زیره یکی از سوغات ارزشمند و مهم استان کرمان است که این استان را وارد سرزمین ضرب المثل ها کرده به طوری که بسیاری از مردم با ضرب المثل معروف "زیره به کرمان بردن" آشنا هستند اما انگار در این روزها که هیچ چیزی و هیچ کسی در کشور حالش خوب نیست، حال زیره کرمان هم خوب نیست و دیگر رنگ و بویی از زیره واقعی کرمان به مشام مردم نمی رسد و اعتبار کرمان در تاراج تاجران قرار گرفته است.

"فریبرز نجفی" رییس صنف خواروبار فروشان و عطاران شهرستان کرمان در این باره می‌گوید: تعداد زیادی از گیاهان دارویی بومی کرمان به دلیل خشکسالی، چرای دام و برداشت‌های بی‌رویه در معرض انقراض قرار دارند لذا باید در راستای نجات گیاهان دارویی بومی استان که گم شده‌اند، اقدام اساسی کرد.

وی ادامه داد: باید هرچه سریعتر این گیاهان دارویی بومی در حال نابودی را شناسایی و احیا کرده و برای آنها بازارهایی پیدا کنیم.

نجفی با بیان اینکه در حال حاضر در بازار کرمان سه نوع زیره وجود دارد، اظهار کرد: اکنون در بازار زیره افغانی که وارد می شود، زیره افغانی که در کرمان کشت می شود و زیره اصیل کرمانی وجود دارد که حقیقتا تشخیص آنها از یکدیگر سخت شده است.

رییس صنف خواروبار فروشان و عطاران شهرستان کرمان اعلام کرد: باید به جرات اذعان کرد که دیگر نمی‌توانیم حتی ۱۰ کیلو زیره اصیل کرمانی را در بازار پیدا کنیم و این برای استانی که چند سال پیش با همکاری اتاق بازرگانی برای ثبت جهانی این محصول به نام خودش اقدام کرده بود، یک فاجعه است.

"یوسف امامی‌پور" پدر زیره کرمان با بیان اینکه سه نمونه زیره در دنیا وجود دارد، به ایسنا گفت: زیره سبز، یکی از انواع زیره هایی است که به صورت یکساله کاشت و طول دوره کاشت تا برداشت آن ۹۰ تا ۱۲۰ روز است و در تقریبا در نیمه دوم خردادماه این نوع زیره برداشت می شود که کلا سبز رنگ بوده و نام علمی آن  Cuminum Cyminum L می‌باشد.

وی با بیان اینکه از زیره سبز در دنیا هم به عنوان دارو و هم ادویه استفاده می‌شود افزود: زیره سیاه یا اروپایی با نام علمی Carum Carvi که خواستگاه آن اروپاست و بیشترین مصرف آن در ادویه جات است، دیگر زیره تولیدی در دنیاست. باتوجه به اینکه شرایط اقلیمی کشور افغانستان بهتر از ماست، این کشور رو به کاشت زیره اروپایی آورده است که این نوع زیره در دو نوع یکساله و چند ساله کاشت می شود.

این دکترای بیوتکنولوژی گیاهی ادامه داد: زیره اروپایی که در افغانستان کشت می‌شود، دو ساله است یعنی در سال اول محصول نمی‌دهد و در سال دوم محصول می‌دهد اما میوه‌های آن بسیار خوب هستند به گونه‌ای که اندازه دانه‌های آن به اندازه دانه برنج است لذا برای آنکه قصد دارند زیره کرمانی را از بازار حذف کنند این زیره اروپایی را نارس می‌چینند و وقتی نارس چیده شود شکل آن بسیار شبیه زیره کرمانی می‌شود.

خیانت کاسبان بازار به زیره کرمان

وی در ادامه با بیان اینکه این زیره نارس، به سه صورت "درشت"، "ریز" همانند زیره کرمانی و برخی نیز "بسیار ریزتر" است افزود: یکی از ویژگی های زیره کرمانی این است که به دلیل آنکه زیره کرمانی وحشی است، در داخل آن آشغال زیادی وجود دارد و به عبارتی تمیز کردن زیرهه کرمانی بسیار سخت است.

امامی‌پور از شگرد کاسبان بازار برای قالب کردن زیره اروپایی به عنوان زیره کرمانی سخن به میان آورد و گفت: کاسبان سه سرند (نوعی غربال سیمی) با اندازه منافذ مختلف روی هم می‌گذارند و زیره اروپایی را داخل آنها می ریزند. در سرند اول که دارای منافذ درشت است، زیرهایی به اندازه دانه‌های برنج باقی می‌ماند که به قیمت کیلویی حدود ۱۵۰ هزار تومان در بازار فروخته می‌شود گفتنی است که بوی این زیره مانند بوی زیره کرمانی است زیرا ترکیبات ترپنی در هر دو نوع زیره یکی است.

