به گزارش ایسنا، در زندگی هر انسان، عطر خاطرات و احساسات به ویژه در روزهای دشوار، ریشه عمیقی دارد، فرش دستباف نه تنها یک کالا یا وسیله زندگی روزمره است، بلکه یک اثر هنری است که داستان‌ها، هنرها و فرهنگ غنی یک قوم را در خود حمل می‌کند، هر گره از این فرش‌ها، نمایانگر عاشقانه‌ای است بین زنان و مردانی که با دستانی پر از خستگی و قلب‌هایی مملو از امید، تمام شوق و عشق خود را در بافت این قالی‌ها جاری می‌سازند؛ زنان و مردان این سرزمین با روحیه‌ای مقاوم و ثابت‌قدم، با هر رشته، با هر رنگ و با هر بافت، زندگی و آینده را برای خود و خانواده‌هایشان ترسیم میکنند؛ آن‌ها تنها بافندگان فرش نیستند، بلکه قهرمانان روزمره‌ای هستند که میراثی غنی را برای نسل‌های آینده به ارمغان می‌آورند.
اما امروز، در دنیای سریع‌السیر و پر از تغییرات ناگهانی، این قهرمانان بی‌صدا با چالش‌های جدی‌تری مواجه شده‌اند، افزایش قیمت مواد اولیه، کاهش تقاضا در بازارهای داخلی و خارجی، التهابات اقتصادی، همگی بر دوش این افراد فشاری بی‌نظیر وارد کرده‌اند، این مسائل به وضوح بر خواب آشفته آن‌ها اثر گذاشته است، خواب‌هایی که به زیبایی بافته‌ها و رنگ‌های فرش‌هایشان پیوند خورده‌اند، آن‌ها با چالش‌هایی چون عدم حمایت‌های جدی از سوی نهادها، فقدان تسهیلات مالی و بازاریابی نامناسب، روبرو هستند؛ چالش‌هایی که بعضاً آن‌ها را از ادامه رویاهای خود ناامید می‌کند.
آرزوهای بزرگ این افراد، اکنون در سایه مشکلات اقتصادی و اجتماعی محو شده و چنانچه حمایتی جدی صورت نگیرد، این هنر ارزشمند و گرانبها ممکن است به فراموشی سپرده شود، فرش دستباف، یکی از نمادهای هویت فرهنگی ماست، و این زنان و مردان نه تنها به خود و خانواده‌شان، بلکه به فرهنگی که از آن برخاسته‌اند، وفادارند، گزارش حاضر، به شناسایی این چالش‌ها و مشکلات می‌پردازد و تلاش خواهد کرد تا صدای این زنان را به گوش مسئولان و جامعه برساند.
این گزارش باید چراغی باشد که مسیر را برای اصلاح رویکردها و ایجاد فرصت‌های جدید هموار کند، فرصتی برای جلب توجه به اهمیت فرهنگ و هنر فرش دستباف، و نیاز فوری به حمایت از جامعه زنان و مردان قالیباف که امید را در تار و پود بافته‌هایشان حفظ کرده‌اند، بیایید با دقت به داستان‌های زندگی آن‌ها گوش سپرده و از میراث رنگارنگ و بافتنی که همواره قصه‌ای زیبا در دل خود دارد، حراست کنیم، این گزارشی است از تلاش و امید، قصه‌ای زنده و پویا که می‌خواهد از تاروپود زندگی این زنان، به زیبایی مانند یک فرش دستباف، حقیقتی غنی و ارزشمند را بیافریند.
بافت فرش باید بر اساس استانداردهای موجود و به دور از هرگونه تقلب صورت گیرد
مازیار کبیری_ رئیس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف چهارمحال و بختیاری اظهار کرد: بنده دانش‌آموخته کارشناسی و کارشناسی ارشد رشته فرش دستباف با گرایش رنگرزی، دارای ۱۹ سال سابقه کار در بازار، مدرس دانشگاه، برگزارکننده دوره‌های تخصصی رنگرزی در سراسر کشور و دارنده رتبه اول پنجمین المپیاد ملی فرش دستباف ایران هستم.
وی تصریح کرد: در میان طرح‌ها و نقش‌های متنوع استان ما، از جمله گل مینا، سرو و کاج، کلیل ترنج، گلدانی، درختی و...، نقشه خشتی چالشتر از شهرت و اقبال بیشتری در بازار برخوردار است.
کبیری توضیح داد: فرش دستباف باکیفیت به فرشی گفته می‌شود که پیش از هر چیز، از مصالح مرغوب در آن استفاده شده باشد، برای نمونه، چله‌ها باید کاملاً پنبه‌ای و بدون استفاده از الیاف مصنوعی باشند و برای پرز از پشم و خامه مرغوب (نه الیاف دباغی) استفاده شود، رنگرزی ترجیحاً باید به روش گیاهی و با ثبات و دوام بالا انجام گیرد.
