اکنون دو دهه از فعالیت رسانه ای می گذرد که در بهار رسانه‌ای کشور و اوج جنبش های سیاسی و اجتماعی فعالیت خود را آغاز کرد و توانست با حفظ ماهیت و خط مشی و چارچوب هایش به عنوان یک رسانه مستقل شناخته شود. رسانه‌ای که در این سال ها تلاش کرده با تکیه بر رویکرد دانشجویی، فعال و پویا باقی بماند.
به مناسبت بیستمین سالگرد تاسیس خبرگزاری ایسنا، گفت و گویی با داریوش اسماعیلی، معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی اصفهان و نخستین سرپرست خبرگزاری ایسنا در اصفهان داشتیم که در ادامه می خوانید.
برای شروع گفت و گو، از گذشته ایسنا، وضعیت و جایگاه کنونی و افقی که برای آینده آن ترسیم شده، بگویید.
گذشته و تباری که خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) پشت سر دارد، وضعیت کنونی و نگاهی که برای آینده ترسیم کرده، سه بخشی است که همچون حلقه های یک زنجیر کاملا به هم مرتبط است. در واقع تصویری که برای آینده ایسنا می بینیم مبتنی بر تبار و تاریخی است که پشت سر دارد و هویت، اهداف و آرمان هایی که ایسنا براساس آن شکل گرفته است. اگر بخواهیم شناسنامه ایسنا را پیدا و تبارشناسی کنیم، باید گفت ایسنا رسانه ای است که در دل جهاد دانشگاهی متولد شده است. جهاد دانشگاهی هم نهادی است که در دل دانشگاه فعالیت می کند و خصلت و ماهیت دانشگاهی دارد. بنابراین جهاد دانشگاهی نهادی بیرونی که در دانشگاه فعالیت می کند نیست، بلکه از ویژگی های یک نهاد دانشگاهی برخوردار است که مبتنی بر فرهنگ دانشگاهی شکل گرفته و واجد همان خصوصیات است. ازطرفی جهاد دانشگاهی در ادامه جریان جنبش دانشجویی اسلامی در دانشگاه ها است، یعنی جهاد دانشگاهی در پیشینه خود از دل جنبش دانشجویی اسلامی برآمده و یکی از نهادهای برآمده از دل انقلاب اسلامی است.
همانگونه که گفتید انقلاب اسلامی مبتنی بر جنبش دانشجویی اسلامی است، آیا ایسنا هم برآمده از دل جنبش دانشجویی اسلامی در دانشگاه هاست؟
بله. جنبش دانشجویی اسلامی ویژگی ها و مقتضیاتی دارد که آنها را می توان در ایسنا دید. ازجمله گفتمان انتقادی، اخلاقی و علمی که سه گفتمان رایج جنبش دانشجویی اسلامی طی دهه های اخیر بوده است. به طوری که هم وجه اخلاقی و دینی دارد و مبتنی بر اندیشه‌ها و نواندیشه های دینی در جامعه است و نشأت گرفته از افکار امام خمینی(ره) و روشنفکران دینی است، همچنین به ارزش های اخلاقی نیز وفادار است. این طور نیست که فقط حرکت های سیاسی معطوف به کسب قدرت و ادامه فعالیت احزاب سیاسی بیرونی در دانشگاه باشد، بلکه بر پیگیری ارزش های اخلاقی در جامعه تاکید دارد.
گفتمان دوم انتقادی است. همانطور که می دانید دانشگاه به طور کلی گفتمان انتقادی دارد و روح تطور، پرسشگری و کنکاش در مسائل، ویژگی بارز دانشگاه است. در دانشگاه دانشجویان یاد می گیرند سوال بپرسند و زمان زیادی از کلاس ها صرف پرسش و پاسخ می شود، بنابراین روح انتقادی که در دانشگاه وجود دارد در جنبش های دانشجویی نیز به تبع وجود دارد.
