همدان امروز با نرخ سالمندیِ حدود ۱۳.۹ درصد از جمعیت خود، جزو هفت استان سالمند کشور محسوب می‌شود؛ آماری که نشان می‌دهد بار این بیماری در استان بیش از پیش قابل لمس است. کارشناسان سلامت می‌گویند اگرچه درمان قطعی برای آلزایمر وجود ندارد، اما تشخیص زودهنگام، توانبخشی شناختی، مشاوره روانشناسی و سبک زندگی سالم می‌تواند روند بیماری را کندتر کرده و کیفیت زندگی بیماران را ارتقاء دهد.
روز جهانی آلزایمر فرصتی است تا جامعه بار دیگر به اهمیت مراقبت از سالمندان و بیماران مبتلا توجه کند و ضرورت همکاری میان نهادهای درمانی، حمایتی و پژوهشی را یادآور شود؛ همکاری‌ای که می‌تواند هم امید به بهبود کیفیت زندگی بیماران را تقویت کند و هم مسیر پیشگیری و کنترل این بیماری را روشن‌تر سازد.
فریده، دختر پدری ۷۴ ساله که به آلزایمر مبتلاست، وضعیت زندگی با او را چنین توصیف کرد: گاهی پدرم ما را نمی‌شناسد؛ اسم ما را فراموش می‌کند یا نمی‌داند کجای خانه است. گاهی خودش را جوان تصور می‌کند و اعضای خانواده را غریبه می‌بیند. دیدن لبخندش که ناگهان با گیجی و ترس جایگزین می‌شود، قلبم را به درد می‌آورد.
وی ادامه داد: حافظه کوتاه‌مدت پدرم تقریباً از دست رفته است؛ کارهای روزمره‌اش را چندین بار تکرار می‌کند و گاهی فراموش می‌کند داروی خود را مصرف کند یا حتی غذا بخورد. بیرون رفتنش همیشه ما را نگران می‌کند؛ ممکن است راه خانه را فراموش کند و گم شود. همه روزهای ما با اضطراب و مراقبت دائمی سپری می‌شود.
فریده با صدایی آرام و غمگین اضافه کرد: زندگی با کسی که آلزایمر دارد، یعنی لحظه‌ای آرامش نداشتن؛ هر دقیقه باید حواسش را جمع کنیم، یادآوری کنیم و مراقب باشیم. دیدن کسی که روزی همه خاطراتش با خانواده و دوستان پر بوده، اکنون درگیر فراموشی و ناتوانی است، بسیار سخت و دلخراش است.
به منظور بررسی بیشتر وضعیت بیماران مبتلا به آلزایمر در همدان و خدمات ارائه‌شده توسط بهزیستی گفت‌وگویی با معاون امور توانبخشی بهزیستی استان همدان انجام شد تا چالش‌ها، نیازها و برنامه‌های حمایتی این افراد و خانواده‌هایشان به تفصیل تشریح شود.
تمام خدماتی که به معلولان ارائه می‌شود، به افراد مبتلا به آلزایمر نیز تعلق می‌گیرد
محمد قادری احسان‌پور با اشاره به اهمیت حمایت از بیماران مبتلا به آلزایمر، اظهار کرد: در بهزیستی هر فردی که به دلیل بیماری دچار معلولیت شود، در کمیسیون پزشکی سازمان کد معلولیت دریافت می‌کند و آلزایمر نیز یکی از اختلالاتی است که معمولاً در کمیسیون‌های پزشکی مانند کمیسیون توانبخشی و بیمار اعصاب و روان تأیید می‌شود. به عبارت دیگر، تقریباً هر فرد مبتلا به آلزایمر که به کمیسیون مراجعه کند، کد معلولیت دریافت کرده و از خدمات توانبخشی و حمایتی سازمان بهره‌مند می‌شود.
وی بیان کرد: بیشتر از نیمی از سالمندانی که به کمیسیون‌های پزشکی بهزیستی مراجعه می‌کنند، دچار مشکلات حافظه‌ای و درجات مختلف آلزایمر یا دمانس هستند و این امر نشان می‌دهد که آلزایمر یکی از چالش‌های اصلی حوزه سالمندی در استان همدان است و نیازمند برنامه‌ریزی و خدمات حمایتی گسترده است.
قادری احسان پور افزود: اکثر بیماران آلزایمری در دوران سالمندی هستند و می‌توانند از خدمات مراکز نگهداری و مراکز روزانه سالمندان استفاده کنند. این خدمات شامل فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتار درمانی، تأمین هزینه‌های درمانی و پروتزها است و به طور کلی، تمام خدماتی که به معلولان ارائه می‌شود، به افراد مبتلا به آلزایمر نیز تعلق می‌گیرد.
