همه از خواصش می‌گویند، خواصی که کمتر فایده‌ی آن به مردم استان می‌رسد جزء دستفروشانی در اطراف خیابان‌ها و کودکانی در اطراف پمپ‌بنزین‌ها که آدامس محلی می‌فروشند، بسته‌ای 1000 یا 2 هزار تومان.

یک کارشناس می‌گوید نبود صنایع تبدیلی مناسب، اکثر سقز تولیدی در ایران را روانه‌ی کشورهای خارجی می‌کند و در نهایت ما می‌مانیم و لالوانی زحمتکش، درختانی افسرده از بهره‌برداری بیش از حد و کودکی آدامس فروش.

به گزارش ایسنا، بنه درختی مقاوم است که از اهمیت زیادی برخوردار است و فایده‌های بسیار زیادی دارد. این درخت دیر زیست است و در شرایط مناسب تا 300 سال و یا حتی بیشتر عمر می‌کند.

درخت بنه منبع تولید شیره سقز است، صمغی به رنگ سبز خیلی روشن، غلیظ و بسیار چسبنده است که استفاده دارویی فراوان داشته و به‌عنوان یک ملین قوی در درمان یبوست و درمان ناراحتی‌های گوارشی استفاده می‌شود.

25 درصد شیره سقز حاوی روغن پرارزش و صنعتی تربانتین است که کاربردهای فراوانی در صنعت دارد و علاوه‌بر این از شیره سقز در تهیه آدامس، عطر، خوشبوکننده‌ها، حشره‌کش‌ها و در صنعت داروسازی در تهیه نرم‌کننده‌ها و ضدعفونی‌کننده‌ها استفاده می‌‏شود.

«امید  شفیعی» یک کارشناس ارشد اکولوژی منابع طبیعی در این راستا اظهار کرد: درخت بنه درختی با ارتفاع ۲ تا ۷ متر است و معمولاً در کوهستان می‌روید و در پائیز به رنگ نارنجی خوش‌رنگی درمی‌آید و دارای برگ‌های تک شانه‌ای و ۵ تا ۷ برگچه‌ی گل‌آذین است که در زیرگونه‌های مختلف دارای شکل‌های گوناگون است و این گیاه تک‌جنسی دارای تعداد کاسبرگ ۵ عدد و بدون گلبرگ است که گل نر دارای پرچم ۴ تا ۵ تایی و گل ماده دارای خامه‌ی کوتاه و میوه آن از نوع شفت است و شاخه‌های این درخت، سفید کمی مایل به خاکستری است.

وی خاطرنشان کرد: اسم میوه این گیاه در فارسی بنه است که دانه‌ای گیاهی بامغز روغنی است که به‌صورت تخمه صورت می‌شود و دارای پوسته سخت است و این دانه معمولاً در پاییز سبز می‌شود و به رنگ سبز تیره بوده و عمر درخت بنه طولانی است، مثلاً درخت ۱۵۰۰ ساله بنه در شهرستان ابرکوه با ۱۱ متر قطر دور تنه و ارتفاع بیش از ۱۱ متر هرساله میوه بنه خود را بیش از ۲۰۰ کیلوگرم به روستاییان عرضه می‌کند. 

این کارشناس ارشد اکولوژی منابع طبیعی با اشاره به اینکه گل درخت قرمز است و در رنگرزی از آن استفاده می‌شود افزود: در استان ایلام درخت بنه اغلب به‌صورت توده‌های مخلوط با درختان بلوط مشاهده می‌شود و مساحت جنگل‌های استان ایلام 641665 هکتار بوده که از این میزان 2593 هکتار انبوه، 211084 هکتار نیمه انبوه، 416795 هکتار تنک و 7206 هکتار بیشه‌زار و درختچه زار و 3987 هکتار دست کاشت است.

شفیعی بابیان اینکه جنگل‌های استان ایلام در فاز غیر صنعتی و حفاظتی رده‌بندی شده و ترکیب آن به‌صورت90 درصد بلوط، 6 درصد بنه و 4 درصد شامل انواع گونه‌های جنگلی از قبیل زالزالک، داغداغان، کیکم و همچنین دارای  1146280هکتار مرتع و بیابان است، گفت: در استان ایلام ارتفاع درخت بنه معمولا بین 5  تا7 متر است، اما گاهی ارتفاع آن به بیش از 15 متر هم می‌رسد.