وی ادامه داد: لایه میانی باقی مانده در این سرندها، در بازار به عنوان زیره مشهدی یا خراسانی(افغانی) با قیمت کیلویی حدود ۲۰۰ هزار تومان به فروش می‌رسد و زیره‌هایی که در لایه سوم و پایینی هستند را به عنوان زیره کرمانی با قیمت حدود ۳۵۰ هزار تومان به مردم می‌فروشند بنابراین آشغال‌ترین زیره با قیمت زیاد به عنوان زیره کرمانی را به قالب مردم می‌کنند.

این دکترای زیست فناوری گیاهی درباره آنکه آیا از میزان سطح زیر کشت زیره افغانی در کرمان اطلاعاتی وجود دارد یا خیر؟ اظهار کرد: میزان سطح کشت زیره افغانی را باید کارشناسان جهادکشاورزی و منابع طبیعی با رصد عرصه‌ها بدست آورند. گفتنی است که گل زیره اروپایی(افغانی) با زیره کرمانی فرق دارد ضمن آنکه زیره اروپایی به آبیاری نیاز دارد و مانند زیره کرمانی به صورت دیم قابل رشد نیست.

وی در مورد اینکه چه اتفاقی افتاده است که امروز کمتر زیره اصیل کرمانی یافت می شود؟ اظهار کرد: حدود ۱۰ سال قبل زیره کرمانی به عنوان گیاه در معرض انقراض معرفی شده و متاسفانه برای احیا آن برخی از روستاییان زیره افغانی را با عنوان زیره کرمانی کشت کردند و شنیده‌ام حتی در استان یزد در سطح چندین هکتار این محصول کشت شده است. ما مخالف این کار نیستیم و هر کدام از زیره‌ها خواص خودشان را دارند اما نباید زیره اروپایی را به عنوان زیره کرمان بفروشیم. چرا به مردم دروغ می‌گوییم و مشکل ما اینجاست.

این بازنشسته هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی اضافه کرد: باید هر سه نوع زیره در بازار وجود داشته باشد به طور مثال اکنون در بازار سیب زمینی چینی (بذر آن از چین وارد شده) وجود دارد اما به عنوان سیب زمینی لاله‌زار به فروش می‌رسد. نباید این سیب زمینی پوست کلفت را با نام سیب زمینی لاله‌زار به مردم قالب کرد. دعوای ما سر این است که باید ذخایر ژنتیکی حفظ شوند و تقلب نکنند.

وی درباره سرنوشت زیره کرمانی به ایسنا گفت: وقتی بذر زیره کرمانی روی زمین می‌افتد اول اینکه دوره خواب بسیار طولانی دارد و باید یک دوره زمستان ۹۰ روزه طی شود تا این خواب بذر زیره کرمانی بشکند و بعد از آن سبز شده و به عمق ۳۰ سانتیمتری ریشه بزند و سپس در انتهای ریشه یک غده کوچک به اندازه ارزن ایجاد می‌شود که بین ۴ تا ۷ سال این زیره فقط برگ تولید می‌کند و پس از ۴ تا ۷ سال وقتی وزن غده به حدود ۳ گرم رسید، محصول می‌دهد.

امامی‌پور ادامه داد: سوال اینجاست که کدام کشاورز است که ۴ تا ۷ سال منتظر می ماند تا بتواند محصول بگیرد؟ مسلما اهلی کردن این گیاه اقتصادی نیست.

وی عنوان کرد: اصلا زیره کرمانی سیاه نیست اما روستاییان زیره کرمانی را به مدت یک شبانه روز در گونی‌های برزنت می‌گذارند و زیره سیاه می‌شود.

خواص شگفت‌انگیز زیره کرمان

این بازنشسته هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی به تشریح خواص زیره کرمانی پرداخت و تصریح کرد: حداقل ۶ ماده زیره کرمانی که بنده شناسایی کردم موادی هستند که در تکوین جنین، تکوین قلب جنین، رشد کودک، ترمیم زخم‌های حاصل از زایمان، کمک به بهبود شرایط روحی مادر موثر است. زیره کرمانی خاصیت آنتی اکساین فوق العاده بالایی دارد و از روغن آن به جای ترکیبات ساختگی در کنسروهای ماهی می توان استفاده کرد که ماندگاری آن فوق‌العاده بالاست.

امامی‌پور اضافه کرد: غده و برگ این گیاه مثل خود بذر آن خاصیت آنتی اکسیدان فوق العاده بالایی دارد و با ترکیبات آنتی اکسیدان‌های طبیعی و مصنوعی موجود در بازار رقابت می‌کند همچنین از زیره کرمانی می‌توان برای نابود کردن قارچ‌های خاک نیز استفاده کرد.

وی ادامه داد: در طب سنتی دنیا از زیره کرمانی برای دیابت، کاهش وزن، ناهنجاری‌های معده و روده، سیستم گردش خون، رفع دردهای روماتیسمی و ... استفاده می‌شده است همچنین خاصیت نگهدارندگی زیره کرمانی به حدی است که در زمان قدیم عشایر و روستاییان برای نگهداری ماست و پنیرشان به مدت‌های طولانی حتی بالاتر از یکسال، از زیره کرمانی استفاده کرده و به آنها اضافه می‌کردند.

