به گزارش ایسنا، فناوری‌های فضایی به‌عنوان یکی از پیچیده‌ترین و پیشرفته‌ترین حوزه‌های علمی و صنعتی جهان، نقش بنیادینی در توسعه پایدار، ارتقای توان دفاعی، مدیریت منابع طبیعی و حضور در اقتصاد جهانی ایفا می‌کنند؛ علاوه بر آن دستیابی به توان طراحی، ساخت و بهره‌برداری از ماهواره‌ها، پرتابگرها و زیرساخت‌های مرتبط، نشان‌دهنده بلوغ علمی و صنعتی یک کشور در عرصه فناوری‌های راهبردی است.

این حوزه با دربرگیری علوم مختلف از جمله مهندسی هوافضا، مخابرات، الکترونیک، علوم مواد و هوش مصنوعی، به بستری برای هم‌افزایی فناوری‌های نوین و تولید دانش بومی تبدیل شده است.

 بر این اساس دولت چهاردهم توجه ویژه‌ای به شتاب‌بخشی در طرح‌های فضایی معطوف کرده است. این رویکرد از یک‌سو بر مبنای اهداف سند جامع توسعه فضایی کشور و از سوی دیگر در راستای نیازهای اقتصادی، علمی و امنیتی دنبال می‌شود. طی این دوره، پروژه‌های متعددی در زمینه پرتاب ماهواره‌های سنجشی و مخابراتی، توسعه پایگاه‌های پرتاب در چابهار، سلماس و چناران، و طراحی بلوک‌های انتقال مداری به اجرا درآمده است. همچنین، ورود بخش خصوصی به فرآیند ساخت و توسعه ماهواره‌ها، افق جدیدی در تجاری‌سازی خدمات فضایی کشور گشوده است.

از جمله شاخص‌ترین دستاوردهای این دوره می‌توان به پرتاب ماهواره‌های چمران-۱، پارس-۱، ثریا و مجموعه سه‌گانه مهدی، کیهان-۲ و هاتف-۱ اشاره کرد که بیانگر ارتقای ظرفیت پرتاب‌های چندگانه و تثبیت حضور در مدارهای بالاتر است. در کنار این دستاوردها، توسعه فناوری‌های زیستی فضایی از طریق آزمایش کپسول‌های حامل موجودات زنده و طراحی کپسول‌های یک‌تنی برای مأموریت‌های آینده، مسیر ایران را به‌سوی تحقق برنامه‌های بلندمدت مانند پرتاب انسان به فضا هموار ساخته است.

دولت چهاردهم با تأکید بر بومی‌سازی فناوری‌های فضایی، توسعه زیرساخت‌های پرتاب، تجاری‌سازی خدمات ماهواره‌ای و ورود به عرصه همکاری‌های بین‌المللی، دوره‌ای متمایز از فعالیت‌های فضایی کشور را رقم زده است؛ دوره‌ای که می‌تواند جایگاه ایران را در میان کشورهای فعال در عرصه فناوری‌های فضایی بیش از پیش تثبیت کند.

ماهواره ناهید-۲

ناهید-۲ ماهواره مخابراتی است که به همت محققان صنعت فضایی ایران در سازمان فضایی و پژوهشگاه فضایی و با همراهی و همکاری شبکه‌ای از شرکت‌های دانش بنیان کشور ساخته شد. ساخت و پرتاب این ماهواره حدود ۱۱۰ کیلوگرمی یکی از مهمترین گام های صنعت فضایی ایران برای ارتباطات ماهواره ای، ایجاد منظومه‌های ماهواره‌ای مخابراتی ارتفاع پایین (LEO) و ماهواره‌های مخابراتی ارتفاع بالا (GEO) است.

این ماهواره به‌عنوان گامی مهم در مسیر دستیابی ایران به مدار زمین‌آهنگ طراحی و آماده‌سازی شد و صبح جمعه سوم مرداد ماه سال جاری با هدف ارتقاء فناوری‌های ارتباطی، تقویت زیرساخت‌های مخابراتی و آزمون مسیر ورود به مدارهای GEO از شرق روسیه به فضا رفت.