معاون امور توانبخشی بهزیستی استان همدان درباره آمار بیماران تحت پوشش بهزیستی، اضافه کرد: آمار تفکیکی از بیماران آلزایمری موجود نیست، زیرا بسیاری از افراد با انواع و اقسام اختلالات به کمیسیون‌های مختلف مراجعه می‌کنند و صرفاً تفکیک کردن آن‌ها کاربرد چندانی برای بهبود خدمات به جامعه هدف ندارد. اما بخش عمده سالمندانی که به کمیسیون‌های پزشکی مراجعه می‌کنند، دچار مشکلات حافظه‌ای و درجات مختلف آلزایمر یا دمانس هستند.
پرستاری دائمی و لوازم بهداشتی، هزینه‌های سنگینی به خانواده‌ها تحمیل می‌کند
وی با بیان اینکه پرستاری دائمی و لوازم بهداشتی، هزینه‌های سنگینی به خانواده‌ها تحمیل می‌کند و بهزیستی کمک‌هزینه لوازم بهداشتی ارائه می‌دهد، اما با توجه به تورم فعلی، پوشش هزینه‌ها به اندازه کافی پاسخگوی نیاز خانواده‌ها نیست گفت:در استان همدان مراکز تحت پوشش بهزیستی برای نگهداری سالمندان و بیماران آلزایمری وجود دارد که شامل آسایشگاه‌ها و خانه‌های حمایتی سالمندان است و خدمات گسترده‌ای را به این افراد ارائه می‌کنند.
معاون توانبخشی بهزیستی استان همدان، با اشاره به وضعیت سالمندان و بیماران مبتلا به آلزایمر در استان، اعلام کرد: در همدان سه آسایشگاه ویژه سالمندان، دو خانه حمایتی و یک مرکز جامع به نام ابوالفضل وجود دارد که پذیرای سالمندان و افرادی است که دچار آلزایمر هستند و هرچند همه این افراد سالمند نیستند، اما بخش زیادی از مراجعه‌کنندگان به این مرکز بیماران آلزایمری هستند.
وی با بیان اینکه بهزیستی استان برنامه‌های متنوعی برای ارتقای آگاهی عمومی و پیشگیری از معلولیت‌ها دارد که به ویژه در حوزه سالمندی تمرکز دارند، اضافه کرد: طرح‌های توانمندسازی سالمندان در شش شهر استان در حال اجراست و علاوه بر آن، برنامه‌های آگاه‌سازی درباره انواع اختلالات، بیماری‌ها و معلولیت‌ها به صورت مستمر دنبال می‌شود.
قادری با اشاره به طرح جدید «سلام»، تصریح کرد: افتتاحیه این طرح که مخفف «سلامت اجتماع محور» است، در نیمه اول مهرماه برگزار می‌شود و اولویت آن سالمندان هستند. آلزایمر یکی از موارد اصلی تحت پوشش این طرح بوده و هدف از آن ارائه خدمات حمایتی و توانمندسازی سالمندان و ارتقای آگاهی عمومی است.
قادری احسان پور درباره مشکلات عمده این بیماران و خانواده‌هایشان بیان کرد: مهم‌ترین چالش خانواده‌ها، فراموشی و ضعف حافظه کوتاه‌مدت بیماران است و این افراد ممکن است یک کار را چندین بار تکرار کنند، داروی خود را نخورند یا چند بار مصرف کنند و یا از خانه خارج شوندو راه برگشت را پیدا نکنند و به مرور زمان بیماران دچار مشکلات فیزیولوژیک مانند اختلال در عملکرد کلیه، کبد، قلب و سایر اعضای داخلی می‌شوند و کنترل ادرار و مدفوع را از دست می‌دهند. همچنین مشکلات گفتاری، کندی حرکات و نیاز مداوم به مراقبت از جمله چالش‌های جدی این افراد است.
خانواده‌ها باید به اختلالات حافظه بیماران توجه ویژه داشته باشند
یک روانشناس بالینی درباره علائم بیماری آلزایمر هشدار داد و اظهار کرد: خانواده‌ها باید به اختلالات حافظه، مشکلات شناختی و تغییرات رفتاری و شخصیتی بیماران توجه ویژه داشته باشند، چرا که این علائم به تدریج شدیدتر شده و توانایی انجام فعالیت‌های روزمره فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
ناهید یلفانی افزود: فراموش کردن اطلاعات تازه آموخته شده، پرسش‌های تکراری و عدم یادآوری وقایع اخیر از اولین و برجسته‌ترین نشانه‌های آلزایمر است و بیماران اغلب برای انجام کارهای روزمره بیش از حد به یادداشت‌ها یا کمک اعضای خانواده متکی می‌شوند همچنین ممکن است فرد در انجام کارهای پیچیده یا مدیریت امور مالی دچار مشکل شود و توانایی تمرکز یا انجام چند کار همزمان را از دست بدهد.
