در تار و پود فرش‌های این دیار، نقش چهارچنگ با گره‌های ترکی و چلیپای شکسته، هزار سال تاریخ را به دوش می‌کشد؛ نقشی که در سال ۱۳۹۴ در سازمان جهانی مالکیت معنوی به ثبت جهانی رسید و همچون نگینی تابناک، هنر اصیل ایرانی را بر تار و پود خود حک کرده است.

روستای تاریخی کسب، در میانه‌ی شهرهای همدان، ملایر و تویسرکان، همچون نگینی در دل تاریخ می‌درخشد. این روستا از دیرباز نقطه‌ای مدنی و محل تجمع مردمانی پرتلاش بوده است. 

درباره نام کسب، داستان‌های متعددی در میان اهالی نقل می‌شود، اما شواهد تاریخی حاکی است که این نام یادآور قوم کَسپیَن یا کاسیان است؛ قومی که در بستر تاریخ ایران جای پای خود را به جا گذاشتند.

دیوید استروناخ، پژوهشگر تاریخ باستان، کسب را در کنار نوشیجان از نخستین نقاط سکونت در دشت ملایر برشمرده است. این روستا در متون مورخان صدر اسلام و دوره‌های آل‌بویه و خوارزمشاهیان ذکر شده و اوج شکوفایی آن به دوران صفوی بازمی‌گردد؛ زمانی که کسب جزو حکومت ولایت ملایر بوده است. 

در دوران زندیه و قاجار نیز «کسب»، به دلیل قرار گرفتن در مسیر راه زیارت کربلا، رونقی ویژه داشت. با این حال، در دوره پهلوی و با احداث راه آسفالت ملایر–همدان و فاصله گرفتن روستا از مسیر اصلی، کسب به تدریج از رونق پیشین خود فاصله گرفت و امروز همچنان یکی از روستاهای بزرگ شهرستان ملایر به شمار می‌رود.

رئیس میراث فرهنگی ملایر در سال ۱۳۹۷ اعلام کرد که تلاش می‌شود روستای کسب، همراه با نوشیجان و سایر محوطه‌های باستانی، در پرونده‌ای تحت عنوان «نخستین نیایشگاه ایرانی» در فهرست میراث جهانی ثبت شود.

مردم این روستا با گویش فارسی خاص خود سخن می‌گویند و آداب و رسومی را زنده نگه داشته‌اند که ریشه در دل تاریخ و باورهای ایرانی دارد.

اما آنچه کسب را بیش از پیش در تاریخ و فرهنگ ایران متمایز می‌کند، هنر فرش‌بافی است؛ صنعتی که در این روستا همچنان روح زندگی مردمانش را به خود پیوند داده است. 

از میان نقش‌های متنوع فرش غرب ایران، نقش چهارچنگ به ویژه در کسب و ننج شمال شهرستان ملایر جلوه‌ای بی‌همتا دارد.

این نقش اصیل، فاقد ترنج و لچک است و با حاشیه و متنی منحصر به فرد همراه است؛ در میانه نقوش متن، به فواصل معین، چلیپای شکسته دیده می‌شود و نام فرش نیز از همین نقش گرفته شده است.

فرش چهارچنگ با گره ترکی و یک پوده، در اندازه‌های استاندارد ۲×۳، ۳×۴ و ۳.۵×۵ بافته می‌شود و عمدتاً با زمینه رنگ‌های گلخار و سورمه‌ای جلوه‌ای چشم‌نواز دارد.

در گذشته‌ این فرش به دلیل اصالت نقش، رنگ‌بندی منحصربه‌فرد، کیفیت پرز و دوام بالا، کالاهایی صادراتی محسوب می‌شد. 

ویژگی‌های برجسته فرش چهارچنگ شامل درخشندگی رنگ‌ها، تقارن رنگی، ثبات رنگ و عمر طولانی است. دیگر نقش‌های رایج در روستا، از جمله نقش ماهی و سگ‌ماهی، نمونه‌ای متفاوت از سایر مناطق ایران هستند.

نقش چهارچنگ در سال ۱۳۹۴ در سازمان جهانی مالکیت معنوی و در سال ۱۴۰۱ در فهرست میراث ناملموس کشور به ثبت رسیده است.

دهیار روستای کسب، درباره پیشینه و وضعیت فعلی فرشبافی، گفت: قدمت روستای کسب به دوران هخامنشیان بازمی‌گردد و وجود تپه‌ای باستانی نشان‌دهنده همانندی آن با تپه نوشیجان است.

علی قربانی جمعه ۲۸ شهریور در حاشیه دومین جشنواره ملی فرش روستای کسب در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا اظهار کرد: فرش چهارچنگ کسب، تاریخی هزارساله و حتی چند هزارساله دارد.

قربانی ادامه داد: در حال حاضر حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ نفر در روستا به فرشبافی مشغول هستند که ۵۰ نفر آقا و مابقی بانوان‌اند.

وی تصریح کرد: سال گذشته جشنواره فرش با استقبال اندکی مواجه شد، اما پس از برگزاری آن، فروش فرش افزایش یافت و تعداد بافندگان نیز بیشتر شد.

قربانی مطرح کرد: متأسفانه فرش‌های تولیدی به صورت خام از روستا خارج می‌شوند و مراحل پرداخت در تهران یا سایر استان‌ها انجام می‌گیرد و سپس صادر می‌شود. 

وی با بیان اینکه در زمینه صادرات هنوز اقدامی در خود روستا صورت نگرفته است، کمبود زیرساخت، سرمایه و بیمه قالیبافی را از مشکلات اصلی قالیبافان این روستا برشمرد.

دهیار کسب خاطرنشان کرد: ایجاد بازارچه فروش در روستا همچنان بلاتکلیف مانده و متأسفانه تاکنون کاری در این زمینه انجام نشده است.
انتهای پیام