دکتر سعید پورعلی در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه ایران کشوری است که در ذات اجتماعی، تاریخی و فرهنگی خود، تنوع و تکثر را به‌عنوان واقعیت بنیادین پذیرفته و تجربه کرده است. گستره جغرافیایی آن از شمال تا جنوب، و از شرق تا غرب، شاهد حضور اقوام و گروه‌های متعدد فارس، لر، کرد، ترک، عرب و بلوچ بوده که هر یک با زبان، سنت‌ها، هنرها، آیین‌ها و روحیات خاص خود بخشی از هویت ملی را ساخته‌اند، بیان کرد: افزون بر این، ساختار مذهبی و دینی کشور نیز ترکیبی از اکثریت مسلمان شیعی، اهل سنت، و اقلیت‌های دینی شامل مسیحیان، یهودیان، زرتشتیان و ارمنیان است که همگی جایگاه حقوقی و فرهنگی معینی در چارچوب قانون اساسی و سنت تاریخی ایران دارند.
وی اضافه کرد: همین تنوع، اگر به‌شکل آگاهانه و هوشمندانه مدیریت شود، نه تنها تهدیدی برای انسجام ملی نیست بلکه ظرفیتی استثنایی برای دستیابی به "وفاق ملی" و بهره‌برداری در پروژه بلندمدت «ساخت تمدن نوین اسلامی» است.
معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار لرستان اضافه کرد: در اندیشه اسلامی، که مبنای اصلی هویت سیاسی–فرهنگی جمهوری اسلامی نیز به شمار می‌رود، اصل ارتباط میان انسان‌ها بر برادری ایمانی، عدالت در توزیع فرصت‌ها و احترام به کرامت انسان‌ها استوار است. این بنیان فکری از همان صدر اسلام تاکنون توانسته واحدهای فرهنگی گوناگون را ذیل یک هویت مشترک گرد آورد.
پورعلی افزود: آموزه قرآن کریم مبنی بر"اِنَّمَا المُؤمِنونَ اِخوَة" و تأکید بر "تعارف"به‌معنای شناخت متقابل، چارچوب نظری لازم برای پیوند اقوام و مذاهب در مسیر اهداف کلان را فراهم می‌کند. تجربه تاریخی ایران نیز نشان داده است که هرگاه ساختار سیاسی توانسته تعادلی میان عدالت اجتماعی، مشارکت واقعی و احترام به هویت‌های محلی برقرار کند، همگرایی و شکوفایی اجتماعی–فرهنگی گسترش یافته و هرگاه این تعادل نادیده گرفته شده، زمینه بی‌اعتمادی و فاصله اجتماعی شکل گرفته است.
وفاق ملی یعنی به کارگیری تفاوت‌ها در قالب تنوع در وحدت است
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجماعی جهاددانشگاهی در ادامه با بیان اینکه وفاق ملی در معنای کامل خود به معنای حذف و انکار تفاوت‌ها نیست، بلکه به کارگیری آن‌ها در قالب تنوع در وحدت است، تصریح کرد: اقوام ایرانی نه‌تنها واجد هویت خود هستند، بلکه حامل سرمایه‌های فرهنگی‌اند که می‌تواند مستقیماً به قدرت نرم کشور تبدیل شود. زبان و ادبیات فارسی، که میراث قوم فارس است، به‌مثابه ظرف اندیشه اسلامی–ایرانی در سطح منطقه عمل کرده و زبان مشترکی برای انتقال پیام تمدنی ایران بوده است.
وی در خصوص فرهنگ اقوام مختلف، گفت: فرهنگ لری با ویژگی‌های سلحشوری، غیرت اجتماعی و شبکه‌های همیاری محلی، در مواقع بحران ملی همچون دفاع مقدس و جنگ تحمیلی ۱۲ روزه صهیونی، کارکردی بی‌بدیل داشته است. کردها با سابقه طولانی در حفظ هویت و نقش برجسته در پاسداری از مرزها، جایگاهی خاص در امنیت ملی دارند. ترک‌ها، اعم از آذری و ترکمن، در حوزه‌های تجارت منطقه‌ای، صنعت و دیپلماسی مردمی، کانالی طبیعی برای ارتباطات اقتصادی و سیاسی ایران با قفقاز، ترکیه و آسیای میانه ایجاد کرده‌اند. اعراب ایران نیز با پیوندهای خونی و فرهنگی با جهان عرب و خاستگاه‌های نخستین اسلام، ظرفیت منحصربه‌فردی برای دیپلماسی فرهنگی و اتحاد جهان اسلام دارند. بلوچ‌ها، با وجود زیست در یکی از مناطق جغرافیایی دشوار کشور، همواره پیوند دیرینه‌ای با امنیت مرزهای جنوب شرقی داشته و می‌توانند محور توسعه و پیوند با حوزه اقیانوس هند باشند.