گفتمان سوم رویکرد علمی است که در دانشگاه هم وجود دارد، به طوری که مسائل را به شکل دسته بندی شده و نظریه پردازی و طرح فرضیه های علمی مطرح کرده و نوع مواجهه با مسائل نیز علمی است. در مجموع باید گفت هر سه گفتمان اخلاقی دینی، انتقادی و علمی که در دانشگاه ها وجود دارد در جهاد دانشگاهی و نهادهایی که در دل خود دارد، از جمله ایسنا هم وجود دارد.
این سه گفتمان اخلاقی دینی، انتقادی و علمی هویت اصلی ایسنا را شکل می دهد؟
دقیقا. ایسنا هم یک رسانه انتقادی است و مسائل را از زوایه انتقادی نگاه می کند، هم اینکه یک رسانه اخلاقی است و نسبت به دین و ارزش های اخلاقی و دینی در جامعه پایبندی دارد و نیز رویکرد علمی و کارشناسانه به مسائل دارد که این موارد جزء ماهیت ایسنا است. ایسنا اساس کار خود را بر سه شعار معروف "صحت، صراحت و صداقت" قرار داده که سه صاد معروف ایسنا است و همین‌طور سرعت در خبررسانی. صحت ناظر بر وجه علمی، صراحت ناظر بر وجه انتقادی و صداقت ناظر بر گفتمان اخلاقی است.
ایسنا بیشتر به عنوان یک خبرگزاری دانشجویی شناخته می شود؟
بله، ایسنا خبرگزاری دانشجویی است، بنابراین بدنه تشکیل دهنده و اجزای تصمیم گیرنده آن دانشجویان هستند، به همین خاطر خصلت دانشجویی را هم باید به ویژگی هایی اضافه کرد که در دل نهاد دانشگاه وجود دارد. دانشجو صریح الهجه است، هنوز وابستگی به مظاهر زندگی و دنیا پیدا نکرده، پرسشگر، پاسخ جو و حساس به مسائل اجتماع و آرمان خواه است. این ویژگی ها هم در دل خبرنگاران، دبیران و مجموعه دست اندرکاران ایسنا تنیده شده و جزو ماهیت و ذات ایسنا است. تعبیری که من پیش از این هم در مورد ایسنا به کار برده ام این است که دفاتر ایسنا در معاونت های فرهنگی جهاد دانشگاهی را به شکل کندوی زنبور عسل می بینم و خبرنگاران به شکل زنبوران عسلی که سرکشی به محیط پیرامون خود می کنند و خبرهایی می آورند، محصولی که تولید می کنند شفا بخش و نسخه‌ای است که می‌تواند بسیاری از بیماری های جامعه را علاج کند، گرچه نیش گزنده و سختی هم می توانند داشته باشند. در واقع این ویژگی ها به ایسنا ماهیت یک رسانه جسور، اما دارای عقلانیت می دهد، به طوری که جسارت و عقلانیت را توأم کرده است. این رسانه جسورانه وارد مسائل می شود و به مهمترین مسائل جامعه که دانستن آن حق مردم است ورود پیدا می کند، هرچند ممکن است هزینه هایی هم بابت آن بدهد اما عقلانیت خاص خودش را هم دارد که مبتنی بر چند دهه تاریخ جنبش دانشجویی است.
به نظر شما رمز موفقیت ایسنا طی این دو دهه چیست؟
معتقدم اگر ایسنا به موفقیت کنونی رسیده به خاطر تجربیات متراکم دانشجویی است که در دل این خبرگزاری وجود دارد و شرحی از ماهیت خبرگزاری ایسنا و ویژگی های آن است.