این یک کارشناس منابع طبیعی با تاکید بر اینکه سه تیپ پسته وحشی شامل تیپ بلوط - بنه با164000 هکتار ، تیپ بلوط  - خنجک با 24000 هکتار  و  تیپ بنه- بلوط با 18000 هکتار در استان وجود دارد،  افزود: استان ایلام به دلیل شرایط خاص توپوگرافی (وجود مناطق کوهستانی تپه ماهور و دشت)، تفاوت عرض جغرافیایی دارای تنوع اقلیم ،آب‌وهوا تنوع رویشگاه‌ها و به‌تبع آن گونه های گیاهی است که این امر موجب شده عرصه‌های منابع طبیعی از تنوع گونه‌های مولد محصولات فرعی که دارای ارزش داروئی، صنعتی و خوراکی است.

شفیعی با اشاره به این‌که بهره‌برداری از محصولات فرعی به‌خصوص درختان بنه در استان ایلام همانند سایر مناطق سابقه‌ای طولانی دارد، خاطرنشان کرد: به‌علت استقرار و ارتباط نزدیک و تنگاتنگ بین انسان و عرصه‌های منابع طبیعی و نیز در اثر تجربه و آگاهی یافتن از مزایا و موارد استفاده آن‌ها جهت تأمین نیازهای خوراکی - داروئی و صنعتی وتاثیر آن در مسائل اقتصادی و اجتماعی، نظام بهره‌برداری از محصولات فرعی شکل‌گرفته است.

وی بابیان این‌که بهره‌برداری از درختان بنه به‌صورت دوره‌ای انجام می‌گیرد به‌طوری‌که منطقه قابل بهره‌برداری معمولا به سه منطقه تقسیم‌شده و در هر سال در یک قطعه آن برداشت و دو قطعه دیگر در استراحت هستند ، خاطرنشان کرد: حد قابل قبول تیشه زده‌شده به هر درخت 20 تیشه است به طوری فاصله تیشه‌ها باید بیش از 25 سانتی‌متر و به‌صورت زیگزاگی باشد و تیشه فقط به تنه اصلی درخت زده شود.

این کارشناس منابع طبیعی تصریح کرد: درخت بنه دیر خزان می‌کند و از تنه ی آن به طور طبیعی، یا با دادن شکاف، صمغی خارج می‌شود که به آن در فارسی سقز و در عربی بطم گویند که در آدامس مورد استفاده قرار می‌گیرد. 

وی خاطرنشان کرد: ۲۵ درصد شیره سقز حاوی روغن پرارزش و صنعتی تربانتین است که کاربردهای فراوانی در صنعت دارد و علاوه‌بر این از شیره سقز در تهیه آدامس، عطر، خوشبوکننده‌ها، حشره کش‌ها و در صنعت داروسازی در تهیه نرم‌کننده‌ها و ضدعفونی‌کننده‌ها استفاده می‌شود و علاوه‌بر این در صنعت پلاستیک‌سازی، تهیه واکس کفش و چرم و صنعت چاپ مورد استفاده قرار می‌گیرد.

شفیعی با تأکید بر این‌که  به‌علت نبود صنایع تبدیلی مناسب، اکثر سقز تولیدی در ایران به خارج از کشور صادر شده و به‌عنوان مواد پایه بسیاری از صنایع فوق‌الذکر بکار برده می‌شود، تصریح کرد: به طور متوسط از هر درخت ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ گرم سقز به‌دست می‌آید که در شرایط مناسب و سال‌های پرباران این مقدار بیشتر هم می‌شود.

