سمیرا واحدی در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به تدوین دستورالعمل مدیریت و بهینه‌سازی مصرف برق چاه‌های کشاورزی، اظهار کرد: این دستورالعمل باید با استناد به شیوه‌نامه مدیریت توأمان آب و برق چاه‌های کشاورزی که توسط شورای حفاظت منابع آب استان تدوین شده است، طراحی شود.
وی در پاسخ به این پرسش که چه اقداماتی باید در این دستورالعمل لحاظ شود، افزود: اطلاع‌رسانی شفاف و به‌موقع درباره زمان‌بندی خاموشی‌ها از طریق پیامک، اپلیکیشن‌های موبایلی یا جلسات محلی ضروری است تا کشاورزان بتوانند برنامه آبیاری را تنظیم کنند و از هدررفت آب در ساعات پرتبخیر جلوگیری شود.
این محقق ادامه داد: ترویج استفاده از فناوری‌های کم‌مصرف مانند پمپ‌های خورشیدی یا تجهیزات با راندمان بالا با ارائه یارانه‌های دولتی می‌تواند وابستگی به برق شبکه را کاهش دهد. همچنین گسترش روش‌های نوین آبیاری مانند قطره‌ای که مصرف آب و نیاز به پمپاژ مداوم را کاهش می‌دهد، باید در اولویت باشد.
او اظهار کرد: ایجاد بیمه محصولات کشاورزی برای جبران خسارات ناشی از قطعی برق و آب با هماهنگی وزارت جهاد کشاورزی و شرکت‌های بیمه می‌تواند امنیت مالی کشاورزان را تضمین کند. همچنین آموزش هدفمند کشاورزان برای مدیریت بحران، استفاده از مخازن ذخیره آب و تغییر الگوی کشت به محصولات کم‌آب‌بر از دیگر ضرورت‌ها است.
واحدی درباره نقش دولت و استاندار استان در مدیریت این بحران، تصریح کرد: استاندار به‌عنوان عالی‌ترین مقام اجرایی استان نقش محوری دارد و می‌تواند با هماهنگی بین شرکت آب منطقه‌ای، جهاد کشاورزی و توزیع برق، برنامه‌های عملیاتی مدیریت مصرف آب و برق را پیش ببرد. از اعم این اقدامات می‌توان به تقویت نظارت بر چاه‌های غیرمجاز، ترویج روش‌های آبیاری مدرن و حمایت از کشاورزان برای تغییر الگوی کشت اشاره کرد.
وی یادآور شد: دولت باید با تخصیص بودجه ملی برای پروژه‌های زیرساختی مانند آبخیزداری، تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی، سامانه‌های ذخیره آب و همچنین اجرای بیمه محصولات کشاورزی در برابر خسارات ناشی از قطع آب و برق، به کاهش فشار بر منابع آبی کمک کند.
این مدرس دانشگاه‌های زنجان در پاسخ به پرسشی درباره راهکارهای پیشگیری از هدررفت آب در بخش کشاورزی، تشریح کرد: گسترش سامانه‌های نوین آبیاری به‌ویژه قطره‌ای، همراه با اصلاح سیستم‌های موجود که در بسیاری از مزارع به‌دلیل طراحی یا نگهداری ضعیف منجر به اتلاف شدید آب می‌شوند، یک ضرورت است. همچنین باید از افزایش سطح زیرکشت محصولات پرآب‌بر جلوگیری شود، چراکه توسعه سطح زیرکشت بدون توجه به ظرفیت منابع آبی، عملاً تمام اصلاحات را خنثی می‌کند.
وی افزود: کشاورزان باید از طریق آموزش و مشوق‌های مالی به سمت مدیریت دقیق آبیاری، تغذیه گیاهی و کنترل تلفیقی آفات هدایت شوند تا هم عملکرد محصولات افزایش یابد و هم مصرف آب کاهش پیدا کند. اجرای تحویل حجمی آب و اعمال الزامات قانونی از طریق سازوکارهایی مانند پلیس آب می‌تواند برداشت‌های غیرمجاز را کنترل کند.