ایسنا منطقه اصفهان طی این سال ها چقدر موفق بوده است؟
در ۱۳ آبان ۱۳۷۸ خبرگزاری ایسنا به صورت آزمایشی اولین خبر خود را روی سایت ارسال کرد. تا پیش از راه اندازی ایسنا در جلسات متعددی در دل سازمان دانشجویان جهاد دانشگاهی، ایده یک رسانه در دل جامعه دانشگاهی شکل گرفت و از طرف مسئولان وقت نسبت به موضوع بحث و گفت و گوهایی شد. باوجود اینکه حتی عده ای معتقد بودند شاید حوزه خبر ارتباط زیادی به معاونت فرهنگی ندارد و بهتر است در دل روابط عمومی شکل بگیرد، ولی دیدگاه درست این بود که ظرفیت شکل گیری یک خبرگزاری در دل معاونت های فرهنگی وجود دارد. ایسنا اولین خبرگزاری غیررسمی در کشور بود که با این ویژگی ها شکل گرفت و در نوع خودش پیشرو بود. اصفهان هم جزء اولین واحدهایی بود که در همان روز خبرگزاری را فعال کرد و در ۱۶ آذر با ارسال اولین خبر، به طور رسمی کار خبرگزاری ایسنا آغاز شد.
اولین خبری که خبرگزاری ایسنا در اصفهان ارسال کرد چه بود؟
خبری در مورد خیریه همدانیان و تغییرات این خیریه بود.
شرایط کاری خبرگزاری ایسنا در آن زمان چطور بود؟
شرایط کشور بعد از دوم خرداد سال ۱۳۷۸ به گونه‌ای بود که دانشگاه ها کانون سخنرانی ها و حضور نیروها و جریانات سیاسی مختلفی بودند و بحث ها، گفت و گوها و سخنرانی های زیادی در دانشگاه ها صورت می‌گرفت و حجم زیادی از اخبار پیرامون مسائل سیاسی و اجتماعی کشور در دانشگاه ها تولید می‌شد. در آن زمان ایسنا وظیفه خود می‌دید که این اخبار را پوشش دهد. در اصفهان یک خبرنگار داشتیم که چندین کار دیگر هم در معاونت فرهنگی در کنار کار خبر انجام می‌داد و من هم سردبیری خبرگزاری ایسنا را به عهده داشتم، بعدها کم کم نیروهایی اضافه شدند و دانشجویانی به دفتر خبرگزاری آمدند، تا اینکه ایسنا موقعیت خودش را تثبیت کرد.
شکل‌گیری خبرگزاری ایسنا در آن مقطع زمانی چه تاثیری بر فعالیت این رسانه داشت؟
زمان شکل‌گیری خبرگزاری ایسنا که به نوعی بهار رسانه ها بود کمک زیادی به آن کرد، تا بتواند در آن جریان پرتپش سیاسی جامعه حضور پررنگی پیدا کند. از همان شروع فعالیت، ایسنا مورد ارجاع بسیاری از روزنامه‌ها قرار گرفت و حتی رسانه‌های خارج از کشور به عنوان یک خبرگزاری مستقل به ایسنا نگاه می‌کردند که رویدادها و نقطه نظرات و دیدگاه‌های مختلف را پوشش می دهد. بنابراین معتقدم مقطع زمانی شکل گیری کمک زیادی به آن کرد تا ایسنا ماهیت خود را پیدا کند و خود را به عنوان یک خبرگزاری مطرح در کشور مطرح کند. به طوری که بعد از ایرنا، ایسنا به عنوان یک خبرگزاری بیشترین ارجاعات را داشت و تغذیه کننده اخبار بسیاری از رویدادهای آن دوران بود.
موقعیت خبرگزاری ایسنا در اصفهان به چه صورت بود؟
در اصفهان با اضافه شدن دانشجویان و مشخص شدن سرویس های خبری، خبرگزاری ایسنا بعد از مدتی شکل منطقه ای به خود گرفت. در طول دو دهه ایسنا منطقه اصفهان جایگاه خود را به عنوان یکی از مناطق برتر کشور تثبیت کرد، تاجایی که طبق ارزیابی صورت گرفته در سال گذشته رتبه برتر کشور را به لحاظ کمی و کیفی به دست آورد. طی این سال ها نیز به عنوان یکی از مناطق خبری فعال، پرجنب و جوش و تاثیرگذار مطرح بوده است. حتی جلسات منطقه ای در مورد موضوعات مهمی مثل مساله آب برای رسیدن به وحدت رویه خبری و پرهیز از دامن زدن به اختلافاتی که ممکن بود بر اثر عدم دقت در کار رسانه‌ای ایجاد شود و امنیت ملی را به خطر بیندازد با حضور استان های مجاور برگزار شد.