وی با تأکید بر این‌که محصول سقز درختان بنه دارای ارزش اقتصادی فراوان و جزو اقلام صادراتی ارزآور است، ادامه داد: سقز جزو دسته صمغ‌هایی(الئورزینها)قرار می‌گیرد که دارای خواص داروئی، خوراکی و صنعتی فراوان است و در طب سنتی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این کارشناس منابع طبیعی گفت: از سقز در صنایع چسب، لاک، رنگ، پلیمر و داروسازی و  به‌عنوان امولسیون‌کننده، در تهیه روغن چاپ و روغن کابل، پارکت و کف‌پوش، آهارهای کاغذی و به عنوان قارچ‌کش در حفاظت چوب و کاغذ و پارچه و در تهیه اسانس و عطریات و به عنوان ضدعفونی‌کننده در درمان بیماری‌های مختلف استفاده می‌شود.

این کارشناس منابع طبیعی بابیان این‌که حکمای مشهوری چون بوعلی سینا از آن برای درمان یک سری از بیماری‌های گوارشی استفاده می‌کرده اند، افزود: سقز هم‌چون آنتی‌بیوتیک تا حدودی با باکتری عامل اصلی زخم معده و اثنی عشر مقابله می‌کند ضمن این که بسیاری از مردم بومی، شیره خام سقز را در حالت ناشتا می‌خورند، چون عقیده دارند موجب دفع سنگ کلیه می‌شود.

وی ادامه داد: سقز می‌تواند به عملکرد بهتر کبد و طحال نیز کمک کند و ضماد آن با پیه آب‌شده برای نرم کردن ناخن‌های تاب دار و خشک و التیام شقاق نشیمن‌گاه مفید بوده و مخلوط آن با روغن‌زیتون برای برطرف کردن ورم و ترک پوست و خارش بدن، بسیار سودمند است.

شفیعی تصریح کرد: از دیدگاه حکمای طب سنتی مالیدن شیره سقز روی زخم به التیام آن کمک می‌کند و از بخار پخت سقز برای تقویت چشم استفاده می‌شده و می‌تواند به تسکین دردهای مفصلی و روماتیسمی کمک کند و برای آسم و برونشیت مفید است.

این کارشناس منابع طبیعی بابیان این‌که متأسفانه به‌علت کمبود صنایع تبدیلی و نبود دانش فنی لازم در زمینه فرآوری این ماده، موجب شده که باقیمت ناچیز و اولیه به خارج از کشور صادر شود، افزود: اندام‌های مختلف درخت بنه مصارف دارویی و صنعتی گسترده‌ای دارد و مقوی کبد و طحال و خارج کننده‌ی اقسام کرم معده بوده و سرفه و خفقان را تسکین می‌دهد و مسکن درد کمر، درد پشت و درد قولنج است و ضماد آن در درمان ورم‌ها و زخم‌های سخت مفید است.

وی تصریح کرد: از آنجا که بنه دارای ویتامین‌های آ و اقسام ب و د است، مقوی اعصاب بوده و ترک لب را معالجه و از شبکوری جلوگیری و نرمی استخوان را درمان و در صنعت داروسازی با صمغ آن پمادی درست می‌کنند که مالیدن آن بر بدن از گزش پشه جلوگیری می‌کند.

شفیعی افزود: سقز مقوی معده بوده و به هضم غذا کمک می‌کند و محرک اشتها است و ضماد جهت رفع کجی و ترکیدن ناخن مناسب و مخلوط سقز با روغن‌زیتون جهت برطرف کردن ورمها و ترک پوست و خارش آن سودمند استو  آزمایش‌ها نشان می‌دهد که عصاره بنه بر استافیلوکووس اورئوس و استافیلوکوکوس اپیدرمیدیس، اثرات ضد میکروبی نشان داده است.

دکتر «رضا احمدی» - مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری ایلام نیز گفت: حدوداً 250 هزار هکتار از جنگل‌های استان پوشیده از درخت بنه است و یک‌میلیون 500 هزار درخت بنه در استان وجود دارد.

وی بابیان اینکه تقریباً سالانه می‌توان 5000 تن شیره سقز از این درختان برداشت کرد اما برای حفظ این درخت 15 درصد شیره‌ی استخراجی کم شده است.

احمدی خاطرنشان کرد: در این راستا 120 تعاونی در سطح استان فعالت می‌کند که 5 هزار و  500 نفر عضو دارند.

انتهای پیام