این روانشناس ادامه داد: حتی انجام کارهای آشنا مانند رانندگی در مسیرهای همیشگی یا پختن غذایی که سال‌ها درست می‌کرده، برای بیماران دشوار می‌شود و گاهی کارها به صورت غیرمعمول و اشتباه انجام می‌شود، مانند انتخاب لباس نامناسب برای هوا. فراموش کردن تاریخ، فصل‌ها و گم شدن در مکان‌های آشنا، کاهش توانایی درک مفاهیم انتزاعی و مشکلات بینایی و فضایی از دیگر نشانه‌های شایع هستند که حتی می‌توانند تشخیص چهره‌های آشنا را برای بیمار دشوار کنند.
وی اضافه کرد: مشکلات گفتاری و نوشتاری نیز در بیماران آلزایمری مشاهده می‌شود، به گونه‌ای که فرد در یافتن کلمات مناسب دچار مشکل شده، جملات یا کلمات را تکرار می‌کند و نمی‌تواند یک مکالمه را دنبال کند. بیماران اشیا را در مکان‌های غیرمنطقی قرار می‌دهند و گاهی دیگران را به سرقت آن‌ها متهم می‌کنند، ضمن آنکه ضعف قضاوت و تصمیم‌گیری نادرست نیز در آن‌ها دیده می‌شود. کاهش علاقه به فعالیت‌های اجتماعی و تغییرات شدید در خلق و خو و شخصیت، مانند افسردگی، اضطراب، پرخاشگری و شکاکی، از دیگر پیامدهای این بیماری است.
یلفانی تاکید کرد: مهم‌ترین نکته برای خانواده‌ها این است که این علائم گذرا نیستند و به تدریج بدتر می‌شوند و زندگی روزمره فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهند. خانواده‌ها باید به کاهش توانایی بیمار در انجام امور مستقل مانند خرید، پرداخت قبوض، آشپزی و رانندگی توجه داشته باشند.
این روانشناس با بیان اینکه کمک به بهبود کیفیت زندگی هم برای بیماران آلزایمر و هم برای قهرمانان واقعی داستان، یعنی مراقبینشان، اهمیت زیادی دارد. این یک سفر طولانی و پرچالش است، اما با برنامه‌ریزی و حمایت مناسب، می‌توان آن را مدیریت کرد، گفت: ایجاد یک روتین روزانه قابل پیش‌بینی برای بیماران، از جمله زمان ثابت بیدار شدن، غذا خوردن، حمام و خوابیدن، باعث افزایش احساس امنیت و کاهش سردرگمی می‌شود. همچنین محیط خانه باید ایمن و آرام باشد؛ اقداماتی مانند قفل کردن کابینت‌های خطرناک، برداشتن فرش‌های لغزنده، نصب نرده در حمام و پله‌ها، کاهش شلوغی و نورپردازی مناسب به بیماران کمک می‌کند تا در محیطی امن و آرام زندگی کنند.
یلفانی با تاکید بر اهمیت برقراری ارتباط مؤثر و همدلانه با بیماران، اضافه کرد: صحبت با جملات کوتاه و ساده، تماس چشمی، صبر و همدلی در تعامل با بیمار بسیار اهمیت دارد و بهتر است به جای اصلاح اشتباهات، احساسات او درک و تأیید شود و فعالیت‌های معنی دار و مناسب توانایی‌های بیمار، مانند گوش دادن به موسیقی، تماشای عکس‌های قدیمی، باغبانی ساده و کارهای هنری سبک، می‌تواند حس هدفمندی و رضایت را افزایش دهد.
وی تغذیه سالم و هیدراتاسیون کافی، فعالیت بدنی ملایم مانند پیاده‌روی کوتاه، تمرینات کششی و حرکات صندلی و رعایت روتین آرام‌بخش قبل از خواب را از توصیه‌های مفید برای بهبود کیفیت زندگی بیماران آلزایمری برشمرد و ادامه داد: محیط آرام غذا خوردن، کاهش حواس‌پرتی و محدود کردن چرت‌های طولانی روزانه به بهبود خواب و خلق و خوی بیماران کمک می‌کند.
این روانشناس بالینی با تاکید بر اهمیت حمایت از مراقبین بیماران مبتلا به آلزایمر، گفت: مراقبت از این بیماران علاوه بر بیماران، فشار روانی و جسمی زیادی بر خانواده‌ها وارد می‌کند و توجه به کیفیت زندگی مراقبین بخش مهمی از مدیریت بیماری است.
وی بیان کرد: مراقبین باید به دنبال حمایت باشند و استفاده از گروه‌های حمایتی حضوری یا آنلاین و همچنین مشاوره فردی می‌تواند به کاهش استرس و ایجاد منابع اطلاعاتی و عاطفی کمک کند و اولویت‌بندی مراقبت از خود برای مراقبین ضروری است و استراحت کافی، انجام فعالیت‌های مورد علاقه، خواب مناسب و تغذیه سالم به مراقبین این امکان را می‌دهد که بهتر از بیماران خود مراقبت کنند.