با مدارگذاری این ماهواره، فناوری های بومی فضایی برای ارتباطات باند Ku برای اولین بار مورد تست عملیاتی در مدار قرار می گیرند. همچنین سایر فناوری های فضایی نظیر کنترل وضعیت سه محوره، ارتباطات دوطرفه در سایر باندهای فرکانسی، مدیریت داده، توزیع توان و ... در این ماهواره تست و ارزیابی می شود.

با توجه به مدار انتخابی و مشخصات مد نظر جهت بهره برداری از ماهواره، پرتاب این ماهواره توسط ماهواره بر سایوز انجام گرفت و بنا است نمونه دوم همین ماهواره به زودی توسط ماهواره بر بومی سیمرغ در مدار قرار بگیرد. «ناهید-۲» با وزن حدود ۱۲۰ کیلوگرم و ابعاد ۶۰ در ۶۰ سانتی‌متر، به‌عنوان ماهواره‌ای آزمایشی طراحی و ساخته شد تا زیرساخت‌های فنی موردنیاز برای استقرار ماهواره‌های GEO را فراهم کند.

از جمله مهم‌ترین مأموریت‌ها و کاربردهای این ماهواره می‌توان به توسعه و آزمون فناوری‌های کلیدی ارتباطی در باند KU، تست انتقال مداری و پیشرانش شیمیایی، تعیین موقعیت مستقل از GPS، سنجش و اندازه‌گیری تشعشعات فضایی، تست زیرسیستم‌های مختلف ماهواره در مدار، برقراری ارتباط هم‌زمان میان دو نقطه در دید ماهواره و ارسال داده به‌صورت ایمن میان ایستگاه‌های زمینی و مرکز کنترل اشاره کرد.

وزن این ماهواره  ۱۱۰ تا ۱۲۰ کیلوگرم و ابعاد آن ۶۰×۶۰ سانتی‌متر (مدل مکعبی شکل) است که برای مدار پایین زمین (LEO) با ارتفاع حدود ۵۰۰ کیلومتر و شیب مداری ۵۶ درجه تعریف شده است. عمر مفید ناهید-2 حداقل ۲ سال و کنترل وضعیت آن سه‌محوره با دقت حدود ۱ تا ۳ درجه RMS تعریف شده است.

ارزیابی فناوری‌های جدید صنعت فضایی با ماهواره‌بر «قاصد»

صبح روز دوشنبه، ۳۰ تیر ماه جاری یک آزمون زیرمداری توسط ماهواره‌بر قاصد با هدف ارزیابی برخی فناوری‌های جدید در حال توسعه صنعت فضایی ایران انجام گرفت. نتایج حاصل از این آزمون در جهت ارتقای عملکرد ماهواره‌ها و سامانه‌های فضایی کشور به کار گرفته خواهد شد.

ماهواره‌بر «قاصد» به‌عنوان نخستین ماهواره‌بر ترکیبی سوخت جامد-مایع ایران، نماد جدیدی از پیشرفت‌های جمهوری اسلامی ایران در حوزه فناوری فضایی به شمار می‌رود. این ماهواره‌بر که توسط نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی طراحی شده و توسعه یافته، نخستین بار در اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۹ با موفقیت ماهواره نظامی «نور ۱» را در مدار قرار داد و آغازگر ورود ایران به باشگاه دارندگان مدار لئو (LEO) شد.

ماهواره‌بر قاصد دارای سه مرحله پیشران است که دو مرحله نخست آن با سوخت جامد و مرحله سوم با سوخت مایع است و طراحی آن به گونه‌ای است که این ماهواره‌بر را در رده فناوری‌های پیشرفته قرار می‌دهد. ترکیب سوختی این ماهواره‌بر، به ایران این امکان را می‌دهد تا در کنار افزایش برد و دقت، قابلیت پرتاب سریع‌تر و چابک‌تری را نسبت به ماهواره‌برهای کاملاً سوخت مایع فراهم کند.