همزیستی طولانی‌مدت شیعه و سنی در ایران الگویی کم‌نظیر برای جهان اسلام است
پورعلی بیان کرد: از منظر دینی نیز، همزیستی طولانی‌مدت شیعه و سنی در ایران الگویی کم‌نظیر برای جهان اسلام است؛ اهل سنت در ایران، به‌ویژه در استان‌هایی چون کردستان، گلستان، سیستان و بلوچستان، هویت ملی و تعلق دینی را همزمان حفظ کرده‌اند و در شرایط حساس، از جمله جنگ تحمیلی، نقش‌آفرینی مؤثری داشته‌اند. اقلیت‌های دینی رسمی نیز، از مسیحی و ارمنی تا زرتشتی و یهودی، نه‌تنها در عرصه اقتصادی و علمی کشور فعال بوده‌اند، بلکه در مقاطع بحرانی همچون دفاع مقدس، جنگ تحمیلی ۱۲ روزه صهیونی – امریکایی و کمک‌رسانی در بلایای طبیعی، وفاداری خود به میهن را نشان داده‌اند. این تصویر تاریخی، بیانگر آن است که ایران توانسته الگوی «شهروندی در چارچوب تنوع» را محقق کند؛ وضعیتی که بسیاری از کشورها در دستیابی به آن ناکام بوده‌اند.
معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار لرستان ادامه داد: از منظر سیاست‌گذاری کلان، اگر هدف ساخت تمدن نوین اسلامی است، باید توجه داشت که چنین پروژه‌ای نه صرفاً یک برنامه فرهنگی و نه صرفاً یک تحول سیاسی، بلکه یک طرح جامع تمدنی است که نیازمند هم‌افزایی همه ظرفیت‌های انسانی، فرهنگی، اقلیمی و اقتصادی کشور است. تحقق این هدف در گرو چند محور کلیدی است: ایجاد و تثبیت اعتماد متقابل میان حاکمیت و اقوام، توزیع عادلانه منابع با پرهیز از تبعیض‌های منطقه‌ای، ترویج روایت مشترک تاریخی که در آن سهم همه اقوام و مذاهب به رسمیت شناخته شود و باید مشارکت فعال نخبگان محلی در فرآیندهای تصمیم‌گیری ملی فراهم شود؛ این نکته حیاتی است که محور همگرایی در ایران می‌تواند ترکیب هویت ملی و هویت اسلامی باشد. هویت ملی پیوند ما را با جغرافیای تاریخی، زبان، تاریخ مشترک و اسطوره‌ها مستحکم می‌کند و هویت اسلامی پیوند ما را با جهان اسلام و ارزش‌های جهان‌شمول عدالت و معنویت برقرار می‌سازد. پیشبرد همزمان این دو لایه هویت، به ویژه از طریق نظام آموزشی، رسانه ملی، دیپلماسی عمومی و توسعه پایدار مناطق، ضامن وفاق ملی پایدار خواهد بود.
بهره‌گیری درست از تنوع داخلی، موتور توسعه و اقتدار بوده است
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجماعی جهاددانشگاهی اظهار کرد: تجربه‌های تاریخی ایران نیز این واقعیت را تأیید می‌کند که بهره‌گیری درست از تنوع داخلی، موتور توسعه و اقتدار بوده است. نمونه آن را می‌توان در عصر صفوی دید که با اتکای به اتحاد قبایل و اقوام مختلف، دولت ملی–شیعی تثبیت و هنر و معماری و اندیشه ایرانی به اوج رسید. در دوره معاصر، دفاع مقدس و جنگ تحمیلی ۱۲ روزه، نشان داد که وقتی تهدیدی موجودیتی رخ می‌دهد، همه اقوام و مذاهب در کنار هم می‌ایستند و آنچه مردم را به جبهه‌ها می‌کشاند، ترکیبی از غیرت ایرانی و ایمان اسلامی است. همچنین در حوزه اقتصاد و علم، ترکیب سرمایه انسانی متنوع کشور موجب شده که در صنایع پیشرفته، کشاورزی، فناوری و پزشکی، شبکه‌ای ملی شکل گیرد که پویایی آن ناشی از همین گستردگی اجتماعی است.
