علی شکاری در گفت‌وگو با ایسنا درباره تأثیر آلودگی هوا بر منابع طبیعی، اظهار کرد: در پی بروز آلودگی هوا، آب‌های سطحی به واسطه بارش، آلاینده‌ها را وارد چرخه خود می‌کنند و دچار تغییر کیفیت می‌شوند. خاک نیز با رسوب فلزات سنگین، اسیدی شدن و کاهش مواد مغذی آسیب می‌بیند. در نهایت، تنوع زیستی تهدید شده و زیستگاه‌های حیوانات را نیز تحت فشار قرار می‌دهند. 

وی با اشاره به اینکه آلودگی هوا یکی از مهم‌ترین محرک‌های تغییرات اقلیمی است، افزود: آلودگی هوا و تغییرات اقلیمی دو مسئله جدا از هم نیستند. گازهای گلخانه‌ای مانند CO₂، متان و اکسیدهای نیتروژن هم باعث آلودگی هوا و هم موجب گرم شدن زمین می‌شوند. ذرات معلق و دوده نیز با جذب یا بازتاب نور خورشید، الگوهای بارش و دمای منطقه را مختل کرده و این دو پدیده یکدیگر را تشدید می‌کنند. 

چرا منابع طبیعی در برابر آلودگی هوا مقاوم نیستند؟

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی با بیان اینکه منابع طبیعی مانند جنگل‌ها و آب‌ها در برابر آلودگی هوا آسیب‌پذیر هستند، افزود: منابع طبیعی سیستم‌های زنده‌ای هستند و ظرفیت‌های محدودی برای بازسازی دارند؛ برگ‌های درختان مستقیماً در تماس با آلاینده‌ها هستند و مواد سمی را از طریق روزنه‌ها جذب می‌کنند. آب‌ها نیز هر آلاینده محلول در هوا را پس از بارش به داخل خود می‌کشند و چون جریان طبیعی آب کند است، آلودگی به مدت طولانی باقی می‌ماند. خاک هم با تغییر pH و رسوب آلاینده‌ها ساختار شیمیایی‌اش تخریب می‌شود. 

وی ادامه داد: باران اسیدی از واکنش SO₂ و NOx با رطوبت هوا تشکیل می‌شود و pH آب را کاهش می‌دهد. این بارش اسیدی وقتی روی برگ‌ها می‌ریزد، بافت برگ را می‌سوزاند و فعالیت فتوسنتز را مختل می‌کند. همچنین خاک جنگل در اثر اسیدی شدن، عناصر غذایی ضروری مثل کلسیم و منیزیم را از دست می‌دهد. در نتیجه ریشه‌ها ضعیف می‌شوند و درختان در برابر خشکی، بیماری و سرمای ناگهانی آسیب‌پذیر می‌شوند. در مناطق با آلودگی شدید، باران اسیدی حتی می‌تواند منجر به خشکیدگی تدریجی جنگل شود. 

گیاهان ابزار طبیعی و مؤثر در کنترل آلودگی 

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی با بیان اینکه گیاهان می‌توانند به کاهش آلودگی هوا کمک می‌کنند و نقش مهمی در تصفیه هوا دارند، خاطرنشان کرد: گیاهان می‌توانند ذرات گردوغبار و ترکیبات آلی فرار را روی سطح برگ خود جذب کنند. همچنین با انجام فتوسنتز، CO₂ را مصرف کرده و اکسیژن آزاد می‌کنند. 

وی بیان کرد: گیاهان یکی از ابزارهای طبیعی و مؤثر در کنترل آلودگی هستند و برخی گونه‌ها مانند چنار، افرا، اقاقیا و کاج در جذب آلاینده‌ها بسیار مؤثر هستند. وجود فضای سبز در شهرها باعث کاهش محسوس دما، کاهش دود و بهبود کیفیت هوا می‌شود. 

تغییر کیفیت آب‌های سطحی و زیرزمینی بر اثر آلودگی هوا 

شکاری با اشاره به تأثیر آلودگی هوا بر تغییر کیفیت آب‌های سطحی و زیرزمینی، افزود: آلاینده‌های موجود در هوا در هنگام بارندگی وارد آب‌های سطحی همچون رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و سدها می‌شوند. این آلاینده‌ها ممکن است شامل فلزات سنگین، نیترات‌ها، سولفات‌ها و مواد اسیدی باشند و کیفیت شیمیایی آب را تغییر دهند. 

وی اعلام کرد: اسیدی شدن آب باعث مرگ آبزیان شده و فلزات سنگین به مرور وارد چرخه آب‌های زیرزمینی می‌شوند. این تغییرات کیفیت منابع آب را کاهش داده و هزینه تصفیه آب را بالا می‌برد. 

وی با اشاره به اینکه رسوب آلاینده‌ها در خاک پیامدهایی برای کشاورزی نیز دارد، گفت: وقتی آلاینده‌ها در خاک رسوب می‌کنند، pH خاک تغییر کرده و مواد مغذی آن کاهش می‌یابد. فلزات سنگین مانند سرب، کادمیوم و آرسنیک به تدریج وارد گیاه می‌شوند و سلامت محصولات را تهدید می‌کنند. کاهش میکروارگانیسم‌های مفید خاک نیز فرآیند تجزیه مواد آلی را مختل می‌کند و نتیجه این فرایندها کاهش عملکرد محصول، ضعف رشد گیاهان و افزایش هزینه‌های کشاورزی است. 