این فعال حوزه فرش دستباف گفت: بافت فرش باید بر اساس استانداردهای موجود و به دور از هرگونه تقلب صورت گیرد و تمام مراقبت‌ها و مسائل فنی رعایت شود تا فرش سالم و بدون نقص تولید شود، از نظر ظاهری نیز فرش نباید هیچ‌گونه عیب و ایرادی داشته باشد.
وی ادامه داد: طرح باید اصیل و منطبق با نقشه‌های بومی باشد و بدون دستکاری و با هویت واقعی ارائه شود.
کبیری تصریح کرد: صادرات فرش دستباف چهارمحال و بختیاری هنوز به‌صورت رسمی انجام نشده و به‌صورت چمدانی صورت می‌گیرد، اما با پیگیری‌ها و مصوبات جلسه هم‌اندیشی انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف استان و رایزنی با اداره گمرک، این اداره آمادگی خود را برای صادرات رسمی از گمرک استان اعلام کرده است.
وی خاطرنشان کرد: یکی از چالش‌های صادرات فرش دستباف، نبود مراکز متمرکز برای تکمیل حرفه‌ای فرش، مانند قالیشویی، مرمت، رفوگری و پرداخت‌کاری است، این عملیات‌های تکمیلی با وجود اینکه پتانسیل بالایی جهت ایجاد اشتغال و رونق چرخه اقتصادی برای هنرمندان فرش دستباف استان دارد، متأسفانه در استان‌های دیگر انجام می‌شوند.
انواع فرش در چهارمحال و بختیاری
در ادامه مهسا آل‌علی_ نائب رئیس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف چهارمحال وبختیاری با سابقه‌ای حدود ۲٠ ساله در حوزه فرش دستباف و دانش آموخته ارشد این رشته در خصوص تاریخچه فرش دستباف استان، اظهار کرد: در این استان دسته‌ای به نام فرش‌های عشایری وجود دارد که توسط ساکنان عشایر بافته می‌شوند، نوع و تکنیک بافت آن‌ها با سایر دست‌بافته‌ها متفاوت است، نکته مهم این است که به دلیل یکجانشینی عشایر، این شیوه بافت به‌تدریج در حال منسوخ شدن است، این فرش‌ها معمولاً به دست‌بافته‌های عشایری مشهور بوده و دارای نقوش ویژه خود هستند، بیشتر این نقوش به‌صورت ذهنی‌باف بوده و دار آن‌ها نیز به شکل زمینی است.
وی افزود: به طور کلی، دو نوع دار بافندگی وجود دارد که شامل ایستاده(عمودی) و زمینی(افقی) می‌شوند، در گذشته، دارهای افقی بیشتر مورد استفاده قرار می‌گرفتند، اما به تدریج در محیط‌های شهری، دارهای عمودی جایگزین شدند.
آل‌علی تصریح کرد: فرش‌های دستباف منطقه بروجن به نام فرش‌های یلمه شناخته می‌شوند، این فرش‌ها به‌صورت تک‌پود و با تکنیک تخت‌باف بافته می‌شوند.
این کارشناس رسمی دادگستری در حوزه فرش گفت: نوعی فرش به نام فرش‌های ارمنی‌باف نیز در استان وجود دارد که مربوط به اقوام ارمنی است، در دوره‌ای از تاریخ در زمان صفوی، ارامنه در بخش‌هایی از استان ساکن بودند.
وی یادآور شد: بافته‌های لری، مانند گبه‌ها و خرسک‌ها، معمولاً طرح‌های شکسته و بدون پیچیدگی دارند که گاهی شطرنجی بوده و اغلب با چند پود بافته می‌شوند، ویژگی اصلی فرش‌های لری استفاده از رنگ زرد است و انواع روکرسی و رواسبی آن‌ها شبیه به بافته‌های عشایری هستند.
آل‌علی توضیح داد: تولیدات شهری‌باف با سابقه‌ای حدود ۷۰ ساله، ابتدا در روستاها شکل گرفتند و سپس توسعه یافتند، مناطقی مانند سامان، روستاهای اطراف شهرکرد و چالشتر شامل این موضوع می‌شوند، همچنین فرش چالشتر به دلیل نقشه خشتی‌اش بسیار شناخته‌شده است.
نائب رئیس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف چهارمحال وبختیاری ادامه داد: اورنک در فرش‌های روستایی و عشایری نقش کاغذ طراحی امروزی را داشت و امروزه به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی شناخته می‌شود.
وی گفت: در رنگرزی فرش‌های منطقه، عمدتاً از گیاهان سراسر استان استفاده شده و عموما رنگرزی به‌صورت گیاهی صورت می‌گیرد، فرش چالشتر به‌ویژه به دلیل درخشندگی و پختگی رنگ‌ها، که ناشی از ساختار آب منطقه است، شهرت دارد و این ویژگی پرچم استان را در رنگرزی بالا برده است.
آل‌علی تصریح کرد: در این استان بافندگان قشقایی و بختیاری حضور دارند در نتیجه تکنیک‌های بافت و نقوش فرش‌ها نیز متفاوت است.