مرحله اول این ماهواره‌بر با موتور قدرتمند سوخت جامد «سلمان» تجهیز شده که علاوه بر توان بالا، از قابلیت بردار رانش (thrust vectoring) نیز برخوردار است. مرحله سوم نیز با موتور سوخت مایع امکان هدایت دقیق‌تر و تنظیم موقعیت ماهواره در مدار را فراهم می‌کند.

تا کنون ماهواره‌بر قاصد توانسته سه ماهواره «نور ۱»، «نور ۲» و «نور ۳» را به فضا پرتاب کند و با موفقیت در مدار قرار دهد. این ماموریت‌ها نشان‌دهنده ارتقای توان عملیاتی و اعتمادپذیری این ماهواره‌بر است و نقش مهمی در تقویت قدرت فضایی ایران ایفا کرده‌اند.

«قاصد» نه‌تنها از منظر فناوری، بلکه از لحاظ راهبردی نیز اهمیت بالایی دارد. توانایی طراحی و ساخت ماهواره‌برهای چندمرحله‌ای سوخت جامد، ایران را در برابر تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی خودکفا کرده و زمینه‌ساز توسعه نسل‌های جدید ماهواره‌برهای تاکتیکی و نظامی شده است.

ماهواره‌بر قاصد، صرفاً آغاز راه است و فناوران صنعت فضایی کشور در حال توسعه ماهواره‌برهای قوی‌تری نظیر «سریر» و «سروش» است که قابلیت حمل محموله‌های سنگین‌تر و قرارگیری در مدارهای بالاتر را دارند. این روند می‌تواند جایگاه ایران در عرصه قدرت‌های فضایی مستقل را تثبیت کند.

راه‌اندازی ایستگاه دریافت‌کننده داده‌های ماهواره‌ای هواشناسی در پایگاه فضایی ماهدشت

با همکاری سازمان فضایی ایران و سازمان همکاری‌های فضایی آسیا و اقیانوسیه (اپسکو)، ذیل پروژه سیستم بهره‌برداری و دریافت داده‌های ماهواره زمین ایستا و با هدف دریافت مستقیم و در لحظه داده‌های ماهواره هواشناسی، ایستگاه دریافت کننده داده‌های ماهواره‌ای هواشناسی در پایگاه فضایی ماهدشت نصب و راه‌اندازی شد.

کابرد اصلی این داده‌ها رصد هواشناسی، پایش محیطی، پیش‌بینی بلایای طبیعی و مطالعه تغییرات اقلیمی است که در ایستگاه زمینی نصب شده در هر شبانه روز ۴۸ تصویر دریافت می‌شود.

داده‌های دریافت شده در رصد و تحلیل طوفان‌های گرمسیری، باران‌های شدید، طوفان‌های گردوغبار و مه و نظارت بر پارامترهای جوی برای بهبود پیش‌بینی‌های کوتاه مدت و بلندمدت مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اندازه‌گیری درجه حرارت سطح آب دریاها و اقیانوس‌ها و پایش غلظت ازن و گازهای مرتبط با تغییرات اقلیمی (مانند کربن خنثی) از دیگر کاربردهای این داده‌ها در حوزه مطالعات اقلیمی است.

در حوزه مدیریت بلایای طبیعی نیز از داده‌های دریافت شده می‌توان برای شناسایی و پایش سیلاب‌ها، آتش‌سوزی‌ها، پوشش برف و خشکسالی استفاده کرد.

