به گزارش ایسنا، ساتبا نوشت:

در دنیای امروز، تهدیدها فقط از مرزها نمی‌آیند؛ بلکه از درون زیرساخت‌های فرسوده، وابستگی به سوخت‌های فسیلی، شبکه‌های متمرکز و بی‌دفاع، و بی‌توجهی به آینده زاده می‌شوند، بنابراین در چنین شرایطی سیستم تولید انرژی باید تاب‌آور باشد.

پرسش اینجاست: آیا ایران در برابر بحران‌های نوظهور، سیستم دفاعی پنهان اما قدرتمند خود یعنی پدافند غیرعامل در حوزه انرژی را بازطراحی کرده است؟ آیا وقت آن نرسیده که انرژی‌های تجدیدپذیر را به‌عنوان بازیگر مهم تامین امنیت انرژی کشور بازشناسیم؟

امروزه تاب‌آوری ملی در حوزه انرژی یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های تداوم خدمات حیاتی و حفظ امنیت اقتصادی و اجتماعی جوامع به‌شمار می‌رود؛ در شرایطی که تهدیدات طبیعی و انسان‌ساخت، زیرساخت‌های حیاتی را به‌طور روزافزون در معرض آسیب قرار می‌دهند، نمی‌توان تأمین پایدار انرژی را بدون تقویت ابعاد پدافند غیرعامل و بازنگری در سیاست‌های توسعه‌ای تصور کرد.

محور اصلی تاب‌آوری انرژی در جهان امروز، تنوع‌بخشی به منابع تأمین انرژی و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و شبکه‌های متمرکز است؛ امری که توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر نظیر خورشیدی، بادی و زیست‌توده را به اولویت استراتژیک سیاست‌های تامین انرژی در بسیاری از کشورها تبدیل کرده است. 

نیروگاه‌های تجدیدپذیر با ساختار غیرمتمرکز، پراکندگی جغرافیایی و قابلیت ادغام در سامانه‌های کوچک‌مقیاس محلی، سطحی از انعطاف‌پذیری و تاب‌آوری را فراهم می‌کنند که در برابر اختلالاتی مانند قطع خطوط انتقال، بلایای طبیعی یا حملات سایبری، امنیت انرژی را تضمین می‌کند.

در کشور ما نیز با توجه به موقعیت ژئوپلیتیکی، گستردگی اقلیم و تمرکز شبکه برق، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر از سطح یک ضرورت محیط‌زیستی فراتر رفته و به راهبردی برای حفظ امنیت ملی تبدیل شده است؛ یکی از مهم‌ترین مزایای نیروگاه‌های تجدیدپذیر، کاهش وابستگی به شبکه‌های انتقال بلندمدت و سوخت فسیلی است؛ موضوعی که امکان تداوم تأمین برق برای مراکز حیاتی مانند بیمارستان‌ها، مراکز امدادی و نهادهای حساس را حتی در شرایط بحران فراهم می‌سازد.

از سوی دیگر، توسعه میکروگریدها و سامانه‌های خورشیدی و بادی در نقاط حساس به‌عنوان بخشی از پدافند غیرعامل انرژی، به شکل ملموسی منجر به افزایش مقاومت ملی و کاهش آسیب‌پذیری زیرساخت‌ها در برابر تهدیدات می‌شود؛ کشورهای پیشرفته سال‌هاست که بر مبنای چنین رویکردی، مدل‌های تولید و توزیع انرژی را بازطراحی کرده‌اند تا ریسک‌های امنیتی را به حداقل برسانند. در این مدل، تولید انرژی نه‌تنها به‌صورت پراکنده انجام می‌شود بلکه ساختار مدیریتی آن نیز به‌سوی انعطاف‌پذیری و تاب‌آوری سوق داده شده است.

با این حال، نباید از چالش‌های فنی نیروگاه‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه خورشیدی، غافل شد؛ نوسانات تولید، قطع برق در شب و نبود سامانه‌های مؤثر ذخیره‌سازی از جمله دغدغه‌هایی هستند که در طراحی اتصال این نیروگاه‌ها به شبکه باید مدنظر قرار گیرند.

در همین راستا، ضروری است محل اتصال نیروگاه‌های جدید خورشیدی با رویکردی کارشناسی مورد ارزیابی قرار گیرد و حتی‌الامکان اتصال آن‌ها به سطح شبکه توزیع در اولویت باشد تا از اختلال در عملکرد شبکه سراسری جلوگیری شود.

از منظر پدافند غیرعامل نیز تشکیل کارگروه‌های تخصصی برای ارزیابی دقیق (Due Diligence) وضعیت نیروگاه‌های موجود، گامی ضروری است؛ این ارزیابی‌ها باید با مشارکت کارشناسان باسابقه از بخش دولتی و خصوصی (شامل سندیکاهای تولید و پیمانکاری و مشاوران فنی) انجام شود و به‌جای تکرار رویه‌های کلیشه‌ای و دستوری گذشته، به‌سمت تحلیل‌های واقع‌گرایانه و مبتنی بر استانداردهای روز دنیا حرکت کند.

پایش و تقویت سامانه‌های حیاتی نیروگاه‌ها از جمله سیستم اعلان و اطفای حریق، درگاه‌های فیزیکی و نرم‌افزاری حفاظت پیرامونی، سامانه‌های نظارت تصویری، تجهیزات اضطراری (دیزل، تهویه، ارتباطات، تخلیه و...)، امنیت سایبری تجهیزات کنترلی، سامانه‌های پشتیبان و موجودی قطعات یدکی، از جمله مواردی است که باید در اولویت پایش پدافند غیرعامل قرار گیرد.

در نهایت، انرژی‌های تجدیدپذیر نه‌تنها از منظر کاهش آلاینده‌ها و حفظ محیط زیست اهمیت دارند، بلکه امروز به‌عنوان زیرساختی بنیادین برای امنیت ملی و تاب‌آوری کشور در برابر تهدیدات پیچیده و ترکیبی دنیای مدرن ایفای نقش می‌کنند؛ این بخش، بیش از آن‌که یک انتخاب فناورانه باشد، ضرورتی استراتژیک برای ایران است که باید با جدیت، سرعت و جامع‌نگری دنبال شود.

لازم به ذکر است، هفته پدافند غیر عامل سال جاری از پنجم تا یازدهم آبان، با شعار محوری «پدافند غیرعامل، تاب آوری زیرساختی، پایداری اجتماعی» نامگذاری شده است.

انتهای پیام