کم‌آبی تنها یک مسئله فنی یا محیط‌زیستی نیست و بر زندگی روزمره، رفاه خانوارها و حتی مهاجرت از مناطق روستایی اثر می‌گذارد. این شرایط علاوه بر فشار اقتصادی، می‌تواند تغییر در سبک زندگی و شکل‌گیری تنش‌های اجتماعی را نیز به دنبال داشته باشد.
فرهاد بختیاری‌فر، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان همدان در گفت‌وگو با ایسنا با تشریح اقدامات انجام‌شده در حوزه تأمین و مدیریت منابع آبی استان، بر ضرورت مشارکت عمومی در عبور از بحران کم‌آبی تأکید کرد.
وی با اشاره به اقدامات این شرکت برای مدیریت انرژی در این ماه‌ها پیش از فرارسیدن آن و بروز مشکل، خاطرنشان کرد: در سال ۱۴۰۳ بهره‌برداری از ۳۵۰۰ مترمکعب مخزن ذخیره آب شرب، حفر ۲۹ و تجهیز ۱۵ حلقه چاه، توسعه و اصلاح خط انتقال آب شرب به طول ۷۷ کیلومتر، آبرسانی سیار به حدود سالانه ۷۲ روستا، توسعه و اصلاح شبکه توزیع آب به طول ۹۲ کیلومتر، اصلاح و بازسازی ۱۷۰ رشته انشعاب فرسوده آب، تعویض ۱۲ هزار و ۵۲۵ فقره کنتور فرسوده، نشت‌یابی ۷۶۷ کیلومتر شبکه توزیع آب و نشت‌یابی ۱۲۶ هزار و ۶۱۳ رشته انشعاب آب، توسط همکاران ما در شرکت آب و فاضلاب استان همدان، انجام شده است.
وی تصریح کرد: در فصل بهار۱۴۰۴ نیز حفر ۲ و تجهیز ۲ حلقه چاه، توسعه و اصلاح خط انتقال آب شرب به طول ۱۳.۲کیلومتر، آبرسانی سیار به حدود ۵۲ روستا، توسعه و اصلاح شبکه توزیع آب به طول ۵.۲ کیلومتر، اصلاح و بازسازی ۱۸۰ رشته انشعاب فرسوده آب، تعویض ۴۲۵۱ کنتور فرسوده، نشت‌یابی ۶۳ کیلومتر شبکه توزیع آب و نشت‌یابی ۸۲۰۰ رشته انشعاب آب، در جهت کاهش تنش آبی در تابستان، انجام شده است.
بختیاری فر در پاسخ به این پرسش که بحران کم‌آبی چه تأثیراتی بر زندگی اجتماعی مردم و ساختارهای اجتماعی در مناطق مختلف کشور دارد؟، بیان کرد: بحران کم‌آبی فقط یک مسئله فنی یا زیست‌محیطی نیست، بلکه تبعات گسترده‌ای بر زندگی اجتماعی مردم و حتی ساختارهای اجتماعی کشور دارد. آب، زیربنای توسعه پایدار و کیفیت زندگی است و هر گونه محدودیت در آن مستقیماً روابط اجتماعی، سبک زندگی و حتی مهاجرت‌ها اثر می‌گذارد.
وی افزود: در وهله نخست، کم‌آبی باعث تغییر در سبک زندگی مردم می‌شود. خانواده‌ها ناچار می‌شوند الگوی مصرف خود را تغییر دهند، رفاه کاهش پیدا می‌کند و هزینه‌های دسترسی مستمر به آب یا تجهیزات ذخیره‌سازی افزایش پیدا می‌کند. این تغییرات، فشار روانی و اجتماعی هم به همراه دارد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان همدان اظهار کرد: از سوی دیگر، بحران آب بر ساختارهای اجتماعی و اقتصادی مناطق اثرگذار است. به خصوص در مناطق روستایی که انگیزه برای حفظ جامعه روستایی ناپایدار است، کمبود آب می‌تواند از عوامل تأثیرگذار در تصمیم مهاجرت به شهرها باشد. این مهاجرت‌ها علاوه بر برهم زدن تعادل جمعیتی، می‌تواند جمعیت تولیدکننده را به جمعیت مصرف کننده تبدیل کند.