این کارشناس رسمی دادگستری در حوزه فرش گفت: متأسفانه به دلیل نبود بیمه، عدم امنیت شغلی و مالی، با کاهش بافندگان فرش مواجه هستیم، این مسائل باعث شده بسیاری از این حرفه خارج شده و به مشاغل دیگر روی بیاورند، که قصه‌ای بسیار غم‌انگیز است.
این مدرس دانشگاه خاطرنشان کرد: لازم است دو نوع فرش تولید شود، زیرا دو گروه مخاطب داریم، گروهی که به فرش مدرن علاقه‌مند هستند و گروهی که فرش سنتی را ترجیح می‌دهند، همان‌گونه که گفته می‌شود، هنر مدرن ریشه در هنر سنتی دارد و بدون فرش سنتی، فرش مدرن نیز شکل نمی‌گرفت، از این‌رو، ضروری است با حفظ طرح‌ها و نقش‌های سنتی، بازبافی فرش انجام شود.
حدود ۳۵ هزار بافنده آماده‌به‌کار در چهارمحال و بختیاری وجود دارد
علیرضا شیخی _ رییس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت چهارمحال و بختیاری، در خصوص بافندگان فرش دستباف این استان، اظهار کرد: در حال حاضر، در این استان حدود ۳۵ هزار بافنده آماده‌به‌کار وجود دارد که در صورت فراهم شدن شرایط و ورود به این حوزه، می‌توانند سالانه حدود ۱۴۰ هزار مترمربع فرش دستباف تولید کنند.
وی افزود: اکنون ۶۰۰۰ بافنده فعال بیمه‌شده داریم که تحت نظارت اداره‌کل صنعت، معدن و تجارت، تعاونی‌ها و کارشناسان بیمه فعالیت میکنند.
شیخی تصریح کرد: همچنین حدود ۶۰۰۰ بافنده دیگر بدون بیمه مشغول تولید هستند، که در مجموع ۱۲ هزار بافنده فعال، ظرفیتی برای تولید حدود ۵۰ هزار مترمربع فرش دستباف در سال ایجاد میکنند، به دلیل محدودیت‌های بیمه‌ای، نیمی از بافندگان فاقد بیمه هستند.
وی خاطرنشان کرد: در حال حاضر، صادرات مستقیم فرش دستباف از گمرک استان انجام نمی‌شود، اما حدود ۸۰ درصد تولیدات فرش استان به دلیل قیمت مناسب و کیفیت مطلوب، قابلیت صادراتی دارند و برخی از این فرش‌ها از طریق گمرک استان‌های همجوار یا توسط تجار و بازرگانان در استان‌های دیگر صادر می‌شوند.
امروز با نگاهی به دنیای فرش دستباف و تلاش‌های بی‌وقفه زنان و مردان قالیباف، به وضوح درمی‌یابیم که این صنعت نه تنها نماد هنر و فرهنگ ماست، بلکه ابزاری حیاتی برای تأمین معیشت خانواده‌ها و تداوم هویت اجتماعی و فرهنگی‌مان نیز محسوب می‌شود، این افراد، با وجود تمام چالش‌ها و مشکلات اقتصادی، همچنان با عشق و دلسوزی به کار خود ادامه می‌دهند؛ اگرچه در این مسیر با موانع جدی همچون کمبود حمایت‌های مالی، عدم دسترسی به بازارهای مناسب و مشکلات تولید مواجه‌اند.
برای حفظ و رونق این هنر ارزشمند، نه تنها نیاز به حمایت‌های دولتی و فراهم کردن زیرساخت‌های لازم داریم، بلکه به یک رویکرد جامع در جهت ارتقای آگاهی عمومی و تقدیر از هنر فرش دستباف نیز نیاز است، ایجاد فرصت‌های آموزشی، تسهیل دسترسی به مواد اولیه، و فراهم کردن بسترهای مناسب برای بازاریابی محصولات، می‌تواند به بهبود وضعیت این زنان و توانمندسازی آن‌ها کمک کند.
تاریخچه و فرهنگ ما در تاروپود این فرش‌ها نهفته است و این زنان و مردان بافنده، نگهبانان اصلی این میراث گرانبها هستند، بیایید با هم زیباترین گام‌ها را برای حمایت از این قشر زحمتکش برداریم و نه تنها دستان آن‌ها که قلب‌هایشان را هم در این راه به هم پیوند دهیم، فرش دستباف، داستان زندگی و هنر آفرینی است که باید همیشه زنده بماند و ما مسئول حفظ آن هستیم.
به امید روزهایی بهتر، جایی که ثمره تلاش‌های این قالیبافان، نه‌تنها به زیبایی در بازارها نمایان شود، بلکه به فرش زندگی خود و خانواده‌هایشان نیز جنبه‌ای از شکوفایی و آسایش را ببخشد.
انتهای پیام
نظرات