با این حال، مشکلات‌شان تنها به کمبود امکانات و پایش سنتی مناطق و حتی کمبود نیرو و تبعا پایین بودن حقوق‌شان محدود نمی‌شود، بلکه بحران‌های طبیعی مانند خشکسالی، کاهش منابع آبی و خطر آتش‌سوزی، فشار مضاعفی بر زیستگاه‌های طبیعی و تبعا محیط بانان وارد کرده است.
با وجود تمام این چالش‌ها، آنچه در کلام و نگاه محیط‌بانان پارک ملی تندوره عیان است، عشق و احساس مسئولیتی است که آنان را در کنار محیط زیست و گونه‌های در خطر انقراض نگه داشته است؛ عشقی که باعث شده در سخت‌ترین شرایط نیز پای تعهد خود باقی بمانند.
به مناسبت ۸ آبان ماه و روز ملی محیط بان تیم خبری ایسنا ضمن بازدید از پارک ملی تندوره با تعدادی از محیط بانان این پارک به گفت و گو نشست، پارک ملی تندوره به عنوان تفرجگاهی عمومی شناخته می‌شود که به‌خصوص در روزهای تعطیل، میزبان گردشگران و علاقه مندان به محیط زیست قرار میگیرد. این پارک، زیستگاه بیشترین تعداد پلنگ ایرانی است و علاوه بر پلنگ‌ها، گونه‌های جانوری دیگر مانند بز، قوچ و میش در این پارک حضور دارد.
در مسیر رسیدن به اقامتگاه از جاده‌ای کوهستانی و از میان انبوه درختان عبور کردیم و در نهایت به دره‌ای محصور میان کوه‌ها وصخره‌ها رسیدیم. هوا نسبتا سرد، اما مطبوع بود؛ اما در ادامه نیز متوجه شدیم که هوا برای این منطقه، به دلیل خشکسالی نسبتا گرم است.
پس از طی مسافتی حدودا ۴ ساعته از مشهد به منطقه حفاظت‌شده تندوره رسیدیم و با تعدادی از محیط‌بانان ملاقات کردیم. این محیط بانان درمورد تلاش‌های خود برای حفاظت از این زیستگاه ارزشمند و چالش‌هایی که با آن مواجه هستند برایمان گفتند.
مهرداد رحیمیان با بیان اینکه حدود شش سال است که به‌عنوان محیط بان در پارک ملی تندوره استخدام شده است، اظهار کرد: ما سربازانی برای حفظ این مجموعه طبیعی هستیم، این پارک مجموعه بسیار جالبی از لحاظ پوشش گیاهی و گونه‌های جانوری دارد و می‌تواند فرصت‌های علمی بسیاری را برای تحقیق و پژوهش محققان فراهم کند. پایان‌نامه من درباره حیوانات درون پارک ملی تندوره بود که به یک مقاله علمی تبدیل شد. این منطقه از لحاظ تاریخی قدمت زیادی دارد و از نظر گیاهی و جانوری بسیار پویا است.
مجذوب ابهت پلنگ ایرانی شدم
این محیط بان با تاکید بر اینکه جذابیت این شغل با روایت رسانه‌ها دو چندان می‌شود، بیان کرد: اولین باری که گونه پلنگ ایرانی را از نزدیک دیدم؛ ابهت او مرا مجذوب خود کرد و هیچ وقت آن حسی که تجربه کردم را فراموش نمیکنم.
رحیمیان به مرور خاطره‌ای از دوران خدمتش پرداخت و گفت: در اوایل خدمت، زمانی که با موتور در حال تردد بودیم، به یک سرپایینی رسیدیم و موتور را خاموش کردیم. ناگهان، پلنگی را پشت سر خود دیدیم. آرامش ما به پلنگ این امکان را داد که هیچ واکنش خاصی نشان ندهد. او به سمت ما برگشت و از فاصله‌ای کمتر از دو متر به ما خیره شد. در آن چشم‌ها، آرامشی خاص حس می‌شد که نشان می‌داد او متوجه است که ما محیط‌بان هستیم، نه شکارچی.
وی افزود: پلنگ به جزئیات محیط و رفتار انسان‌ها و حیوانات آگاه است. انگار در آن لحظه می‌خواست به ما بگوید «من پادشاه اینجا هستم و شما میتوانید به کار خود ادامه دهید.»