همچنین رصد جزایر حرارتی شهری، تغییرات یخچال‌های طبیعی و جلبک‌های سبز-آبی، تحلیل وضعیت پوشش گیاهی و تخریب منابع طبیعی از دیگر کاربردهای داده‌های دریافت شده توسط این ایستگاه در حوزه پایش محیط زیست است. پوشش گسترده و پیوسته (امکان تصویربرداری کامل از زمین هر۳۰ دقیقه)، دقت بالا (تفکیک پذیری مناسب برای رصد پدیده‌های کوچک مقیاس مانند گردوغبار و تلفیق داده‌های هواشناسی، اقلیمی و محیطی در یک سیستم از ویژگی‌های اصلی و مهم این داده‌های دریافتی است.

ماهواره‌ تحقیقاتی چمران-۱

ماهواره چمران-۱ در روز ۲۴ شهریور ۱۴۰۳ توسط ماهواره‌بر قائم-۱۰۰ با موفقیت در مدار ۵۵۰ کیلومتری با موفقیت تزریق شد. این ماهواره از سوی گروه فضایی صنایع الکترونیک ایران (صاایران) با همکاری و مشارکت پژوهشگاه هوافضا و شرکت‌های خصوصی دانش بنیان طراحی و ساخته شده است.

این ماهواره حدود ۶۰ کیلوگرم وزن دارد و ماموریت اصلی آن تست سیستم های سخت افزاری و نرم افزاری برای اثبات فناوری مانور مداری در ارتفاع و فاز است. ارزیابی زیرسامانه پیشرانش گاز سرد در سامانه‌های فضایی و عملکرد زیرسامانه‌های ناوبری و کنترل وضعیت از ماموریت فرعی ماهواره «چمران۱» به شمار می‌رود.

ماهواره بر سوخت جامد قائم ۱۰۰ نیز که توسط متخصصین نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی طراحی و ساخته شده است در دومین عملیات مداری خود توانست عملیات مدارگذاری ماهواره چمران۱ را با موفقیت به انجام برساند.

ماهواره ثریا 

ماهواره ثریا یک ماهواره سنجشی سبک که در دی ماه سال ۱۴۰۲ با ماهواره‌بر قائم-۱۰۰ به مدار پایین آمد و در ارتفاع ۷۵۰ کیلومتری قرار گرفت. این برای اولین بار بود که پرتاب موفق ماهواره در مدار ۷۵۰ کیلومتری زمین بوده است. این اتفاق عمر ماهواره را تا ۱۰ سال افزایش خواهد داد.

قائم ۱۰۰ که قابلیت حمل تا ۱۰۰ کیلوگرم را دارد، در سومین پرتاب خود ماهواره تحقیقاتی ثریا با جرم تقریبی ۵۰ کیلوگرم را در مدار ۷۵۰ کیلومتری دایروی قرار داد. این ماهواره با همکاری سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و وزارت ارتباطات تولید شده بود که امروز با موفقیت به فضا پرتاب شد.

ماهواره پارس-۱

ماهواره پارس-1 نیز با ماهواره‌بر سایوز از پایگاه وستوچنی روسیه پرتاب و در مدار خورشیدآهنگ ۵۰۰ کیلومتری قرار گرفت. این ماهواره ۱۳۴ کیلوگرمی با سه دوربین تصویربرداری در طیف‌های مرئی، فروسرخ موج‌کوتاه و فروسرخ گرمایی عمل می‌کند

در اسفند سال 1402  ماهواره پارس۱ توسط پرتابگر سایوز از پایگاه پرتاب وستوچنی روسیه به فضا پرتاب شد. دقایقی قبل داده‌های تله متری تزریق ماهواره پارس۱ از پایگاه پرتاب دریافت شد. این داده‌ها نشان دهنده تزریق موفق پارس ۱ در مدار ۵۰۰ کیلومتری خورشید آهنگ است.

ماهواره پارس۱، ماهواره‌ای تحقیقاتی است که مراحل طراحی، ساخت، تجمیع و آزمون آن در پژوهشگاه فضایی ایران انجام شده است. این ماهواره ۱۳۴ کیلوگرمی، از سری ماهواره‌های تحقیقاتی - سنجشی پژوهشگاه فضایی ایران است و به منظور تصویربرداری کاربردی، توسعه بازار داده‌های سنجشی داخلی، و توسعه و آزمون فناوری‌های مورد نیاز ماهواره‌های سنجشی عملیاتی بومی طراحی و تولید شده است.

