گرچه در این خانواده‌ها، تصمیمات مهم به‌ ویژه در زمینه تربیت فرزندان با مشورت و همفکری بزرگ‌ترها اتخاذ می‌شد و حضور آن‌ها به‌عنوان سرمایه‌های پنهان جامعه، باعث غنای فرهنگی و اجتماعی خانواده می‌شد اما با گذشت زمان و تغییرات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، خانواده‌ها به سمت کوچک‌تر شدن و زندگی‌های ماشینی پیش رفته‌اند و اکنون، پدر بزرگ‌ها و مادر بزرگ‌ها بیشتر از هر زمان دیگری در معرض تنهایی و انزوا قرار دارند.

با کاهش تعداد اعضای خانواده و افزایش مشغله‌های روزمره، فاصله بین نسل‌ها بیشتر شده و ارتباطات انسانی کاهش یافته است به طوری که در دنیای امروز، گاهی هفته‌ها یا حتی ماه‌ها می‌گذرد و نسل جوان به بهانه مشغله‌های کاری و زندگی روزمره از سر زدن به بزرگ‌ترها غافل می‌شوند. این غفلت نه‌ تنها به آسیب‌های روحی و روانی برای سالمندان منجر می‌شود، بلکه می‌تواند باعث تضعیف پیوندهای خانوادگی و اجتماعی نیز شود.

ضرورت توجه به توانمندسازی، شادی و نشاط سالمندان

تنهایی سالمندان به‌ویژه در جوامع شهری، می‌تواند به مشکلات جدی‌تری منجر شود. احساس انزوا و بی‌کسی در میان بزرگ‌ترها، می‌تواند تأثیرات منفی بر سلامت روانی و جسمانی آن‌ها بگذارد. این وضعیت به ‌ویژه در دوران بحران‌ها و بحران‌های جهانی مانند پاندمی‌ها خود را نشان داده و نیاز به توجه و حمایت از این قشر را بیش از پیش نمایان می‌کند.

طبق آمارهای موجود، در ایران، روند رشد جمعیت سالمند به‌طور قابل‌توجهی سریع‌تر از بسیاری از کشورهای دیگر است. به ‌طور متوسط، در سایر کشورها، جمعیت سالمندان حدود ۱۰۰ سال طول می‌کشد تا دو برابر شود، اما در ایران این روند هر ۲۰ سال یک‌بار رخ می‌دهد. بر اساس پیش‌بینی‌ها تا سال ۱۴۳۰، جمعیت سالمندان در ایران به‌طور چشمگیری افزایش خواهد یافت و در این میان، استان‌هایی مانند خراسان رضوی به‌ویژه در معرض این تغییرات قرار دارند.

عباس عابدی -جامعه‌شناس- بر اهمیت توجه به توانمندسازی و سلامت روانی این قشر تأکید و تصریح کرد: باید به توانمندسازی، شادی و نشاط سالمندان توجه داشت و از تجربیات آنان استفاده کرد.

وی یکی از چالش‌های اصلی در این زمینه را بی‌توجهی به سالمندان و عدم بهره‌برداری از تجربیات آن‌ها دانست و اظهار کرد: بسیاری از سالمندان در حال حاضر در مراکز نگهداری شبانه‌روزی زندگی می‌کنند، جایی که برخی از آن‌ها بدون سرپرست و مجهول‌الهویه هستند.

عابدی با بیان اینکه متأسفانه با یک خلاء اجتماعی و فرهنگی مواجه هستیم که می‌تواند به احساس تنهایی و انزوا در میان این افراد منجر شود، اظهار کرد: سالمندانی که به دلیل شرایط زندگی خود از حمایت‌های اجتماعی کافی برخوردار نیستند، ممکن است به مشکلات روحی و جسمی دچار شوند.

بی‌توجهی به نیازهای سالمندان می‌تواند آثار منفی عمیقی بر روی جامعه داشته باشد؛ عدم احترام و توجه به این قشر می‌تواند به افزایش مشکلات اجتماعی منجر شود. سالمندانی که مورد بی‌توجهی قرار می‌گیرند، اغلب احساس تنهایی و بی‌ارزشی می‌کنند که می‌تواند به بروز افسردگی، اضطراب و سایر مشکلات روانی منجر شود. این مشکلات نه ‌تنها بر کیفیت زندگی سالمندان تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند به‌ طور مستقیم بر روی خانواده‌ها و جامعه نیز اثرگذار باشد.

این جامعه‌شناس تأکید کرد: توجه به سالمندان و احترام به تجربیات آن‌ها می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی این قشر و همچنین تقویت روابط بین نسلی منجر شود؛ در برخی کشورهای اروپایی، از سالمندان به‌عنوان مشاوران در کنار مدیران جوان استفاده می‌شود و این رویکرد می‌تواند به نسل جوان‌تر در تصمیم‌گیری‌های مهم زندگی کمک کند.