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی تصریح کرد: منابع آب شیرین نیز به‌شدت تحت تأثیر و در معرض خطر ناشی از آلودگی هوا هستند؛ چون بخش زیادی از آلاینده‌ها در قالب بارش وارد رودخانه‌ها، چشمه‌ها و مخازن آب آشامیدنی می‌شوند. 

 وی افزود: باران اسیدی باعث کاهش pH آب شده و زندگی بسیاری از آبزیان را مختل می‌کند. فلزات سنگین نیز پس از ته‌نشینی در آب، خطراتی جدی برای سلامت انسان ایجاد می‌کنند. در بلندمدت، آلودگی هوا می‌تواند کیفیت منابع آب شیرین را به سطحی برساند که استفاده از آن‌ها تنها پس از تصفیه پیشرفته ممکن باشد. 

تأثیر آلودگی هوا بر زیستگاه‌های طبیعی حیوانات 

شکاری با اشاره به تأثیر آلودگی هوا بر زیستگاه‌های طبیعی حیوانات، گفت: آلودگی هوا باعث کاهش پوشش گیاهی و تخریب خاک می‌شود که در نتیجه غذای بسیاری از حیوانات کمتر می‌شود. تغییر کیفیت آب نیز زیستگاه بسیاری از جانوران آبزی را نابود می‌کند. همچنین آلودگی می‌تواند موجب افزایش بیماری‌های تنفسی و اختلال در سیستم ایمنی حیوانات شود. 

وی افزود: با تغییر اقلیم، زیستگاه‌ها گرم‌تر شده و برخی گونه‌ها مجبور به جابه‌جایی می‌شوند و این امکان انقراض برخی گونه‌ها را افزایش می‌دهد. در این میان جانورانی که به شرایط محیطی حساس‌تر هستند آسیب بیشتری می‌بینند. 

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی اظهار کرد: دوزیستان به دلیل پوست حساس خود به سرعت آلاینده‌ها را جذب می‌کنند. ماهی‌ها نیز در آب‌های اسیدی دچار مرگ‌ومیر گسترده می‌شوند. پرندگان به ویژه در شهرها به دلیل استنشاق مداوم هوای آلوده، بیشتر دچار بیماری‌های تنفسی می‌شوند. حتی پستانداران بزرگ نیز با کاهش منابع غذایی و تخریب زیستگاه آسیب می‌بینند. 

وی با تأکید بر اینکه آلودگی هوا زنجیره غذایی را مختل می‌کند، گفت: وقتی گیاهان به دلیل آلودگی رشد ضعیفی داشته باشند، دام‌ها به ویژه حیات وحش غذای کمتری پیدا می‌کنند؛ در نتیجه کاهش دام‌ها منجر به کم شدن جمعیت گوشت‌خواران می‌شود. آلودگی آب باعث مرگ موجودات آبزی و پایه‌ای زنجیره غذایی می‌شود و این روی کل شبکه تغذیه تأثیر می‌گذارد. همچنین تجمع فلزات سنگین در بدن جانداران باعث مسمومیت و اختلال تولید مثل می‌شود و زنجیره غذایی را به هم می‌ریزد. 

شکاری با اشاره به نقش انسان‌ها در کاهش آلودگی هوا ادامه داد: انسان‌ها می‌توانند با کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی، استفاده از وسایل نقلیه عمومی، مدیریت پسماند، جلوگیری از آتش‌سوزی‌ها و توسعه فضای سبز به کاهش آلودگی کمک کنند. هر فرد با تغییر رفتار روزمره می‌تواند سهم قابل توجهی در کاهش انتشار آلاینده‌ها داشته باشد. آموزش، آگاهی و مشارکت مردم نقش مهمی در کنترل آلودگی هوا دارد. 

ضرورت فرهنگ‌سازی مؤثر در کاهش اثرات آلودگی هوا 

وی با بیان اینکه برخی سیاست‌ها یا فناوری‌ها می‌توانند منابع طبیعی را در برابر آلودگی هوا محافظت کنند، گفت: سیاست‌های مؤثر شامل وضع قوانین سخت‌گیرانه برای صنایع، کنترل خروجی اگزوز خودروها، ایجاد کمربند سبز در اطراف شهرها و حفاظت از جنگل‌ها است. همچنین فناوری‌هایی مانند فیلترهای صنعتی پیشرفته، نیروگاه‌های تجدیدپذیر، خودروهای برقی و سیستم‌های پایش آنلاین هوا می‌توانند انتشار آلاینده‌ها را کاهش دهند؛ ترکیب سیاست‌های مناسب و فناوری نوین بهترین راه حفاظت از منابع طبیعی است. 

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی آموزش و فرهنگ‌سازی را در کاهش اثرات آلودگی هوا کمک کننده دانست و گفت: آموزش به مردم باعث تغییر رفتارهای روزمره می‌شود. وقتی افراد بدانند آلودگی هوا چگونه سلامت انسان و طبیعت را تهدید می‌کند، نسبت به مصرف سوخت، استفاده از خودرو، مدیریت زباله و کاشت درخت حساس‌تر می‌شوند. فرهنگ‌سازی، پایه‌ای‌ترین و ماندگارترین روش برای کاهش آلودگی است، چون آگاهی عمومی، رفتارهای مثبت را در جامعه پایدار می‌کند.

انتهای پیام