این محیط بان با بیان اینکه این احساس قدرت و زیبایی در رفتار او ما را مجذوب کرده بود، گفت: چندین بار به ما نگاه کرد و ما در زیبایی و جذابیت او غرق شدیم. این اولین دیدار من با پلنگ، نمادی از زیبایی و تنوعی بود که در طبیعت وجود دارد. اگر واقعاً عاشق این کار و سختی‌هایش باشید، خداوند زیبایی‌ها و صحنه‌هایی را برایتان نمایان می‌کند که میتوانید عاشقانه آن را ادامه دهید.
رحیمیان در ادامه سخنانش گریزی به شرایط سخت کاری محیط بانی زد و خاطرنشان کرد: با همه کمبودها و سختی‌ها، این زیبایی‌ها و جذابیت‌هایی که خداوند در طبیعت به ما نشان می‌دهد، باعث می‌شود از این طبیعت به‌عنوان یک معشوقه یاد شود و با حضور در آن تمام مشکلات خود را در آن فراموش کنیم.
وی با اشاره به اینکه برخی مواقع سختی کار آن قدر بر من فشار آورد که ناگزیر به استعفا شدم اما عشق به طبیعت و حیواناتی که در آن زندگی می‌کنند دوباره مرا به این مسیر بازگرداند، گفت: من همچنان پای این عشق هستم و با علاقه‌ای مضاعف آن را ادامه می‌دهیم.
نقش کمک‌های مردمی در خاموشی آتش سوزی‌های تابستانه
در ادامه این بازدید غلامعلی صفدری، محیط بانی که از سال ۱۳۸۰ در حوزه محیط زیست مشغول به فعالیت است، گفت: ما با مشکلات زیادی مواجه هستیم، یکی از آنها آتش‌سوزی‌هایی است که در فصل تابستان رخ می‌دهد. به دلیل کمبود نیرو، گاهی اوقات در یک هفته با چهار مرحله آتش‌سوزی روبرو می‌شویم. خوشبختانه، مردم درگز و نیروهای مردمی همیشه برای کمک به ما آماده هستند و با همکاری آنها، این آتش‌ها را خاموش می‌کنیم.
این محیط بان با اشاره به اینکه روش خدمت ما تا چند سال پیش سنتی بود و به همین دلیل نمی‌توانستیم همه مناطق را پایش کنیم، ادامه داد: پایش سنتی با استفاده از موتور، خودرو و اسب انجام می‌شود و این امر مانع از رسیدگی کامل به تمامی مناطق می‌شود. اگر این روش به‌روزرسانی شود، پایش و رصدها به شکل بهتری انجام خواهد شد و می‌توانیم بر مناطق تحت حفاظت خود کنترل بیشتری داشته باشیم.
حفاظت از محیط‌زیست وظیفه همه مردم است
صفدری با تاکید بر نقش مردم در حفاظت از محیط زیست گفت: حفاظت از محیط‌زیست وظیفه همه مردم است. باید فرهنگ محیط‌زیستی خود را ارتقا دهیم. بهتر است از کلاس اول ابتدایی کتابی درباره محیط‌زیست داشته باشیم تا دانش‌آموزان از همان کودکی با محیط‌زیست وضرورت حفظ آن آشنا شوند.
این محیط بان با بیان اینکه محیط‌زیست متعلق به همه است، خاطرنشان کرد: ما به مخلوقاتی خدمت می‌کنیم که هیچ توقعی از آنها نداریم و بی‌ادعا برای نسل‌های آینده خدمت می‌کنیم تا همه بتوانند از آن بهره‌مند شوند. ما در برابر شکارچیان بی‌رحم تا پای جان می‌ایستیم و پای آنها را از منطقه قطع خواهیم کرد.
حمید قدیمی محیط بان دیگر منطقه حفاظت شده پارک ملی تندوره بود که به ما محلق شد، او محیط بانی را تنها یک عشق توصیف کرد و گفت: اگر کسی این عشق را نداشته باشد، نمی‌تواند محیط‌بان شود یا به این کار ادامه دهد.
قدیمی با اشاره به آتش سوزی سال گذشته منطقه شکرآب که مهار آن یک روز و نیم طول کشید، گفت: هنگام مهار آتش با چشمان خود می‌دیدیم که تعدادی از حیوانات در حال فرار هستند و خستگی از تنمان در رفت.
