محصولات شاخص این استان نه تنها بازار داخلی را تأمین می‌کند، بلکه بخشی از صادرات کشاورزی ایران را به کشورهای منطقه شکل می‌دهد. سیب، انگور، گیلاس، هلو، شلیل، زردآلو و آلبالو، نام‌هایی آشنا در سبد تولیدات باغی این خطه هستند که هرکدام ظرفیت‌های اقتصادی و اشتغال‌زایی قابل‌توجهی دارند.

با این حال، در سال‌های اخیر عواملی چون تغییرات اقلیمی، کمبود منابع آبی، نوسانات بازار و ضعف زیرساخت‌های صنعتی، زنگ هشدار را برای آینده این جایگاه به صدا درآورده است.

اکنون بیش از هر زمان، حرکت به سوی شیوه‌های نوین باغداری، مدیریت بهینه منابع و توسعه صنایع تبدیلی، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است که در این گزارش، به بررسی وضعیت تولید، ظرفیت‌های صنعتی، برنامه‌های پژوهشی و مهم‌ترین چالش‌ها بر اساس گفت‌وگو با سه مقام مسئول در حوزه جهاد کشاورزی، صنعت و معدن و مرکز تحقیقات کشاورزی استان می‌پردازیم.

آذربایجان غربی یکی از قطب‌های اصلی تولید میوه‌های باغی در کشور

محمدرضا اصغری، رییس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌غربی، این استان را یکی از قطب‌های اصلی تولید میوه‌های باغی در کشور می‌داند و در این رابطه به ایسنا گفت: ۶۵ هزار هکتار سطح زیر کشت سیب داریم که سالانه بیش از یک میلیون تن محصول تولید می‌شود. سطح زیر کشت انگور ۲۲ هزار هکتار با تولید ۱۹۰ هزار تن، گیلاس ۳۷۰۰ هکتار با ۲۵ هزار تن محصول، زردآلو ۳۶۰۰ هکتار با ۲۹ هزار تن، شلیل ۳ هزار هکتار با ۳۱ هزار تن و آلبالو ۱۹۵۰ هکتار با ۱۹ هزار تن است.

به گفته او، عمده تولید این محصولات در شهرستان‌های ارومیه، خوی، میاندوآب، مهاباد، اشنویه، سلماس، شاهین‌دژ و نقده انجام می‌شود که هرکدام ویژگی‌های اقلیمی خاص خود را دارند.

اصغری، مهم‌ترین مشکلات بخش باغبانی استان را کمبود منابع آبی، مشکلات تأمین برق برای چاه‌های برقی، افزایش قیمت نهاده‌هایی نظیر کود و سم، هزینه بالای کارگری، ناپایداری بازار و خسارت‌های ناشی از سرمازدگی و تغییرات اقلیمی برشمرد. 

او معتقد است: راه‌حل در «توسعه عمودی باغات» است؛ یعنی افزایش تولید و کیفیت در واحد سطح از طریق بهبود عملکرد باغ‌های موجود، حذف باغات درجه سه و جایگزینی آن‌ها با ارقام کم‌نیاز به آب.

وی همچنین اجرای کشاورزی قراردادی را راهی برای ایجاد اطمینان بین کشاورز و خریدار و تنظیم بازار می‌داند.

فرسودگی تجهیزات،صادرات فله ای از چالش‌های صنایع تبدیلی آذربایجان غربی

سخاوت خیرخواه، سرپرست اداره کل صنعت، معدن و تجارت آذربایجان‌غربی، به ایسنا گفت: این استان، در تولید کنسانتره میوه با ۲۱ واحد و ظرفیت ۱۵۴ هزار و ۷۴۰ تن و در قندریزی با ۴۱ واحد و ظرفیت ۴۵۳ هزار تن، رتبه اول کشور را دارد. همچنین در تولید پوره میوه با ۲۷ واحد و ظرفیت ۱۲۳ هزار تن، رتبه دوم را کسب کرده‌ایم.

وی در ادامه گفت: این ظرفیت‌ها نه تنها برای جلوگیری از هدررفت محصول، بلکه برای افزایش ارزش افزوده و امکان صادرات غیرمستقیم حیاتی هستند. با این حال، همه ظرفیت‌ها فعال نیستند.

خیرخواه توضیح داد: در بخش آبمیوه، از ۳۵ واحد موجود با ظرفیت اسمی ۸۰۰ هزار تن، تنها سه واحد فعال هستند.