وی با بیان اینکه از زاویه امنیت ملی، تنوع مذهبی و قومی ایران هم تهدید بالقوه و هم فرصت بالفعل است، اضافه کرد: تهدید زمانی تحقق می‌یابد که بیگانگان بتوانند با تحریک احساس محرومیت نسبی، تبعیض یا بی‌عدالتی، گسل‌های اجتماعی را فعال کنند. این همان الگوی جنگ نرم تفرقه‌آفرین است که برخی قدرت‌ها برای تضعیف دولت‌های مستقل پیگیری می‌کنند. اما وقتی سیاست‌گذاری ملی بر پایه عدالت، مشارکت و احترام متقابل باشد، همین تنوع به ابزاری برای گسترش نفوذ فرهنگی و تقویت دیپلماسی نرم تبدیل می‌شود. در جهان اسلام که بخش عمده‌ای از بحران‌ها ناشی از شکاف‌های مذهبی و قومی است، ایران می‌تواند الگوی موفق همزیستی و همگرایی ارائه دهد و این خود یک مزیت راهبردی در رقابت‌های ژئوپلیتیکی منطقه است.
وفاق ملی نه یک شعار موقت، بلکه سنگ‌بنای ثبات داخلی و اقتدار بین‌المللی ایران خواهد بود
پورعلی خاطرنشان کرد: راهبرد عملی برای بهره‌گیری از این ظرفیت‌ها شامل چند لایه سیاستی است که هر یک نیازمند برنامه‌ریزی و اجرا در سطح ملی و محلی است. در عرصه آموزشی، لازم است روایت واحد و همبسته‌ای از تاریخ ایران و جهان اسلام که در آن نقش همه اقوام و مذاهب برجسته شده باشد، در کتب درسی و محتوای رسانه‌ای تقویت شود. در عرصه اقتصادی، سیاست‌های توسعه منطقه‌ای باید به‌گونه‌ای تنظیم شود که ضمن رفع شکاف‌های درآمدی میان استان‌ها، به ویژگی‌ها و مزیت‌های بومی هر منطقه توجه ویژه شود؛ برای مثال، حمایت از صنایع‌دستی و گردشگری فرهنگی در مناطق کرد، بلوچ و لر، یا توسعه ترانزیت و تجارت مرزی در مناطق ترک و عرب‌نشین. در حوزه سیاسی، ارتقای مشارکت نخبگان محلی در مناصب مدیریتی و تصمیم‌گیری می‌تواند حس تعلق و اعتماد را افزایش دهد و مانع از شکل‌گیری نگاه‌های حاشیه‌نشینانه شود.
معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار لرستان گفت: همچنین از منظر فرهنگی–اجتماعی، برگزاری رویدادهای ملی که در آن فرهنگ‌های مختلف ایرانی در معرض دید و شناخت متقابل قرار گیرند، می‌تواند شبکه‌های ارتباطی میان اقوام را تقویت کند. جشنواره‌های مشترک هنری، ورزشی و مذهبی، فرصتی است برای تجربه عملی وفاق در زندگی روزمره و کاهش فاصله‌های ذهنی. این اقدامات اگر با اطلاع‌رسانی هوشمندانه و استفاده از چهره‌های مورد اعتماد محلی انجام شود، اثرگذاری بیشتری خواهد داشت.
وی تصریح کرد: ایران، به‌عنوان یک کشور موزائیکی با ترکیب منحصربه‌فردی از اقوام، زبان‌ها، مذاهب و ادیان، ظرفیت بی‌بدیلی برای تحقق وفاق ملی و ایفای نقش پیشرو در ساخت تمدن نوین اسلامی دارد. این ظرفیت هنگامی بالفعل خواهد شد که حاکمیت با سیاست‌های همه‌جانبه و آگاهانه، تنوع را به فرصت تبدیل کند، عدالت در توزیع منابع و قدرت را به‌طور عینی برقرار سازد و با تعریف پروژه‌های بزرگ ملی–تمدنی، همه اقوام و مذاهب را در تحقق اهداف کلان شریک بداند. در این مسیر، وفاق ملی نه یک شعار موقت، بلکه سنگ‌بنای ثبات داخلی و اقتدار بین‌المللی ایران خواهد بود. تمدن نوین اسلامی نیز، اگر بر این بنیان استوار شود، نه‌تنها پاسخی به نیازهای امروز جامعه ایران خواهد بود، بلکه الگویی الهام‌بخش برای جهان اسلام و فراتر از آن ارائه خواهد کرد؛ الگویی که نشان می‌دهد تنوع، یار وحدت است، اگر عدالت، کرامت و مشارکت، در سیاست و عمل، تضمین شده باشد.
انتهای پیام
نظرات