به گزارش ایسنا، محیط کاری‌ای که بر پایه احترام شکل بگیرد، نه‌تنها کیفیت کار را بالا می‌برد، بلکه روابط انسانی را نیز سالم‌تر می‌کند. در چنین محیطی، افراد فارغ از جایگاه شغلی خود، ارزش و حقوق یکدیگر را به رسمیت می‌شناسند و همین موضوع باعث افزایش همدلی، نوآوری و بهبود سلامت روان می‌شود. از سوی دیگر، نبود چنین فضایی می‌تواند پیامدهای منفی گسترده‌ای داشته باشد؛ از افت کارایی و کاهش انگیزه گرفته تا بروز مشکلات روانی مانند اضطراب و افسردگی. پژوهش‌های پیشین در کشورهای مختلف نشان داده‌اند که بی‌احترامی و بدرفتاری در محیط‌های پزشکی سابقه‌ای طولانی دارد و در دهه‌های اخیر به یکی از مسائل جدی مورد بحث در نظام‌های سلامت جهان تبدیل شده است.
این مسئله برای دستیاران تخصصی پزشکی که نقش مهمی در نظام درمانی کشور دارند، اهمیتی دوچندان دارد. فشار کاری زیاد، مسئولیت سنگین و ساعات طولانی کشیک، به خودی خود می‌تواند سلامت روان این گروه را تحت تأثیر قرار دهد. اگر چنین شرایطی با بی‌عدالتی، تحقیر و نبود حمایت همراه شود، پیامدهای آن می‌تواند هم برای پزشکان جوان و هم برای بیماران آسیب‌زا باشد. با این حال، با وجود اهمیت بالای این موضوع، در کشور ما پژوهش‌های اندکی به طور مستقیم به بررسی تجربه دستیاران در زمینه احترام در محیط کار پرداخته‌اند و خلأ جدی در ادبیات علمی این حوزه وجود دارد.
در پژوهشی که با همین موضوع انجام شده است، مریم رسولیان، استاد مرکز تحقیقات سلامت روان در پژوهشکده سلامت روان اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی ایران، به همراه یکی از همکاران خود در همین دانشگاه، مطالعه‌ای را طراحی کردند تا به شکل کیفی به بررسی تجربه دستیاران پزشکی در این زمینه بپردازند. آن‌ها تلاش کردند بفهمند که دستیاران چه نوع رفتارهایی را به‌عنوان احترام یا بی‌احترامی تجربه می‌کنند و این شرایط چه تأثیری بر وضعیت روانی و حرفه‌ای آن‌ها دارد.
این پژوهش به شیوه کیفی انجام شد. محققان با استفاده از مصاحبه‌های عمیق فردی و همچنین جلسات گروهی، تجربیات دستیاران را گردآوری کردند. همه گفتگوها ضبط و سپس به‌صورت دقیق پیاده‌سازی شد. سپس برای تحلیل داده‌ها از روش تحلیل محتوای کیفی و نرم‌افزار تخصصی استفاده شد. به این ترتیب، نه‌تنها روایت‌های فردی دستیاران ثبت شد، بلکه امکان دسته‌بندی و تحلیل جامع‌تر مشکلات و موضوعات تکرارشونده فراهم شد.
نتایج نشان داد که دستیاران پزشکی با مجموعه‌ای از رفتارهای بی‌احترامی مواجه هستند. این رفتارها شامل توهین و تحقیر، خشونت کلامی، اجبار به انجام حجم سنگین کار یا وظایف خارج از شرح شغلی و نادیده گرفتن حقوق انسانی آن‌ها بود. تجربه چنین شرایطی، بسیاری از دستیاران را به سمت فرسودگی روانی، احساس یأس، بی‌انگیزگی و حتی مصرف داروهای روان‌پزشکی سوق داده است.
پژوهش همچنین روشن کرد که محیط کاری نامناسب تنها سلامت روان دستیاران را تهدید نمی‌کند، بلکه کیفیت کار آن‌ها را هم کاهش می‌دهد. اصلاح ساختارهای مدیریتی و آموزشی و تقویت فرهنگ احترام در محیط‌های بالینی می‌تواند هم استرس دستیاران را کاهش دهد و هم رضایت شغلی و عملکرد حرفه‌ای آن‌ها را بهبود بخشد.
بر این اساس، وقتی احترام در محیط کاری نهادینه شود، نتیجه مستقیم آن بهبود کیفیت خدمات درمانی و افزایش اعتماد بیماران به نظام سلامت خواهد بود.
این مطالعه نشان داد که بی‌عدالتی آموزشی، توزیع ناعادلانه کار، فشار بیش از حد کشیک‌ها و نبود حمایت کافی از سوی اساتید و مدیران، مهم‌ترین عوامل نارضایتی دستیاران است. در بسیاری از موارد حتی مکانیزم مشخصی برای گزارش این مشکلات وجود ندارد و همین موضوع باعث افزایش ناامیدی و بی‌اعتمادی در میان آن‌ها شده است.
بر اساس روایت دستیاران، خشونت کلامی یکی از پرتکرارترین اشکال بی‌احترامی بوده است؛ از تهدید و سرزنش گرفته تا تحقیر و استفاده از الفاظ رکیک. علاوه بر آن، بی‌عدالتی در توزیع وظایف و تبعیض آموزشی، فشار کاری مضاعف و نبود امکانات اولیه رفاهی، شرایط را برای بسیاری از آن‌ها غیرقابل‌تحمل کرده است. حتی مواردی گزارش شد که دستیاران به دلیل نبود نظارت یا ترس از تلافی، نتوانسته‌اند رفتارهای غیرمحترمانه را گزارش کنند.
این یافته‌ها هشداری جدی برای نظام سلامت کشور است. احترام متقابل و عدالت سازمانی تنها ارزش‌های اخلاقی نیستند، بلکه عواملی حیاتی برای کارایی نظام درمانی محسوب می‌شوند. تجربه کشورهای دیگر نیز نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری در ایجاد فرهنگ احترام در محیط‌های پزشکی، به کاهش خطاهای پزشکی، افزایش انگیزه کارکنان و در نهایت بهبود نتایج درمانی بیماران منجر می‌شود.
نتایج این پژوهش در «فصلنامه دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تهران» منتشر شده است. انتشار نتایج در چنین نشریه‌ای نشان می‌دهد که توجه به سلامت روان دستیاران و اصلاح فضای کاری آن‌ها، نه یک مسئله حاشیه‌ای، بلکه یکی از اولویت‌های جدی برای سیاست‌گذاری‌های سلامت کشور است.
انتهای پیام
نظرات