عابدی با تأکید بر اینکه از سوی دیگر، نادیده گرفتن نیازهای سالمندان می‌تواند به یک بحران اجتماعی تبدیل شود، بیان کرد: با افزایش جمعیت سالمندان و عدم توجه به نیازهای آن‌ها، جامعه ممکن است با مشکلاتی نظیر افزایش تعداد سالمندان بی‌سرپرست، افزایش هزینه‌های درمانی و کاهش کیفیت زندگی این قشر مواجه شود.

سالمندان گم‌شده در دغدغه‌های فرزندان

بدون شک مراقبت از سالمندان نیاز به آگاهی و فن پیچیده‌ای ندارد، اگر اطرافیان، افراد خانواده و فرد سالمند بعضی از نکات این دوران را بدانند به راحتی در کنار سایر اعضای خانواده می‌توانند زندگی کنند.

محمد دربان جعفری، مرد ۷۰ ساله‌ای که در پارکی به همراه دیگر سالمندان نشسته است، از کاهش توجه فرزندان به مشکلات و نیازهای سالمندان ابراز نگرانی کرد و گفت: امروزه فرزندان دیگر به دغدغه‌های ما توجه نمی‌کنند و این امر عمدتاً ناشی از مشکلات و فشارهایی است که خودشان در زندگی روزمره با آن مواجه‌اند. آن‌ها در تلاش برای تأمین مخارج و رفاه خانواده‌های خود هستند و به همین دلیل فرصتی برای رسیدگی به مشکلات ما ندارند.

وی به نیازهای خاص سالمندان اشاره و اظهار کرد: این قشر از جامعه در سنین بالا به داروها و تجهیزات درمانی خاصی نیاز دارند، مانند عینک یا دندان مصنوعی ولی متأسفانه، بیمه‌ها معمولاً هزینه این اقلام را پوشش نمی‌دهند و این بار به دوش خود ما می‌افتد.

دربان جعفری همچنین به حقوق بازنشستگان اشاره و اظهار کرد: با وجود افزایش قیمت‌ها، حقوق ما بسیار کم است؛ هرچند در چند سال اخیر برخی اقدامات صورت گرفته، اما همچنان به توجه بیشتری به وضعیت سالمندان نیاز داریم.

وی ادامه داد: گرچه مسئولان باید شرایطی را فراهم کنند که سالمندان بتوانند در جامعه فعال باشند اما متأسفانه هیچ مکان مناسبی برای حضور ما در جامعه وجود ندارد حتی برای بسیاری از سالمندان، نبود فضاهای مناسب اجتماعی سبب می‌شود که ترجیح دهند در خانه بمانند و از شرکت در فعالیت‌های جمعی خودداری کنند.

این سالمند همچنین به نامناسب بودن محیط شهری برای سالمندان اشاره کرد و افزود: ما از شهرداری و نهادهای مربوطه انتظار داریم در پروژه‌های عمرانی و ساخت و سازهای خود به نیازهای سالمندان توجه کنند.

وی تأکید کرد: وجود امکاناتی مانند نرده‌ها، صندلی‌های راحت برای نشستن و مسیرهای هموار می‌تواند به سالمندان کمک کند تا بیشتر در جامعه حضور داشته باشند.

نگرانی‌های این قشر به ‌ویژه در شرایطی که جامعه به سمت سالمندی پیش می‌رود، بیشتر حس می‌شود. با افزایش تعداد سالمندان، ضروری است که سیاست‌گذاران و مسئولان به نیازهای این گروه توجه بیشتری داشته باشند و زیرساخت‌های لازم برای بهبود کیفیت زندگی آن‌ها را فراهم کنند.

دربان جعفری بیان کرد: اگر فرزندان بتوانند با آرامش خاطر به زندگی خود ادامه دهند و از حمایت‌های اجتماعی برخوردار شوند، به ‌طور طبیعی می‌توانند به والدین و سالمندان خود نیز توجه بیشتری داشته باشند.

توجه به سالمندان؛ ضرورت‌ها و چالش‌ها

کسی چه می‌داند که وقتی پا به سن گذاشت آیا در خانه خود می‌ماند یا در سرای سالمندان پشت پنجره‌ها منتظر و چشم‌به‌راه فرزندان خود خواهد نشست. گاهی اوقات آن‌قدر منتظر دیدن فرزندان خود می‌شوند تا حتی برای یک بار هم شده به سراغشان بیایند و احوالی از آنها بپرسند که چشمانشان به راه خشک می‌شود ولی نمی‌آیند.

دکتر مجتبی قائمی -معاون بهداشتی کاشمر- گفت: در حال حاضر، حدود ۱۱ درصد جمعیت شهرستان کاشمر را سالمندان تشکیل می‌دهند و این آمار نشان ‌دهنده یک روند رو به افزایش است؛ به همین دلیل لازم است زیرساخت‌های بهداشتی و رفاهی متناسب با نیازهای این قشر فراهم شود.