این ماهواره دارای سه دوربین تصویربرداری است و اطلاعات منابع زمینی را در سه محدوده طیفی مرئی، فروسرخ موج کوتاه و فروسرخ گرمایی دریافت می‌کند. دوربین طیف رنگی و فروسرخ موج کوتاه این ماهواره در کمتر از ۱۰۰ روز، ۹۵ درصد اراضی ایران را تصویربرداری می‌کند. همچنین، دوربین با طیف فروسرخ گرمایی با قابلیت تصویربرداری در شب قادر است، کل اراضی ایران را در کم‌تر از ۴۵ روز تصویربرداری کند.

ماهواره های پژوهشی – مهدا، و هاتف

ماهواره مهدا و هاتف، هر دو از ماهواره‌های ایرانی هستند که در تاریخ ۸ بهمن ۱۴۰۲ با هم توسط ماهواره‌بر «سیمرغ» به فضا پرتاب شدند. مهدا یک ماهواره تحقیقاتی ۳۲ کیلوگرمی از پژوهشگاه فضایی ایران است که برای آزمایش زیرسامانه‌ها و ارزیابی عملکرد ماهواره‌بر سیمرغ در تزریق چندگانه طراحی شده است.

هاتف-۱ نانوماهواره کمتر از ۱۰ کیلوگرمی از شرکت صاایران است که با هدف اثبات فناوری مخابرات باند باریک برای کاربرد اینترنت اشیا ساخته شده و بخشی از منظومه ماهواره‌ای شهید سلیمانی محسوب می‌شود.

ماهواره مهدا در پژوهشگاه فضایی ایران با هدف آزمایش زیرسامانه‌های ماهواره‌ای و ارزیابی ماهواره‌بر سیمرغ با وزن حدود ۳۲ کیلوگرم طراحی و ساخته شد.

نانوماهواره هاتف ۱ از سوی شرکت صاایران با هدف اثبات فناوری مخابرات باند باریک برای اینترنت اشیا با وزن کمتر از ۱۰ کیلوگرم. ساخته شد.

مدار این ماهواره ها بیضوی با ارتفاع کمینه ۴۵۰ کیلومتر و بیشینه ۱۱۰۰ کیلومتر از زمین بوده است. این پرتاب برای نخستین بار موفق شد سه ماهواره داخلی را همزمان با یک ماهواره‌بر بومی در مدار قرار دهد.

ماهواره های هدهد و کوثر

ماهواره «کوثر» که در سال ۲۰۱۹ توسط بخش خصوصی توسعه‌یافته است، به‌عنوان یک ماهواره سنجش از دور با وضوح تصویری بالا طراحی شده و قابلیت تصویربرداری با کیفیت ۳.۵ متر در هر پیکسل را دارد. این ماهواره به منظور استفاده در بخش‌های کشاورزی، مدیریت منابع طبیعی، پایش محیطی و نقشه‌برداری دقیق ساخته شده است و می‌تواند به پایش تغییرات زیست‌محیطی و مدیریت بلایای طبیعی کمک کند​.

عمر عملیاتی این ماهواره در مدار حدود دو سال پیش‌بینی شده و از فناوری‌های پیشرفته تصویربرداری و انتقال داده بهره می‌برد.

این ماهواره برای استفاده در کشاورزی دقیق، مدیریت منابع طبیعی، پایش محیط زیست و مدیریت بحران توسعه یافته است.

ماهواره «هدهد» نیز به عنوان یک ماهواره ارتباطی با قابلیت پشتیبانی از اینترنت اشیاء (IoT) طراحی شده و برای برقراری ارتباطات در مناطق دورافتاده و کم‌دسترسی به شبکه‌های زمینی به کار خواهد رفت. این ماهواره می‌تواند در حوزه‌هایی مانند کشاورزی هوشمند، حمل‌ونقل و مدیریت بحران کاربرد داشته باشد.