سرپرست صنعت، معدن و تجارت استان با اشاره به چالش‌ها و مشکلات صنایع تبدیلی استان افزود: ضعف زیرساخت‌های شهرک‌های صنعتی به ویژه در فاضلاب، کمبود سرمایه در گردش، صادرات فله‌ای محصولات، بروکراسی اداری، فرسودگی تجهیزات، مشکلات تأمین آب صنایع، عدم تخصیص و بازگشت ارز و ضعف ارتباط دانشگاه و صنعت از جمله چالش‌های صنایع تبدیلی استان است. 

وی برنامه اداره کل صمت برای بهبود این وضعیت را شامل احیای واحدهای راکد، جذب سرمایه‌گذاری جدید، رونق تجارت مرزی و ارائه تسهیلات «رونق تولید» و «تبصره ۱۸» با نرخ‌های ترجیحی اعلام کرد. 

آذربایجان غربی مهد تولید میوه های معتدله

اسماعیل علیزاده، رییس مرکز تحقیقات،آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان‌غربی نیز با یادآوری پیشینه تاریخی باغداری استان به ایسنا گفت: آذربایجان‌غربی مهد تولید میوه‌های معتدله مانند سیب، گلابی، هلو، شلیل، گیلاس و آلبالو است و سابقه طولانی در کشت انگور دارد. برخی ارقام بومی مانند انگور سیاه رقم رشه در منطقه سردشت منحصر به این استان است. در سال‌های اخیر، تغییرات اقلیمی موجب گسترش کشت پسته و بادام نیز شده است.

علیزاده بر ضرورت استفاده از شیوه‌های نوین باغداری و جابجایی فعالیت‌ها بر اساس الگوی کشت تأکید دارد و به گفته او، جایگزینی محصولات کم‌آب‌بر مانند انگور، بادام و پسته در باغات کم‌بازده، نه تنها مصرف آب را کاهش می‌دهد، بلکه راندمان تولید را افزایش می‌دهد.

رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی استان گفت: از دیگر روش‌های نوینی که این مرکز توصیه می‌کند هرس تابستانه در باغ‌های هسته‌دار، تولید میوه در گلخانه (به‌ویژه انگور و هلو و شلیل)، استفاده از سایبان برای جلوگیری از آفتاب‌سوختگی و بهره‌گیری بهینه از سردخانه‌ها برای کنترل عرضه و کاهش ضایعات است.

وی ادامه داد: محورهای اصلی تحقیقات این مرکز عبارتند از کاهش مصرف آب، جایگزینی محصولات کم‌آب‌بر، روش‌های نوین کنترل نور خورشید، توسعه هرس تابستانه و تعیین متدهای کم‌هزینه برای نگهداری محصولات در سردخانه. این مرکز از طریق روز مزرعه، طرح یاوران تولید، کارگاه‌های آموزشی و مشاوره مستقیم با باغداران در ارتباط است.

به گزارش ایسنا؛ بررسی داده‌ها و اظهارات مسئولان استانی نشان می‌دهد که آذربایجان‌غربی ترکیبی کم‌نظیر از ظرفیت‌های تولیدی، صنعتی و پژوهشی در حوزه میوه‌های تابستانه دارد. این استان می‌تواند علاوه بر تأمین نیاز داخلی، سهم بیشتری در بازارهای صادراتی منطقه کسب کند.

با این حال، کمبود منابع آب، تغییرات اقلیمی، ضعف زیرساخت‌های صنعتی، مشکلات بازار و صادرات از تهدیدهایی هستند که باید با برنامه‌ریزی دقیق بر آن‌ها غلبه کرد.

راهکارهایی مانند اجرای الگوی کشت و جایگزینی محصولات کم‌آب‌بر، توسعه صنایع تبدیلی و جلوگیری از صادرات فله‌ای، احیای واحدهای راکد صنعتی و جذب سرمایه‌گذاری جدید، نوسازی تجهیزات و بهبود زیرساخت‌های شهرک‌های صنعتی و تقویت ارتباط بین پژوهش و تولید می‌تواند مسیر آینده این بخش را تضمین کند؛ اگر این راهکارها به شکل منسجم و با همکاری همه بخش‌ها اجرا شود، آذربایجان‌غربی می‌تواند جایگاه خود را به عنوان قطب تولید و فرآوری میوه‌های تابستانه در ایران و منطقه تثبیت کرده و حتی ارتقا دهد.

انتهای پیام