رئیس مرکز بهداشت کاشمر در ادامه به خدمات ارائه شده به سالمندان اشاره و اظهار کرد: در مراکز خدمات جامع سلامت شهرستان، پرونده‌های الکترونیکی برای تمامی سالمندان تشکیل شده است؛ این خدمات شامل کنترل فشارخون، قند خون، غربالگری بیماری‌های شایع، مشاوره تغذیه و سلامت روان به‌ صورت رایگان ارائه می‌شود.

وی بر اهمیت پیشگیری در دوران سالمندی تأکید و خاطرنشان کرد: سالمندان باید به سبک زندگی سالم توجه کنند؛ این شامل تغذیه مناسب، فعالیت بدنی منظم، کنترل وزن و پیگیری مداوم وضعیت فشارخون و قند خون می‌شود. همچنین حفظ ارتباطات اجتماعی و پرهیز از انزوا از جمله عوامل کلیدی در ارتقای سلامت روان این قشر است.

معاون بهداشتی کاشمر همچنین نقش خانواده‌ها در بهبود کیفیت زندگی سالمندان را بسیار حائز اهمیت دانست و اظهار کرد: محبت، احترام و همراهی اعضای خانواده می‌تواند نشاط و امید به زندگی را در سالمندان افزایش دهد. علاوه بر این، استفاده از تجربیات این قشر در تصمیم‌گیری‌های خانوادگی حس مفید بودن را در آنان تقویت می‌کند.

وی بر لزوم توجه بیشتر به این قشر تأکید و خاطرنشان کرد: دیدار و ابراز محبت به سالمندان می‌تواند تأثیر مثبتی بر روحیه آنان داشته باشد. با تکریم سالمندان، در حقیقت ما فردای خود را تضمین می‌کنیم.

قائمی با بیان اینکه در دو دهه گذشته، توجه به جوانان و رشد جمعیت باعث غفلت از برنامه‌ریزی برای سالمندان شده است، افزود: اگر جمعیت سالمند نتواند این مسیر را به سلامت طی کند، هزینه‌هایی که به جامعه تحمیل می‌شود چندین برابر خواهد بود.

مدیر مرکز بهداشت کاشمر با اشاره به اینکه ما در حال گذار از یک نوع جامعه به نوع دیگر هستیم، ادامه داد: اگر از امروز برای برنامه‌ریزی برای سالمندان اقدام نکنیم، در آینده خیلی دیر خواهد بود.

اهمیت توجه به سالمندان و اثرات بی‌توجهی بر سلامت روانی آن‌ها

زهرا ترشیزی -روانشناس و مشاور- با تأکید بر اینکه توجه به نیازهای عاطفی و اجتماعی سالمندان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، گفت: سالمندان بخشی اساسی از جامعه ما هستند و نادیده گرفتن آن‌ها می‌تواند اثرات نگران‌کننده‌ای بر سلامت روانی و جسمی‌شان داشته باشد.

وی افزود: تحقیقات نشان داده‌اند که بی‌توجهی به سالمندان می‌تواند منجر به افزایش احساس تنهایی و افسردگی در این گروه سنی شود؛ این امر نه تنها بر کیفیت زندگی آن‌ها تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند ریسک بیماری‌های روانی مانند اضطراب را نیز افزایش دهد.

این روانشناس تأکید کرد: توجه به سالمندان می‌تواند به حفظ استقلال و اعتماد به نفس آن‌ها کمک کند؛ وقتی سالمندان احساس کنند که مورد توجه و محبت قرار دارند، تمایل بیشتری برای شرکت در فعالیت‌های اجتماعی و حفظ ارتباط با دیگران دارند.

تنهایی سالمندان به‌ عنوان یک بحران اجتماعی خاموش، نیازمند توجه جدی و برنامه‌ریزی دقیق از سوی خانواده‌ها و جامعه است. در دنیای امروز، با تغییر ساختار خانواده‌ها و کوچک‌تر شدن آن‌ها، ارتباط میان نسل‌ها کاهش یافته و سالمندان بیشتر از هر زمان دیگری در معرض احساس انزوا و بی‌کسی قرار دارند. این وضعیت نه ‌تنها به آسیب‌های روحی و روانی برای سالمندان منجر می‌شود بلکه می‌تواند پیوندهای خانوادگی و اجتماعی را نیز تضعیف کند.

به‌ کارگیری راهکارهایی برای ایجاد فضاهای اجتماعی مناسب و فراهم کردن امکانات لازم برای سالمندان، می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا به فعالیت‌های اجتماعی بازگردند و احساس تعلق و ارزشمندی بیشتری داشته باشند. همچنین، ایجاد فرهنگ احترام به سالمندان و توجه به نیازهای عاطفی و اجتماعی آن‌ها نه تنها یک وظیفه انسانی است، بلکه به نفع کل جامعه نیز خواهد بود.

انتهای پیام