وی با بیان اینکه کم‌آبی می‌تواند منجر به بروز تنش‌های اجتماعی شود؛ چه بین همسایگان و روستاها بر سر منابع محدود آب، چه در مقیاس بزرگ‌تر بین استان‌ها و مناطق. این تنش‌ها اگر مدیریت نشود، به چالش‌های امنیت اجتماعی نیز تبدیل می‌شود، ادامه داد: نکته مهم دیگر، تأثیر بحران آب بر سرمایه اجتماعی است. اگر مردم احساس کنند مدیریت منابع آب عادلانه نیست یا اطلاع‌رسانی شفاف صورت نمی‌گیرد، اعتماد عمومی نسبت به نهادهای مسئول کاهش می‌یابد. در مقابل، اگر مشارکت و شفافیت وجود داشته باشد، همین بحران می‌تواند فرصتی برای تقویت همبستگی اجتماعی باشد.
بختیاری‌فر یادآور شد: به‌طور خلاصه، بحران کم‌آبی نه‌تنها یک چالش زیست‌محیطی بلکه یک چالش اجتماعی و امنیتی است که می‌تواند سبک زندگی، روابط اجتماعی، توزیع جمعیت و اعتماد عمومی را تحت‌تأثیر قرار دهد. به همین دلیل مدیریت صحیح آن، تنها با همکاری دستگاه‌ها و مشارکت واقعی مردم امکان‌پذیر خواهد بود.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان همدان درباره نقش رسانه‌ها در آگاهی‌بخشی به مردم و مسئولان درباره بحران کم‌آبی، خاطرنشان کرد: رسانه‌ها در شرایط کنونی، یکی از مهم‌ترین بازوان ما در مدیریت تقاضا و فرهنگ‌سازی مصرف آب هستند. واقعیت این است که مقایسه میزان آب تأمین شده و در دسترس با سرانه‌های استانداردحتی مصرف شده در جوامع با سطح رفاه بالاتر، نشان می‌دهد کم‌آبی‌های موجود، علاوه بر مسأله فنی یا مهندسی،بیشتر نیازمند مدیریت تقاضاو فرهنگ‌سازی است و بدون تغییر نگرش و سبک زندگی مردم، ظرفیت‌های ایجاد شده در پروژه عمرانی یا طرح انتقال و سدسازی، بعد از چند ماه یا سال‌ها بی‌اثر می‌شود. در اینجا رسانه‌ها نقش محوری دارند؛ چون می‌توانند اطلاعات درست، به‌موقع و شفاف را هم به مردم و هم به مدیران منتقل کنند.
وی بیان کرد: رسانه‌ها در استان همدان تا امروز تلاش‌های ارزشمندی برای آگاهی‌بخشی انجام داده‌اند؛ از پوشش اخبار و گزارش‌های مربوط به خشکسالی و کمبود منابع گرفته تا تولید برنامه‌های آموزشی و حتی هشدارهای مردمی در فضای مجازی. این اقدامات باعث شده حساسیت عمومی نسبت به موضوع آب افزایش پیدا کند و مردم بیشتر از قبل به صرفه‌جویی و اصلاح الگوی مصرف توجه کنند ولی واقعیت این است که حساسیت بیشتر در حوزه تأمین آب بوده تا مصرف و تقاضا، بنابراین صادقانه می‌گویم این نقش هنوز کافی نیست و جای فعالیت دارد.
وی با یان اینکه بحران آب آن‌قدر جدی است که نیازمند یک جریان دائمی، گسترده و حرفه‌ای در رسانه‌هاست، افزود: ما به تولید محتوای هدفمند، مستمر و تخصصی نیاز داریم؛ محتوایی که نه‌تنها هشدار بدهد بلکه راهکار عملی هم ارائه کند. همچنین ضروری است رسانه‌ها در کنار مردم، مسئولان را هم مخاطب قرار دهند تا تصمیمات کلان در زمینه مدیریت منابع آب با اولویت و جدیت بیشتری دنبال شود.بنابراین رسانه‌ها تاکنون کمک شایانی کرده‌اند، اما برای مقابله با این بحران بزرگ، باید نقش خود را پررنگ‌تر، تخصصی‌تر و مداوم‌تر ایفا کنند.