فناوری‌های ارتباطی پیشرفته در «هدهد» امکان ایجاد زیرساخت‌های ارتباطی پایدار و کم‌هزینه را فراهم می‌کند​.

پایگاه فضایی چابهار

طراحی و ساخت فاز اول آن با بیش از ۵۱درصد پیشرفت در دستور کار سازمان فضایی ایران قرار است و انتظار می‌رود در دولت چهاردهم به بهره‌برداری برسد . پایگاه فضایی چابهار، به‌عنوان یکی از پروژه‌های کلیدی فناوری فضایی ایران، در حال حاضر در مراحل پایانی فاز اول توسعه خود قرار دارد و با پیشرفت عمرانی حدود 87 درصد، به‌زودی آماده بهره‌برداری و انجام پرتاب‌های اولیه خواهد بود. این پایگاه، واقع در منطقه‌ای استراتژیک در نزدیکی خط استوا و سواحل اقیانوس هند، با بهره‌گیری از موقعیت جغرافیایی منحصربه‌فرد و زیرساخت‌های پیشرفته، در آستانه تبدیل شدن به یکی از مراکز اصلی پرتاب ماهواره در ایران است

عملیات عمرانی فاز اول پایگاه فضایی چابهار با مدیریت دقیق و اجرای موازی در 8 جبهه کاری، شامل احداث ابنیه، تأمین زیرساخت‌های اصلی و نصب تجهیزات عمومی و تخصصی، با سرعت مطلوب پیش می‌رود.

عملیات عمرانی فاز اول پایگاه فضایی چابهار با مدیریت دقیق و اجرای موازی در 8 جبهه کاری، شامل احداث ابنیه، تأمین زیرساخت‌های اصلی و نصب تجهیزات عمومی و تخصصی، با سرعت مطلوب پیش می‌رود.

پد پرتاب چابهار، به‌عنوان هسته عملیاتی پایگاه، در وضعیت آمادگی برای اولین پرتاب قرار دارد. برج اصلی و سیستم صاعقه‌گیر پد پرتاب اخیراً تحت آزمایش‌های فنی قرار گرفته و با موفقیت توسط مشاوران پروژه تأیید شده است. این سیستم‌ها، که برای حفاظت از تجهیزات پرتاب در برابر شرایط جوی و رعدوبرق طراحی شده‌اند، در مراحل نهایی تکمیل و تجهیز قرار دارند. سازه اصلی (استراکچر) پد پرتاب نیز به مرحله پایانی ساخت رسیده و فرآیندهای نهایی نظیر نصب سامانه‌های مکانیکی و الکترونیکی در حال انجام است. این پیشرفت‌ها نشان‌دهنده آمادگی فنی پد پرتاب برای اجرای پرتاب‌های آزمایشی در آینده نزدیک است.

موقعیت جغرافیایی پایگاه چابهار، با عرض جغرافیایی نزدیک به خط استوا، سرعت چرخش زمین را به 421 {m/s} می‌رساند، که در مقایسه با سرعت 308 {m/s} در پایگاه سمنان، کاهش قابل‌توجهی در انرژی موردنیاز برای پرتاب ایجاد می‌کند. این مزیت، امکان حمل محموله‌های سنگین‌تر به مدارهای پایین (LEO) و حتی مدارهای زمین‌آهنگ (GEO) را با کارایی بالاتر فراهم می‌سازد.

بلوک انتقال مداری سامان -1

بلوک انتقال مداری سامان ۱، دستاورد جدیدی از مهندسان ایرانی است و داستانی از پیشرفت علمی است که راه را برای رسیدن به ستارگان برای کشور هموارتر می کند. روز جمعه، ۱۶ آذر سال 1403 ماهواره بر سیمرغ، بلوک انتقال مداری سامان ۱ را در مدار تزریق کرد. سامانه بلوک انتقال مداری، سامانه واسطی برای قراردادن ماهواره‌ها در مدارهای بالا است که با هدف کاهش هزینه و اجتناب از ساخت حامل‌های غول‌پیکر و مصرف سوخت بسیار بالا مورد استفاده قرار می‌گیرد و اکنون ایران با پرتاب «بلوک انتقال مداری سامان» به این دانش فنی فضایی دست یافته است.

