حسین خافی، در حاشیه بازدید مدیرکل دفتر مشارکت‌های مردمی و مسئولیت اجتماعی سازمان حفاظت محیط‌زیست از روستای دیزباد شهرستان زبرخان، در گفت‌وگو با ایسنا حفاظت از گونه‌های گیاهی، محیط‌زیست و منابع طبیعی را بدون پشتوانه مردم امکان‌پذیر ندانست و اظهار کرد: در این راستا برای اولین بار تلاش بر تشکیل «شورای همیاران طبیعت» شد.

وی با بیان اینکه هر چند ۵۰۰ هزار نفر همیار طبیعت در حوزه منابع طبیعی کشور داشتیم اما فاقد ساختار بودند، بیان کرد: در این راستا سال گذشته طرحی نوشته شد که بتوانیم همیاران طبیعت را که ۲۸ هزار نفر از آنها در خراسان رضوی هستند را به خوبی ساماندهی کنیم و اکنون این طرح ملی شده و از یک ماه قبل در تمامی کشور شوراهای همیاران طبیعت در حال تشکیل هستند.

دبیر شورای همیاران طبیعت خراسان رضوی در توضیح این طرح گفت: اعضاء همیاران طبیعت به روستاهایی که حتی چهار دانش‌آموز دارد رفته و به صورت رایگان موضوعات لازم را آموزش می‌دهند.

وی با اشاره به اینکه طرح تشکیل «شورای همیاران طبیعت» در خراسان رضوی تهیه شده است، افزود: اکنون برای تشکیل نهادهای مردم نهاد محلی در یک هفته مجوز صادر می‌شود و از سال گذشته تاکنون ۶۶ شورای همیاران طبیعت تشکیل شده که ۱۵ شورا در شهرستان زبرخان فعالیت دارد.

خافی در ادامه با بیان اینکه روستای دیزباد در دل ارتفاعات بینالود قرار گرفته است، گفت: این روستا همچنین یکی از ذخیره‌گاه‌های بسیار ارزشمند گیاهان و گونه‌های جانوری در خراسان رضوی است.

وی از دیزباد با بیش از ۵۱۰ نفر جمعیت به عنوان تنها روستا با بافت باارزش منطقه و تنها روستای گردشگری زبرخان نام برد و اظهار کرد: گیلاس به عنوان مهم‌ترین محصول این منطقه تا قبل از تحریم‌ها به دلیل کیفیت بالایی که دارد به اوکراین، آسیای میانه و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس صادر می‌شد ولی اکنون ترکیه جای ما را در این بازارها گرفته است.

دبیر شورای همیاران طبیعت خراسان رضوی در خصوص ویژگی‌های فرهنگی این روستا گفت: مردم دیزباد در سال ۱۳۱۰ اقدام به ساخت مدرسه می‌کنند و حتی برای اینکه آموزش و پرورش این مدرسه را به رسمیت بشناسد حقوق معلم را خود اهالی پرداخت می‌کنند.

مهم‌ترین مشکلات در حوزه محیط‌زیست و منابع طبیعی 

وی با بیان اینکه اهالی روستای دیزباد همیشه در کارها مشارکت داشته‌اند، در خصوص مهم‌ترین مشکلاتی که منطقه در حوزه محیط‌زیست و منابع طبیعی با آنها مواجه هستند اشاره و تصریح کرد: برداشت بی‌رویه و غیراصولی گیاهان دارویی، تجاوز دام‌ها به مراتع، آتش‌سوزی به مراتع و شکار غیرمجاز از جمله این مشکلات است.

خافی با اشاره به اینکه قطعاً وقتی پوشش گیاهی را از دست بدهیم باید شاهد سیلاب‌های بعضاً مخرب باشیم، خاطرنشان کرد: اکنون با ناپایداری و کاهش منابع آب، فرسایش خاک و گسترش بیابان و کانون‌های ریزگرد، انقراض گونه‌های با ارزش گیاهی و ...مواجه هستیم.

وی با اظهار تأسف از اینکه پوشش گیاهی برخی از کوه‌های مشرف به روستا را از دست داده‌ایم، گفت: اگر پوشش گیاهی باقی مانده چون دام‌ها اصلاً آنها را نمی‌خورند در صورتی که پونه سای بینالودی با خواص دارویی  را داریم که در هیچ جای دنیا وجود ندارد و مختص این منطقه است.

دبیر شورای همیاران طبیعت خراسان رضوی اظهار کرد: متأسفانه افرادی غیربومی از مناطق بعضاً بسیار دور برای جمع‌آوری گونه‌های با ارزش گیاهی در فصلی که هنوز گیاه به میزان کافی رشد نکرده به دیزباد آمده و گیاهان را با ریشه یا پیاز از خاک خارج می‌کنند.