بختیاری‌فر در پاسخ به این پرسش که چگونه می‌توان مردم را به مشارکت در مدیریت منابع آبی تشویق کرد و نقش نهادهای مدنی در این زمینه چیست؟، گفت: مشارکت مردم در مدیریت منابع آب، کلید اصلی عبور از بحران کم‌آبی است. اگر مردم احساس کنند صرفه‌جویی و مدیریت مصرف، تنها یک وظیفه اداری یا دولتی است، نتیجه چندانی حاصل نخواهد شد. اما زمانی که مشارکت عمومی شکل بگیرد و هر خانواده و هر شهروند خود را مسئول بداند، می‌توانیم شاهد تغییر واقعی در الگوی مصرف باشیم.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان همدان با تأکید براینکه برای تشویق مردم به مشارکت، چند اقدام اساسی ضروری است، تصریح کرد: نخست آموزش و آگاهی‌بخشی مداوم؛ یعنی رسانه‌ها، مدارس، دانشگاه‌ها و حتی شبکه‌های اجتماعی باید با زبان ساده و قابل‌فهم، شرایط منابع آبی کشور را توضیح دهند. دوم اعتمادسازی است؛ مردم زمانی همکاری می‌کنند که مطمئن باشند اطلاعات شفاف به آن‌ها داده می‌شود و مدیریت آب به‌طور عادلانه و مسئولانه انجام می‌شود. سوم ایجاد مشوق‌های اجتماعی و فرهنگی؛ برای مثال معرفی و تقدیر از محله‌ها، مدارس یا اداراتی که بیشترین صرفه‌جویی را داشته‌اند می‌تواند الگوهای مثبت را برجسته کند.
وی اظهار کرد: در این میان، نهادهای مدنی نقش بسیار پررنگی دارند. تشکل‌های مردم‌نهاد، انجمن‌های محیط‌زیستی و گروه‌های محلی می‌توانند واسطه‌ای میان مردم و دستگاه‌های اجرایی باشند. آن‌ها هم زبان مردم را بهتر می‌دانند و هم می‌توانند با اجرای برنامه‌های محلی، مثل کارگاه‌های آموزشی، پویش‌های مردمی و فعالیت‌های داوطلبانه، فرهنگ صرفه‌جویی را نهادینه کنند. همچنین این نهادها می‌توانند صدای مطالبات مردمی را به مسئولان منتقل کنند و به بهبود سیاست‌گذاری‌ها کمک کنند. به‌طور خلاصه، مدیریت منابع آب تنها با مشارکت واقعی مردم و همکاری فعال نهادهای مدنی امکان‌پذیر است و ما در شرکت آب و فاضلاب، این همراهی را یکی از سرمایه‌های اصلی خود می‌دانیم و در این راستا پویش‌هایی آغاز شده است.
بختیاری فر با اشاره به اینکه پویش «آب را دریابیم» یک حرکت ملی ـ اجتماعی برای جلب توجه مردم به بحران کم‌آبی و ضرورت مدیریت مصرف آب است، یادآور شد: در قالب این پویش، دستگاه‌های اجرایی، رسانه‌ها، مدارس، دانشگاه‌ها و تشکل‌های مردمی تلاش می‌کنند با آموزش و اطلاع‌رسانی، مصرف بهینه آب را به یک فرهنگ عمومی تبدیل کنند. هدف اصلی این پویش این است که هر فرد در زندگی روزمره‌اش بداند سهم او در نجات منابع آبی کشور چیست؛ از اصلاح شیوه مصرف در خانه گرفته تا مشارکت در طرح‌های محلی. شعار «آب را دریابیم» به نوعی یک هشدار جدی است که اگر امروز اقدام نکنیم، فردا دیر خواهد بود.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان همدان تأکید کرد: پویش «۲۰ در ۳۰» نیز با یک هدف کاملاً عملی طراحی شده و بر مبنای آن هر مشترک باید فقط ۲۰ درصد از مصرف آب خود را در بازه ۳۰ روزه کاهش دهد. یعنی اگر خانواده‌ای ماهیانه ۲۰ مترمکعب آب مصرف می‌کند، کافی است آن را به ۱۶ مترمکعب برساند. همین کاهش کوچک اگر توسط همه مشترکان انجام شود، در مقیاس ملی منجر به صرفه‌جویی عظیم خواهد شد.
وی ادامه داد: این پویش تأکید دارد که برای صرفه‌جویی نیاز به اقدامات سخت یا غیرممکن نیست؛ با کارهای ساده‌ای مثل کوتاه‌تر کردن زمان استحمام، بستن شیر هنگام مسواک زدن، استفاده از شیرآلات کاهنده مصرف یا آبیاری اصولی فضای سبز می‌توان به راحتی به هدف آن رسید.به زبان ساده؛ «آب را دریابیم» یک پویش فرهنگی ـ اجتماعی برای آگاهی‌بخشی و حساس‌سازی جامعه و «۲۰ در ۳۰» یک پویش عملیاتی با هدف کاهش مشخص مصرف آب در کوتاه‌مدت است.
انتهای پیام
نظرات