به گزارش ایسنا، به نقل از همشهری آنلاین:تبلیغات خرید قسطی آنقدر همه جا را پر کرده که الان دیگر بحث بر سر قسطی خریدن نیست. موضوع این است که کجا پیش‌پرداخت نمی‌خواهد، کجا چک لازم ندارد و کجا نیازی به ضامن نیست؟ مسلما فقر باعث شده است که خرید نقدی بسیاری از کالاها ممکن نباشد و شهروندان چاره‌ای به جز حواله کردن هزینه‌های خود به آینده پیدا نکنند اما خیلی از اجناسی که قسطی فروخته می‌شوند - از دمپایی پلاستیکی کراکس تا هواپز - چندان هم ضروری نیستند. چرا قسط تمام زندگی ما را تصرف کرده است؟

غذا و دندان

قاعده این است که کالاهای سرمایه‌ای مانند خانه و خودرو یا حداقل کالاهایی که بادوام یا ضروری باشند، مانند لوازم خانگی قسطی خریداری شوند. حالا خرید قسطی از کالاهای سرمایه‌ای کلان، به اجناس خرد و کوچک رسیده است. زمستان سال ۱۴۰۳ هم آگهی‌های فروش گوشت قرمز با چک کارمندی‌ منتشر شده بود اما با جهش قیمت گوشت در تیرماه ۱۴۰۴ فروش قسطی آن بیشتر شد. درطول شش ماه، قیمت گوشت دو برابر و تبدیل به کالای لوکس شد در نتیجه بعضی قصابی‌های بزرگ و فروشندگان مواد پروتئینی شروع به فروش قسطی گوشت کردند. معلوم نیست بین پختن و خوردن این گوشت تا تسویه آخرین قسط چقدر فاصله خواهد افتاد.

در حوزه پزشکی، قبلا بعضی از درمان‌های طولانی دندانپزشکی که نیازمند چند بار مراجعه پشت سرهم و جراحی‌های طولانی بود، قسطی انجام می‌شد. اما حالا دندانپزشکان حاضر هستند درمان‌های کوتاه یا حتی نصب یک ایمپلنت را هم قسطی انجام دهند. مواد و وسایل گران‌ شده است و بیماران از عهده پرداخت ۱۵ - ۳۰ میلیون تومان برای یک دندان بر نمی‌آیند. در نتیجه هزینه را در طول ۶ ماه تا یک سال پرداخت می‌کنند و امیدوارند که ضمانت ایمپلنت معتبر باشد.

همین یک ماه قبل نوع دیگری از خرید قسطی اوج گرفت. خرید قسطی لوازم التحریر برای دانش‌آموزانی که اول مهر سر کلاس درس رفتند. تبلیغات فروش اقساطی دفتر و مداد با انتقادهای زیادی روبه‌رو شد زیرا نشان می‌داد که شهروندان به حدی فقیر شده‌اند که از خرید نقدی کوچک‌ترین و لازم‌ترین کالاها هم ناتوان هستند.

آیفون قسطی

در کنار ضروریات زندگی و تنگدستی طبقه متوسط، خیلی از اجناس غیرضروری هم بازار قسطی پر رونقی پیدا کرده‌اند. گوشی آیفون یکی از این نمونه‌ها است و کلاهبرداری‌های بزرگی هم در این حوزه اتفاق افتاده است. مهرداد ناظری، جامعه شناس در این‌باره به همشهری می‌گوید: «مدتی قبل برای یک تحقیق به منطقه محرومی در کشور سفر کردم که شغل ساکنان آن کشاورزی بود. متوجه شدم که همگی گوشی آیفون رده بالا دارند در حالی که چندان هم از امکانات آن استفاده نمی‌کنند.»

او شرح می‌دهد: «در جامعه مصرفی ۴ نوع کنش داریم. اولی معطوف به همسانی است. یعنی می‌خواهیم در اثر همسان شدن با دیگران در شبکه اجتماعی آن‌ها قرار بگیریم و امنیت روانی و اجتماعی به دست بیاوریم. دومی تعلق ساختن در فضای بی‌تعلقی است تا احساس خوبی از مالکیت چیزی داشته باشیم زیرا مالکیت ما را خوشحال می‌کند. مورد دیگر صعود توهمی به طبقات بالاتر است زیرا با خرید یک کالای لوکس تصور می‌کنیم که به طبقات بالای جامعه رسیده‌ و صاحب منزلت شده‌ایم. سومی مورد هم اختلال تبعیض گونه است یعنی ناتوانی در مالکیت کالاها تبدیل به نوعی اختلال می‌شود و ممکن است به صورت خشونت بروز پیدا کند.»

ناظری درباره برنامه‌های فروش قسطی می‌گوید: «پلتفرم‌ها در تبلیغات خود کاملا هوشمند و آگاه هستند. آن‌ها می‌گویند این کالا را بخر تا به خانواده و باشگاه ما بپیوندی و منظور این است که با خرید این کالا وارد گروهی خواهی شد که آرزوی عضویت در آن را داشتی. آن‌ها دائما می‌گویند برای بالارفتن منزلت و طبقه اجتماعی نیاز نیست پیش‌پرداخت بدهی یا ضامن داشته باشی فقط باید شروع به خرید از بین برندهای ما کنی و بعدا اقساط آن را خواهی داد.»

اما انتهای ولع خرید چه خواهد شد؟ این جامعه شناس می‌گوید: «گرفتار شدن در چرخه بی‌رویه خرید و پرداخت قسط ابتدا به فشار مالی و بعد ورشکستگی اقتصادی خانواده‌ها منجر می‌شود که انتهای آن فروپاشی ساختار خانواده خواهد بود.»

سودجویی دلال‌ها

مشکلات اقتصادی باعث شده است که شهروندان برای تامین کالاهای مورد نیاز خود راهی به جز خرید قسطی نداشته باشند اما موقعیت‌های بحرانی اقتصادی به نفع دلال‌هایی است که به دنبال کسب سود باشند. وقتی یک فروشگاه بزرگ در تمام شبکه‌های تلویزیونی و همه ساعت‌های روز تبلیغات فروش بدون چک، ‌ بدون ضامن و بدون پیش‌پرداخت را پخش می‌کند؛ قطعا از این کار سود کافی می‌برد. زنجیره فروش به بانک‌هایی متصل است که خریدار را برای مدت طولانی مقروض می‌کنند و جمعیت بزرگی از اهالی شهر باید هر ماه قسط‌های خود را به این شبکه پرداخت کنند.

وقتی یک برنامه روی گوشی‌های هوشمند شروع به «اعتبار» دادن به مشترکان خود می‌کند و از همین طریق به آن‌ها اجناسی را می‌فروشند. این خریدها اعتبارهای جدید به همراه می‌آورند و اعتبارها باز هم باعث خریدهای بعدی می‌شوند. مشترک یکسره در حال پرداخت قسط و در عین حال افزایش بدهکاری است.

سیاست‌های تنظیم بازار می‌توانند با روش‌هایی مانند کالابرگ تا حدی نیازهای اولیه شهروندان را برآورده کنند و نیاز به خرید قسطی کالاهای ضروری را از بین ببرند. حمید حاج اسماعیلی، کارشناس مسائل اقتصادی در این‌باره به همشهری می‌گوید: «کالا برگ زمانی موفق خواهد بود که دولت کالاهای مورد نیاز را از پیش از تولید کننده داخلی خریداری یا با دلار حمایتی وارد و انبار و بعد با قیمت کمتر از بازار در میان گروه‌های هدف توزیع کند تا از این راه قیمت‌ها تعدیل شوند.»

انتهای پیام