یلفانی با بیان اینکه تقسیم وظایف و کمک گرفتن از اعضای خانواده یا خدمات مراقبت کوتاه‌مدت، فرصت استراحت و کاهش فشار را برای مراقبین فراهم می‌کند، تصریح کرد: ارزیابی و تشخیص روانشناختی، مداخلات درمانی برای بهبود علائم روانی و رفتاری، توانبخشی شناختی و روان‌درمانی می‌تواند تأثیر بسزایی در کاهش مشکلات بیماران آلزایمری داشته باشد.
یلفانی تاکید کرد: استفاده از مداخلات مبتنی بر خاطره و هنر، آموزش و حمایت خانواده و مراقبین، و همچنین روان‌درمانی مبتنی بر واقعیت می‌تواند کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشد و در عین حال بار روانی و جسمی مراقبین را کاهش دهد و هدف اصلی ارائه این خدمات، کاهش علائم روانی و رفتاری بیمار، حفظ کرامت و توانایی‌های باقی‌مانده او و حمایت از مراقبین است.
این روانشناس بالینی با بیان اینکه بیماران مبتلا به آلزایمر علاوه بر چالش‌های شناختی که مستقیماً بر حافظه، تفکر و زبانشان تأثیر می‌گذارد، اغلب با طیف گسترده‌ای از مشکلات روانشناختی نیز دست و پنجه نرم می‌کنند که می‌تواند کیفیت زندگی آن‌ها و اطرافیانشان را به طور قابل توجهی تحت تأثیر قرار دهد، گفت: افسردگی، اضطراب، تحریک‌پذیری و پرخاشگری از رایج‌ترین اختلالاتی است که بیماران آلزایمر تجربه می‌کنند. این اختلالات می‌تواند ناشی از تغییرات مغزی، گیجی، ترس از دست دادن کنترل یا مواجهه با موقعیت‌های ناآشنا باشد.
وی با بیان اینکه بی‌قراری و سرگردانی نیز یکی دیگر از مشکلات شایع است که بیماران ممکن است بدون هدف مشخص راه بروند یا وسایل را به هم بریزند، و این رفتارها معمولاً از اضطراب یا تلاش برای یافتن مکان یا فعالیتی آشنا نشأت می‌گیرد، افزود: توهم و هذیان، اختلالات خواب، انکار بیماری، بی‌انگیزگی و پارانویا از دیگر مشکلات روانی بیماران آلزایمری هستند. بیماران ممکن است صداها یا اشیایی را ببینند که واقعی نیستند، خواب‌شان مختل شود، وجود بیماری خود را انکار کنند، علاقه و انگیزه خود را از دست بدهند و حتی نسبت به اطرافیان سوءظن پیدا کنند.
ارائه خدمات توانبخشی و روانشناختی به ۳ هزار زن سالمند تنها
یلفانی با بیان اینکه مشکلات روانشناختی بیماران آلزایمر در مراحل مختلف بیماری ممکن است شدت یابند یا تغییر کنند و درک این چالش‌ها برای ارائه مراقبت‌های حمایتی و انتخاب مداخلات درمانی مناسب، چه دارویی و چه روانشناختی، اهمیت بالایی دارد اعلام کرد:سازمان بهزیستی استان همدان نیز برای حمایت از سالمندان و به ویژه پیشگیری و کنترل آلزایمر، طرح‌های متنوعی اجرا می‌کند. از جمله این برنامه‌ها می‌توان به طرح توانمندسازی زنان سالمند شهر همدان اشاره کرد که در آن حدود ۳۰۰۰ زن سالمند تنها شناسایی شده و خدمات توانبخشی، روانشناختی و حمایتی دریافت می‌کنند.
وی اضافه کرد: در مراکز روزانه سالمندان نیز خدمات ویژه‌ای برای پیشگیری از آلزایمر و کاهش سرعت پیشرفت این بیماری ارائه می‌شود که شامل تشخیص و ارزیابی روانشناختی و اجرای برنامه‌های توانمندسازی برای این گروه از سالمندان است.
یلفانی اضافه کرد:طرح‌های دیگری از جمله طرح «سلام» و «پاتوق‌های مهر و گفتگو» نیز در حال پیگیری و اجراست که هدف آن‌ها توانمندسازی سالمندان در محلات و ارتقای کیفیت زندگی آن‌هاست. در این طرح‌ها تلاش شده از مشارکت مستقیم سالمندان و خانواده‌هایشان برای پیشگیری از آلزایمر و کاهش سایر مشکلات این گروه بهره گرفته شود.
انتهای پیام
نظرات