وی با اشاره به اینکه خوشبختانه چند سالی است که محیط‌بانان با مردم در ارتباط هستند و به مدارس می‌روند و آموزش می‌دهند، خاطرنشان کرد: این کار باعث جا افتادن فرهنگ محیط‌زیست در نسل جوان شده است. حتی در همین تفرجگاه‌ها، مردم بعد از تمام شدن گردش، زباله‌هایشان را جمع می‌کنند و این امر کمک بزرگی به طبیعت و نسل آینده می‌کند.
در انتهای این بازدید حمیدرضا صادقی، سرپرست اداره پارک ملی تندوره با بیان اینکه پارک ملی تندوره تنها پارک ملی در استان خراسان رضوی، با مساحتی حدود ۳۵ هزار و ۵۰۰ هکتار است، اظهار کرد: این پارک زیستگاه گونه‌هایی مانند قوچ و میش، کل و بز، پلنگ و انواع پرندگان شکاری مانند هما، انواع خزندگان مانند مارها و لاک‌پشت‌ها و گونه‌هایی همچون شغال، روباه و کفتار است.
وی ادامه داد: در منطقه درگز، ۳ منطقه حفاظت‌شده به نام الله‌اکبر، زرین‌کوه و تندوره و قسمتی از منطقه هزار مسجد را داریم. در این پارک ۶ پاسگاه محیط‌بانی وجود دارد که اکثر پاسگاه‌ها فعال هستند.
کمبود نیرو از چالش‌های جدی پارک تندوره است
سرپرست اداره پارک ملی تندوره با اشاره به اینکه یکی از چالش‌های این پارک کمبود نیرو است، تصریح کرد: خوشبختانه با تدابیری که در سال‌های اخیر اندیشیده شده، نیروهایی برای محیط‌بانی استخدام شده‌اند، اما همچنان با کمبود نیرو مواجه هستیم. محیط‌بانان وظیفه حفاظت از زیستگاه ها و تنوع زیستی داخل مناطق را دارد.
صادقی گفت: در کل کشور، ساختار مناطق مختلف محیط زیستی به ترتیب شامل پارک‌های ملی، مناطق حفاظت‌شده، پناهگاه‌های حیات‌وحش و آثار طبیعی ملی است. ما در اکثر این مناطق محیط‌بان داریم، اما با چالش کمبود تعداد محیط‌بانان در کل کشور نیز روبرو هستیم.
وی یکی دیگر از چالش‌های پارک ملی تندوره را خشکسالی دانست و عنوان کرد: خشکسالی همواره وجود داشته، اما در سال‌های اخیر تشدید شده است. سال به سال شدت این مشکل افزایش می‌یابد و باعث شده که با کمبود آب مواجه شویم. در پی این وضعیت، تانکرهایی را در مناطق مختلف پارک مستقر کرده‌ایم تا نیازهای آبی را تأمین کنیم.
سرپرست اداره پارک ملی تندوره با اشاره به اینکه از لحاظ بودجه‌ای با محدودیت روبرو هستیم، توضیح داد: تهیه تانکرها با سختی فراوانی همراه است. تانکری که امسال در منطقه تندوره جابه‌جا شد، نتیجه دو شبانه‌روز تلاش ۸ نفر از نیروها بود که به‌صورت پیاده و با عبور از دشت، آن را حمل کردند؛ زیرا منطقه به شدت صعب‌العبور بود.
صادقی در رابطه با اینکه یکی دیگر از چالش‌های ما، پایش‌های تصویری است، یادآور شد: خوشبختانه، پایش‌های تصویری با سه دوربینی که در سال‌های اخیر نصب شده‌اند، بهبود یافته‌اند؛ اما همچنان به گسترش این سیستم نیاز داریم.
وی با اشاره به اهمیت محیط زیست برای همگان، خاطرنشان کرد: ما اگرچه متولی این امر هستیم، ولی تمام مردم باید به عنوان یک محیط‌بان، عمل کنند. در مواقع خشکسالی و بارش برف، حیوانات وحشی به داخل روستاها می‌آیند و مردم باید با این حیوانات به خوبی رفتار کرده و به وظیفه انسانی خود عمل کنند.
فراموش نکنیم که ایران با وجود همه چالش‌های محیط‌زیستی، همچنان از قدرت سرزمینی و تنوع زیست‌بومی کم‌نظیری برخوردار است. اما این سرمایه طبیعی، تنها زمانی ماندگار خواهد ماند که حفاظت از آن به یک مسئولیت جمعی تبدیل شود. در غیر این صورت، نسل‌های آینده دیگر از تماشای زیبایی‌های این سرزمین بهره‌ای نخواهند برد.
انتهای پیام
نظرات