حجم صادراتمان به افغانستان است و در این چند سال اخیر که به دنبال جذب سرمایه خارجی بوده‌یم، طبق آمار بیشترین حجم سرمایه‌گذاری توسط افغانستانی‌ها صورت گرفته است. در نتیجه مراودات اقتصادی این دو کشور که در خفگی ژئوپولیتیکی هستند، برای دو طرف دارای اهمیت است. طبیعی است وقتی با مهاجران افغانستانی برخورد مناسب شود، می‌توانیم سهمی در بازار جذاب این کشور داشته باشیم یا مثلا در حوزه سیاسی از تلاش طالبان جهت ناامنی مرزها جلوگیری کنیم.
عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد تربت جام با اشاره به اینکه گفت‌وگو و رسیدن به یک فرمول مشترک برای بازگشت مهاجران می‌تواند کمک شایانی به حفظ روابطمان با طالبان و بازگشت آرام و بی‌خطر مهاجران بکند، اضافه کرد: در این شرایط به نظر من باید مقامات کشور در زمینه مهاجران سیاستی شفاف و در عین حال معتدل در پیش گیرند و به خصوص جلوی گرایشات افغانستان‌ستیزی در فضای مجازی گرفته شود و موضوع مهاجران را به شیوه کدخدامنشانه حل کنند. حکومت طالبان هم زیرساخت‌های لازم برای پذیرش این حجم از مردمش را ندارد. روند تدریجی اخراج مهاجرین و درگیر شدن سازمان‌های بین‌المللی مانند کمیساریای عالی پناهندگان برای تامین معیشت موقت مهاجران بازگشته مسائلی هستند که از طریق دیپلماسی باید دنبال شود تا آثار و پیامدهای این ماجرا برایمان در نازل‌ترین حد ممکن باشد و باعث ایجاد کدورت ملی بین دو ملت نشود.
داوودی ادامه داد: کسانی که از افغانستان به ایران آمده‌اند، عمدتا از مخالفین طالبان و از اقوام تاجیک، ازبک و هزاره بوده‌اند و در راستای مصادره اموالشان مجبور شدند به ایران مهاجرت کنند. بنابراین برای طالبان خروج این حجم از افراد چندان اهمیتی نداشت و چه بسا که باعث خوشحالی آنان هم بود که معارضینشان کشور را ترک کرده‌اند. پس طبیعی است که علاقه‌ای نسبت به بازگشت مهاجران نداشته باشند. اما از آنجایی که دولت هستند و نسبت به اتباع خود مسئول اند، نمی‌توانند به سادگی از کنار مسئله بگذرند و سیاست‌های خاصی در این خصوص در پیش گرفته‌اند. به نظرم آن چیزی که در سیاست خارجی و عرصه دیپلماسی اهمیت دارد، همین است که مقامات دو کشور راجع‌به مرحله‌بندی بازگشت مهاجران به توافق برسند و به طالبان فشار آورند و تضمین بگیرند که افراد بازگشته مورد مجازات قرار نگیرند. باید از کمیساریای عالی کمک گرفت که بازگشتگان تا زمان اسکان در افغانستان بتوانند از تسهیلات بین‌المللی برای معیشت خودشان استفاده کنند.
انتهای پیام
نظرات