رقابت سایر رسانه‌ها با خبرگزاری ایسنا در اصفهان را چطور ارزیابی می کنید؟
قطعا در اصفهان رقبای زیادی داریم، که گاهی اوقات رقبا کمی با ایسنا نامهربانی می کنند، اما باید گفت که ایسنا ماهیتش با انقلاب اسلامی گره خورده است. اگر ایسنا نگاه انتقادی به برخی مسائل دارد از سوی دلسوزی برای نظام جمهوری اسلامی است و رسالت خود را در قبال اسلام، انقلاب و مردم هیچ گاه فراموش نمی کند و با همان با ویژگی هایی که اشاره شد پیگیر مطالبات جدی مردم در حوزه های مختلف است. خبرگزاری ایسنا از آرمان های خود کوتاه نمی آید و وابستگی به هیچ جریان سیاسی ندارد، بلکه معتقدیم جریانات سیاسی باید نسبت خود را با اندیشه ای که در دل جنبش دانشجویی وجود دارد روشن کنند. این جنبش دانشجویی از اصلی‌ترین جنبش های کشور و یکی از پایه‌های موفقیت انقلاب در دانشگاه‌ها بوده، پس هرچه این پایه‌ها محکم‌تر و به اصول اساسی خود وفادارتر بماند، به حفظ و تداوم انقلاب اسلامی و اهداف و آرمان‌های آن کمک می‌کند.
جوان بودن و وابسته بودن به جنبش‌های دانشجویی را چقدر در موفقیت ایسنا موثر می‌دانید؟
قطعا این ویژگی یکی از عوامل موفقیت ایسنا است که توانسته خودش را به روز و جوان نگه دارد و از تبدیل شدن به یک خبرگزاری دولتی یا حرفه ای خاص که فقط کار خبر انجام دهد، پرهیز کرده است. ایسنا تلاش کرده روح دانشجویی را حفظ کند و به همین دلیل همواره آموزش نیروهای جوان و دانشجویان را در برنامه خود دارد.
این آموزش‌ها تا چه حد موثر و کاربردی بوده است؟
بسیاری از روزنامه نگاران و اصحاب رسانه در اصفهان کار خود را با ایسنا شروع کرده‌اند و در مکتب ایسنا تربیت شده‌اند و نشان کاربردی بودن آموزش‌های ایسنا دارد.
برای آینده ایسنا چه برنامه‌ای دارید؟
یکی از برنامه ها، راه اندازی مرکز آموزش و پژوهش ایسنا تحت عنوان "ایسنا کلاس" است که مرکزی برای یادگیری و مهارت های جانبی مورد نیاز خبرنگاران است تا نیروهای زبده خبرنگار تربیت کنیم و اصول خبری را به نسل های جوان آموزش دهیم. البته "ایسنا کلاس" از یک بال پژوهشی هم برخوردار است و به دنبال پژوهش در شیوه های جدید خبری، نقش و کارکردی که رسانه ایسنا و سایر رسانه ها دارند، تحلیل محتوای اخبار و عمق دادن و قوی‌تر کردن کار خبرنگاری برای ارتقا کیفیت و استمرار جریان خبری است. ایسنا کلاس از ۱۶ آذر آغاز به کار نمود و در جشن بیستمین سالگرد ایسنا به صورت رسمی افتتاح خواهد شد. این حرکت یک جریان سیال و نو شونده دائمی است که در آن خبری از محیط بسته رسوب کرده از چند خبرنگار باسابقه و حرفه ای نیست، بلکه جریان انتقال تجربیات و دانش خبری و ارزش های مکتب ایسنا است که دائما رخ می دهد. در قالب ایسنا کلاس آموزش و جذب نیروهای جوان دائما جریان پیدا می کند و خبرنگاران بسیار جوان و تازه کار در کنار خبرنگاران قدیمی فعالیت می‌کنند، البته کلاس‌ها و دوره‌های آموزشی مختلفی پیش از راه اندازی ایسنا کلاس هم برگزار می شده و افرادی که در دوره ها جذب شده و آموزش دیده اند، با نشان دادن علاقمندی و استعداد خود در ایسنا جذب شده و حتی دبیر خبر شده اند. این سیکل دائما تکرار می شود و ایسنا کلاس هم برای ساماندهی این فرایند است تا تحریریه موازی شکل گیرد و نیروهای جوان به مجموعه خبرگزاری اضافه شوند.