روش تزریق مداری مبتنی بر این فناوری به این صورت است که حامل، بلوک انتقال مداری و ماهواره متصل به آن را در مدار اولیه به نام «مدار پارک» قرار می‌دهد و بلوک انتقال مداری، ماهواره را از مدار اولیه به مدار نهایی منتقل می‌کند. این سامانه قابلیت اصلاح مداری را نیز دارد و می‌تواند دقت تزریق و همچنین قابلیت اطمینان آن را افزایش دهد.

از این رو بلوک انتقال مداری یکی از ابزارها مورد نیاز برای انجام مأموریت‌های فضایی در حوزه‌های ماهواره‌ها به‌منظور قرار دادن ماهواره‌های مخابراتی در مدار و اکتشافات فضایی برای انجام مأموریت‌های اعماق فضا مانند ماه‌نشین و مریخ‌نورد است. در این راستا محققان پژوهشگاه فضایی طراحی و ساخت بلوک انتقال مداری سامان را در دستور کار خود قرار دادند.

بلوک انتقال مداری سامان ۱ به‌عنوان یک سیستم انتقال ماهواره، به‌ویژه برای انتقال ماهواره‌های کوچک و متوسط به مدارهای مختلف، طراحی شده است. این سیستم با استفاده از موتورهای پیشرفته و سوخت‌های بهینه، توانایی انجام عملیات‌های مختلف از جمله تغییر مدار، انجام ماموریت‌های مختلف در فضا و افزایش عمر مفید ماهواره‌ها را دارد.

توسعه دیپلماسی علمی از راه فضایی

پرتاب های گوناگون بومی و بین المللی در سال ۱۴۰۴ مطابق برنامه ۱۰ ساله فضایی کشور پیش بینی شده است که به تدریج اطلاع رسانی شده و به انجام خواهد رسید. بر این اساس ایران تاکنون حداقل پنج پرتاب ماهواره‌ای با کمک روسیه داشته است که به این شرح بیان می شود:

پرتاب‌های ماهواره‌ای مشترک ایران و روسیه:

۱-ماهواره سینا

اولین ماهواره ایرانی، در سال ۲۰۰۵ با موشک روسی Kosmos‑3M از پایگاه Plesetsk روسیه پرتاب شد. سینا‑۱ اولین ماهواره ایران بود که در سال ۲۰۰۵ با پرتاب از پایگاه فضایی پلِسِتسک در شمال روسیه به فضا فرستاده شد. این ماهواره به سفارش ایران و توسط شرکت روسی Polyot ساخته شد و به‌عنوان یک ماهواره تحقیقاتی برای تصویربرداری، مانیتورینگ بلایای طبیعی و ارتباطات عمل می‌کرد.

وزن آن حدود ۱۶۰ تا ۱۷۰ کیلوگرم بود و در مدار پایین زمین (LEO) با مدار خورشیدهمزمان (Sun‑synchronous) قرار گرفت (ارتفاع حدود ۶۸۰ تا ۷۰۰ کیلومتر، انحراف مداری ۹۸٫۱۸ درجه). ایران در آن زمان اعلام کرد اگرچه ساخت ماهواره توسط روسیه انجام شده، اما هدف اصلی آن تأمین نیازهای ملی ایران از جمله پایش منابع، کشاورزی، بلایای طبیعی و بهبود ارتباطات بود.