تشکیل یگان حفاظت توسط خود اهالی روستا

وی در ادامه افزود: گرچه شورای مشورتی سه یا پنج عضو دارد اما در سال ۱۳۹۲ تعداد اعضاء شورای مشورتی روستای دیزباد به ۳۵ نفر افزایش یافت و از هر خانواده یک نفر به عضویت درآمدند و هیچ تصمیم مهمی بدون حضور این افراد اتخاذ نخواهد شد به همین دلیل همه مردم در تصمیمات همراهی می‌کردند.

دبیر شورای همیاران طبیعت خراسان رضوی اظهار کرد: چون منابع طبیعی به ازای هر ۱۰۰ هزار هکتار یک نیروی یگان حفاظت دارد در این روستا تصمیم بر این شد تا یگان حفاظتی راه‌اندازی شود که هزینه آن را اهالی خود روستا متقبل شوند؛ سال اول هر خانوار ۶۰ هزار تومان پرداخت کرد و امسال به ۵۰۰ هزار تومان رسیده و پرداخت هم می‌شود؛ یگان حفاظت امنیت روستا، حوزه منابع طبیعی و حوزه محیط‌زیست را تأمین می‌کند.

وی با بیان اینکه از سال اول تا به امروز به دلیل نوع برخورد، نیروها حتی با یک نفر درگیر نشده‌اند، خاطرنشان کرد: از زمانی که هنوز فضای مجازی نبود برای فرهنگ‌سازی به طور مرتب برای اهمیت حفاظت از محیط‌زیست بنر در سطح روستا نصب می‌شد.

خافی همچنین با اشاره به اینکه همه‌ساله در مراسم مذهبی روستا که به طور همزمان ۲۰۰۰ نفر از اهالی سایر روستاها به این منطقه می‌آیند اقدام به فرهنگ‌سازی می‌شود، گفت: روحانی این مراسم حتماً باید چند دقیقه‌ای را برای اهمیت محیط‌زیست و منابع طبیعی صحبت کند.

وی گفت: علیرغم تمامی اقداماتی که تاکنون در راستای حفاظت از محیط‌زیست و منابع طبیعی انجام داده‌ایم اما متأسفانه هیچ اعتباری دریافت نکرده‌ایم، البته بازهم ناامید نشدیم و با تحویل گرفتن سایتی از منابع طبیعی اقدام به احیاء و کاشت گونه‌های خاص و باارزش دارویی و نهال‌کاری با کمک همه اهالی روستا کردیم، حتی آب مورد نیاز برای آبیاری این گیاهان و از محل‌های مختلف اعتباراتی تأمین شده است.

تاغ‌هایی که برای تبدیل به زغال قطع می‌شوند

دبیر شورای همیاران طبیعت خراسان رضوی در ادامه با اظهار تأسف از اینکه به دلیل دخالت انسان بهترین زیستگاه‌ها و گونه‌های باارزش را داریم از دست می‌دهیم، افزود: گونه‌های تاغ که سال‌ها جلوی ریزگردها را گرفته‌اند امروز خودشان طعمه قاچاقچیان چوب شده‌ و با قطع آنها اقدام به تولید زغال می‌کنند.

وی با اظهار تأسف از اینکه با قطع تاغزارها مشکلات بسیاری در حفاظت از طبیعت به وجود آمده است، ادامه داد: هرچند به دلیل تغییرات اقلیمی با هجوم ریزگردها مواجه هستیم اما از سویی تنها گونه‌ای که می‌تواند از گسترش بیابان جلوگیری کند گونه گیاهی تاغ است.

خافی با اشاره به اینکه اگر تاغ‌ها نباشند بدون شک دیگر کیفیت هوای مطلوب را نخواهیم داشت، تصریح کرد: گرچه تاغ گونه‌ای است که می‌تواند با سیستم ریشه‌ای و مقاومی که نسبت به شرایط اقلیمی دارد در مناطق کویری و بیابانی مستقر شود و پناهگاهی برای حیات‌وحش باشد اما در سنوات اخیر به دلیل اینکه برخی می‌خواهند از چوب آن برای تولید زغال استفاده کنند مورد سوء استفاده قاچاقچیان قرار گرفته و عملاً این دارایی ارزشمند را از دست می‌دهیم.

زبرخان بین نیشابور و مشهد در سال ۱۳۹۹ با مصوبه هیئت دولت از نیشابور جدا و به عنوان شهرستانی مستقل اعلام شد.

انتهای پیام