در طول دو دهه گذشته خبرگزاری ایسنا چقدر توانسته به اهداف و خط مشی خود نزدیک شود؟
خبرگزاری ایسنا در کشور فراز و فرودهای فراوانی داشته است. همانطور که اشاره شد شکل گیری و آغاز آن با جریان سال های ۱۳۷۸ همراه است. فعالیت ایسنا در این سال ها بسیار پررنگ، فعال و زنده بود، البته فعالیت ایسنا متاثر از شرایط کشور است و دولت های مختلف با نگاه ها و رویکردهای مختلف سر کار آمده اند، اما ایسنا تقریبا توانسته خودش را مستقل از نوع نگاه و رویکرد دولت ها ببیند، چراکه جهاد دانشگاهی همواره شعاری تحت عنوان اطاعت از رهبری و حمایت از دولت ها داشته و این شعار اصلی طی دوران های مختلف پیگیری شده است. برای حمایت از دولت ها تعریف خودمان را داریم، به طوری که حمایتی تحت عنوان اینکه رسانه دولت باشیم را هیچ وقت نپذیرفته ایم.
معتقدیم وقتی انتقاد می کنیم به مجموعه های مختلف کمک می‌کنیم. مثلا وقتی در اصفهان گزارش‌هایی انتقادی از شهرداری یا استانداری و یا دانشگاه‌ها منتشر می‌شود، در واقع از آنها حمایت می‌کنیم و نقاط کور را نشان می دهیم، در عین حال که نگاه کارشناسان و صاحب نظران را پای مسائل اصلی استان باز می‌کنیم و به عنوان یک رابط این نگاه کارشناسی را تزریق می‌کنیم.
و در این زمینه چقدر موفق بوده اید؟
اینکه طی این سال ها در این زمینه چقدر موفق بوده ایم را نمی شود به صورت کلی گفت، چون در زمان های مختلف شدت و ضعف داشته و البته کمی هم به نوع سیاست گذاری هایی که در دفتر مرکزی ایسنا اتخاذ می شود برمی گردد. گاهی اوقات سیاست‌ها کمی جسورانه‌تر و گاهی دست به عصاتر شده است. اینکه کدام یک از این سیاست ها بهتر است بستگی به زوایه دیدگاه ها دارد. درمجموع اساس کار ایسنا حفظ شده، ولی شدت و ضعف متفاوت بوده است. از دیدگاه من ایسنا هم اکنون کمی دست به عصا شده و از شجاعت و صراحت آن کمی کاسته شده است که شاید به دلیل فشارهای بیرونی بر روی کشور و فشارهایی که روی جهاد دانشگاهی است، حسابگری و مصلحت سنجی هایی که برای کلیت مجموعه می شود و دلایل دیگری باشد، اما در هر صورت اگر ایسنا امروز بر صراحت خود وفادار بماند کسانی که فشار می آوردند هم بعد از مدتی متوجه اشتباه خود می شوند و می بینند که ایسنا در بزنگاه ها کمک زیادی می کند.