۲-ماهواره خیام

خیام، ماهواره تصویربرداری زمین (۶۵۰ کیلوگرم)، در ۱۸ مرداد ۱۴۰۱ از پایگاه بایکونور ( Baikonur) قزاقستان با موشک روسی Soyuz‑2.1b به فضا فرستاده شد.A

سازمان فضایی ایران تأیید کرده تمام سیستم‌های ماهواره خیام به‌درستی فعال هستند و داده تلومتری نخستین‌بار طی حدود ۹۰ دقیقه پس از پرتاب دریافت شد که نشان‌دهنده قرارگیری موفق بر مدار برنامه‌ریزی‌شده و عملکرد بدون خطا است. ماهواره خیام روزانه حدود ۴ بار بر فراز آسمان ایران عبور می‌کند. در این عبورها، تبادلات داده و فرمان با ایستگاه‌های زمینی انجام می‌شود.

از اواسط سال ۲۰۲۳، خیام به‌طور منظم تصاویر ماهواره‌ای را برای پایش کشاورزی، منابع طبیعی، محیط‌زیست، مدیریت بحران (به‌ویژه سیلاب)، کنترل مرزها و سایر مصارف مرتبط در اختیار دارد، به گونه ای که سازمان فضایی ایران روند تجاری‌سازی تصاویر و داده‌های جمع‌آوری شده را آغاز کرده است. این داده‌ها برای سازمان‌ها و بخش خصوصی مانند وزارت کشاورزی، حفاظت محیط‌زیست، صنایع معدنی و دیگر نهادهای دولتی و صنعتی کاربرد دارد.

۳ـ پارس-۱

ماهواره Pars‑1 ماهواره پژوهشی ۱۳۴ کیلوگرمی است که ۲۹ بهمن ۱۴۰۲ از پایگاه وستوچنی (Vostochny) روسیه با موشک Soyuz‑2.1b پرتاب شد. ماهواره پارس-۱ یکی از پیشرفته‌ترین ماهواره‌های سنجش از دور ایران است که با هدف تصویربرداری و جمع‌آوری داده‌های زمین‌شناسی، کشاورزی و مدیریت بحران طراحی و ساخته شده است.

تصویربرداری چندطیفی از سطح زمین، ثبت تصاویر در سه طیف: نور مرئی، مادون قرمز نزدیک و مادون قرمز حرارتی، پایش محیط‌زیست و منابع طبیعی، بررسی پوشش گیاهی، منابع آب، فرسایش خاک و جنگل‌زدایی،  کاربرد در مدیریت بحران‌ها، ارزیابی خسارات ناشی از سیل، زلزله، آتش‌سوزی جنگل‌ها و خشکسالی، نقشه‌برداری و اطلاعات ژئوماتیک، بهبود نقشه‌های ملی و تحلیل داده‌های مکانی و پایش مرزهای جغرافیایی و سواحل ایران از جمله ماموریت‌های پارس-1 به شمار می‌رود.

۴-ماهواره‌های کوثر و هدهد

هدهد و کوثر دو ماهواره ایرانی (یکی تصویربرداری با وضوح بالا و دیگری ارتباطات) که در ۱۴ آبان ۱۴۰۳ از پایگاه وستوچنی (Vostochny) با موشک Soyuz‑2.1 به فضا رفتند. این دو، نخستین ماهواره‌های تولید شرکت خصوصی ایرانی بودند.

۵-ماهواره ناهید-۲

ناهید-۲ ماهواره مخابراتی ایران که صبح امروز از پایگاهی در شرق روسیه (احتمالاً Vostochny) با موشک سایوز پرتاب شد؛ ماموریتی مهم برای دستیابی ایران به مدار زمین‌آهنگ.

این پرتاب‌ها توسط موشک‌های روسی (معمولاً Soyuz‑2.x) و از پایگاه‌های فضایی روسیه یا قزاقستان انجام شده‌اند. برخی از این ماهواره‌ها، همچون کوثر و هدهد توسط بخش خصوصی ایران تولید شده‌اند و تجربه جدیدی در تاریخ فضایی کشور به‌شمار می‌روند.

انتهای پیام