این دکترای بیوتکنولوژی گیاهی افزود: آنتی اکسیدان موجود در زیره کرمانی در پیشگیری از بیماری‌های جدید مانند HIV نیز بسیار موثر است.

اما قصه خیانت بازرگانان به کرمان...

این دکترای زیست فناوری گیاهی یادآوری کرد: نخست وزیر فنلاند سال ۱۳۹۳ یا ۱۳۹۴ از ایران درخواست زیره کرمان را می‌کند. دوستان تاجر و کاسب که اعتبار زیره کرمان برایشان مهم نبود در اتاق بازرگانی زحمت کشیدند و ۱۰ هزار تن زیره از مرز افغانستان و در آن زمان به قیمت هر کیلو ۳۰ هزار تومان خریداری و در ایران بسته بندی و به کشور فنلاند صادر کردند.

وی از علل درخواست نخست وزیر فنلاند برای تهیه زیره از ایران سخن به میان آورد بیان کرد: یکی از بیشترین تولیدات کشور فنلاند، مشروب است. فنلاندی ها زیره کرمانی را به مشروب اضافه و مشاهده کرده بودند که زیره کرمانی در جلوگیری از بیماری‌های جدید کارایی دارد بنابراین درخواست ۱۰ هزار تن زیره کرمانی را به ایران دادند تا هم از اسانس آن برای ترکیبات ارگانیک و نگهداری کنسروها استفاده کرده و از طرفی نیز قصد داشتند بار میکروبی مشروبشان را کاهش دهند.

امامی‌پور ادامه داد: متاسقانه دوستان ما به جای زیره کرمانی، زیره اروپایی (افغانی) را به فنلاندی ها قالب کردند که همین امر باعث شد مشروب های آنها کپک زده و روغن اسانس آن هم نتواند صنایع لبنی ارگانیکشان را به دنیا معرفی کند که با این کار نه تنها محصولات آن کشور را از بین بردند، بلکه آبرو و اعتبار زیره کرمانی را با این کار بردند و اگر اکنون بخواهید زیره کرمانی را در بازارهای جهانی بفروشی هیچ کس خریدار آن نیست.

این بازنشسته هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی بیان کرد: در آن زمان هر چه ما اعتراض کردیم که این کار را نکنید تاجران محترم گفتند که چرا باید زیره کیلویی ۳۰۰ هزار تومانی بخریم. ما زیره افغانی ۳۰ هزار تومانی می‌خریم و به آنها می‌فروشیم چه کسی می‌فهمد!!!؟ بله وقتی فهمیدند که محصولات فنلاند خراب شد و آبروی زیره کرمان هم رفت و اعتبار کرمان را از بین بردند.

وی بیان کرد: تنها راه افزایش سطح زیر کشت زیره کرمانی داشتن غده بالغ زیره است اما آیا این غده را باید از عرصه‌ای که خودش طبیعی سبز می‌شود دربیاوریم و آن عرصه را نابود کنیم؟ خیر چنین چیزی معقول نیست اما در یک شرکت دانش بنیان این غده را به جای ۷ سال ظرف ۶ ماه تولید می‌کند که متاسفانه استانداری کرمان به قول خود برای حمایت از این شرکت دانش بنیان عمل نکرد.

مدیرعامل شرکت هزار زیره ماهان اضافه کرد: این شرکت توسط بانوان اداره می‌شود لذا در شورای امور بانوان استانداری کرمان مصوب شد که ۶۰۰ میلیون تومان به اداره کل منابع طبیعی بدهند و منابع طبیعی نیز آزمایشگاه خود را در اختیار ما قرار دهد تا تولید انبوه داشته باشیم.

وی تاکید کرد: وقتی مسئولین استان زیره کرمانی برایشان مهم نیست چه توقعی باید از مردم داشت. لیاقت این مسئولین همان زیره افغانی است اما حق زیره کرمانی این نبود که این بلا را سرش بیاورند. چندی پیش رییس صنف عطاران از بنده درخواست ۵ کیلو زیره کرمانی کرد و با ابزاز تاسف ما این مقدار هم نداشتیم که به آنها دهیم.

چه بلاهایی که محصولات تراریخته وارداتی بر سر مردم می‌آورند

 امامی‌پور تصریح کرد: ساختار کشاورزی ما دست نااهلان است. محصول تراریخته خوب است اما شما حق ندارید محصول تراریخته از کشورهای دیگر وارد کنید بلکه باید خودمان تراریخته درست کنیم زیرا وقتی آنها تراریخته درست می‌کنند هر بلایی می‌توانند بر سر ما بیاورند.

این دکترای بیوتکنولژی گیاهی افزود: وقتی اعلام می‌کنیم که بگذارید ذرت، گندم و ... تراریخته را خودمان تولید کنیم به این دلیل است که بدانیم چه ژنی در آنها می‌گذاریم. تا کنون نگذاشتند ما زیره کرمانی را تولید کنیم و اگر روزی گذاشتند با این تکنولوژی این شرکت دانش بنیان،سطح زیر کشت زیره کرمانی را توسعه دهیم دیگر نیاز به واردات زیره نخواهیم داشت.

انتهای پیام