واحدی در ادامه با تأکید بر ضرورت تغییر الگوی کشت، بیان کرد: توجه به مفاهیمی چون آب مجازی و ردپای آب در انتخاب محصولات و جایگزینی گونه‌های مقاوم به کم‌آبی باید به سیاستی پایدار تبدیل شود. همچنین توسعه گلخانه‌های مدرن و استفاده از فناوری‌های نوین می‌تواند بهره‌وری مصرف آب را به‌طور چشمگیری افزایش دهد.
او تاکید کرد: در افق بلندمدت نیز لازم است با توسعه صنایع و ایجاد فرصت‌های شغلی در بخش‌های تولیدی و خدماتی، اقتصاد منطقه از وابستگی شدید به کشاورزی پرمصرف فاصله بگیرد. تنها با چنین رویکرد ترکیبی از اصلاح فوری تا تغییرات ساختاری بلندمدت می‌توان منابع آبی زنجان را از وضعیت بحرانی کنونی به سمت پایداری هدایت کرد.
این مدرس دانشگاه‌های زنجان محقق در پاسخ به پرسشی درباره استفاده از آب‌های جایگزین برای کشاورزی، گفت: در استان زنجان گام‌هایی برای بهره‌برداری از پساب تصفیه‌خانه‌های شهری و صنعتی در کشاورزی و فضای سبز برداشته شده، اما هنوز به سطح مطلوب نرسیده‌ایم. نبود زیرساخت‌های انتقال و کیفیت ناپایدار پساب، بهره‌برداری گسترده را دشوار کرده است. اگر پساب صنعتی بدون پایش وارد اراضی کشاورزی شود، می‌تواند به شوری خاک و آلودگی آب‌های زیرزمینی منجر شود.
وی ادامه داد: برای رفع این چالش‌ها باید فناوری تصفیه‌خانه‌ها ارتقا یابد، استانداردهای سختگیرانه برای کیفیت پساب اعمال شود و با یارانه و آموزش، کشاورزان به استفاده از این منابع ترغیب شوند. همکاری با بخش خصوصی برای توسعه زیرساخت‌های انتقال نیز بسیار مؤثر است.
واحدی درباره میزان استفاده از آبیاری هوشمند در استان، توضیح داد: این فناوری هنوز به‌صورت گسترده در زنجان اجرا نشده و بیشتر در مقیاس کوچک یا پروژه‌های آزمایشی به‌کار می‌رود. هزینه‌های اولیه بالا و کمبود آموزش، مانع توسعه آن شده است.
این مدرس دانشگاه‌های زنجان اذعان کرد: قطعی برق تأثیر جدی بر این سیستم‌ها دارد، زیرا شیرهای برقی و کنترلرهای هوشمند به برق وابسته‌اند و در صورت قطع برق، آبیاری خودکار متوقف می‌شود که می‌تواند موجب تنش‌آبی گیاهان در تابستان شود. برای کاهش این اثر باید از منابع جایگزین مانند پنل‌های خورشیدی استفاده کرد و خاموشی‌ها با اطلاع‌رسانی به‌موقع به کشاورزان هماهنگ شود.
این محقق درباره اقدامات لازم برای جمع‌آوری و هدایت آب باران نیز بیان کرد: با توجه به بارندگی‌های قابل توجه در برخی فصول، احداث مخازن ذخیره در مزارع و روستاها، هدایت رواناب به سمت سدهای کوچک و استفاده از حوضچه‌های نفوذ در مناطق شیب‌دار می‌تواند به تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی کمک کند.
وی خاطرنشان کرد: اجرای پروژه‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری، کاشت گیاهان پوششی و اصلاح الگوی کشت برای افزایش نفوذ آب به خاک نیز اهمیت زیادی دارد. این اقدامات نیازمند حمایت مالی دولت، آموزش کشاورزان و همکاری دستگاه‌های اجرایی مرتبط است.
انتهای پیام
نظرات