مثلا چه کمکی؟
ببینید وقتی یک خبرگزاری مستقل و مورد وثوق مردم باشد و مردم به آن اعتماد کنند، سربزنگاه ها هم می تواند پاسخ این اعتماد را بدهد و نقش ایفا کند، ولی اگر این اعتماد عمومی و نقش آفرینی از آن گرفته شود نمی‌تواند آنطور که باید به رسالت خود به عنوان یک رسانه عمل کند.
تعاملات ارگان ها با خبرگزاری ایسنا را چطور ارزیابی می کنید؟
تعاملات با خبرگزاری ایسنا دو سطح کلی کشوری و استانی دارد که من درخصوص سطح استانی آن صحبت می کنم. ماهیت ایسنا طی این دو دهه خیلی تغییر نکرده است و می توانم شهادت دهم باتوجه به اینکه شکل گیری ایسنا در معاونت فرهنگی با مسئولیت من بود و هم اکنون که چندسالی است دوباره سرپرست ایسنا هستم، تغییر زیادی در رویکردها نداشته و به خط مشی کلی وفادار است، البته با شدت و ضعف چون گاهی امکانات بیشتر و گاهی محدودتر بوده، ولی چارچوب ها حفظ شده است. مسئولان استان هم نگاه های متفاوتی دارند، گاهی مسئولی دید رسانه ای داشته و اهمیت رسانه مستقل را درک کرده است. اما مسئولینی هم داشته ایم که که ایسنا را مانعی می دیدند و انتقادات ایسنا را علیه خودشان تصور می کردند و محدودیت هایی حتی برای جهاد دانشگاهی و سایر بخش ها ایجاد می کردند.
به عنوان نمونه مجموعه شهرداری اصفهان که شاید بیشترین انتقادات را از این مجموعه داریم، ولی انتقادات کارشناسی است و از صاحب نظران و مسئولان شهری نظر می خواهیم و می بینیم که رویکرد شهردار اصفهان هم نسبت به این موضوع مثبت بوده و نگاه متعاملانه و با سعه صدر همراه بوده است، تاجایی که خوشبختانه از نگاه انتقادی رسانه استفاده می کنند و این انتقادات را مغرضانه ارزیابی نمی کنند، بلکه در راستای منافع شهر و شهروندان می بینند. در مجموع فضای فعلی استان را فضای همکاری می بینیم.
پس رویکرد انتقادی ایسنا را همچنان حفظ می کنید؟
قطعا، ایسنا با حفظ چارچوب ها و خط مشی کلی وظایف خود را ایفا می کند و صراحتا می گویم که دیدگاه انتقادی خود را حفظ می کنیم. این وظیفه رسانه و به نفع مجموعه های مختلف است. البته برخی که فکر می کنم بیشتر سوء تفاهم هایی نسبت به ایسنا دارند، این خبرگزاری را رقیب رسانه ای خود می بینند اما بار دیگر یادآوری می کنم، کسانی ایسنا را اداره می کنند که در دل جنگ تحمیلی و انقلاب اسلامی بوده و خود را برآمده از نظام اسلامی می بینند، تاجایی که تمام تلاششان برای حفظ این نظام و حمایت از مردم است. ایسنا رسانه ای در جبهه مردم و برای حمایت از خواسته های آنهاست.
و سخن پایانی.
بیستمین سالگرد تاسیس ایسنا را به همه همکارانم تبریک می گویم و معتقدم قطعا اگر ایسنا توانسته طی دو دهه با همه سختی ها و فراز و نشیب های مختلف بر اهداف و مشی خود پایداری کند و به عنوان یک خبرگزاری مستقل بوده، مرهون تلاش، پایمردی و ایستادگی و حتی هزینه هایی است که گاهی خبرنگاران داده اند و توانسته اند مشعل آگهی بخشی، مسئولیت، اخلاق و حمایت از مردم را روشن نگه دارند.
انتهای پیام
نظرات