آداب و رسوم
-
آیین‌های فیض‌طلبی؛ مجموعه‌ای از سنت‌های شاد و در معرض فراموشی
ماه رمضان به عنوان ماه بندگی، اخلاص و مهمانی خدا در ایران با آیین‌های ویژه‌ای گره خورده که این ماه را به گنجینه و مجموعه‌ای ارزشمند از آداب و ادبیات تبدیل کرده است؛ به‌ویژه آنکه اکثر این آیین‌ها در بستر خانواده شکل می‌گیرند و تمامی اعضای خانواده از خرد و کلان با اشتیاق تمام در آن تشریک مساعی می‌کنند. مجموعه آیین‌های «فیض‌طلبی» نیز بخش مهمی از این آداب است که هرچند برخی از آنها فراموش شده و یا به قوت گذشته برگزار نمی‌شوند، اما مدیر واحد فرهنگ مردم مرکز تحقیقات صداوسیما به شکل مفصل درباره آنها به ایسنا توضیح داده است.
-
حال و هوای رمضان در شهرهای ایران/ فارس؛ صُغاد
درباره آیین «شب یاعلی» در آستانه وداع با ماه رمضان
واجب بودن «روزه گرفتن» در ماه مبارک رمضان مهم‌ترین عاملی است که سبب شده تا این ماه قمری در مقایسه با سایر ماه‌ها متفاوت بوده و به دنبال همین تفاوت، ماه رمضان مملو از آداب و رسوم مختلفی در گستره جغرافیای ایران باشد؛ رسومی که باوجود شباهت‌ها، اما می‌توان گفت حتی شهر به شهر متفاوت است. از این رو ایسنا درنظر دارد تا به شکل جزئی‌تر به این آداب در شهرهای کوچک بپردازد؛ آدابی که برخی از آنها فراموش شده و برخی دیگر همچنان با وجود تغییرات کوچکی به قوت خود باقی است.
-
حال و هوای رمضان در شهرهای ایران/ فارس؛ آباده
از نامگذاری خاص روزهای آخر ماه رمضان تا پخت نان «بَلبَلوک» به نیت سلامتی
واجب بودن «روزه گرفتن» در ماه مبارک رمضان مهم‌ترین عاملی است که سبب شده تا این ماه قمری در مقایسه با سایر ماه‌ها متفاوت بوده و به دنبال همین تفاوت، ماه رمضان مملو از آداب و رسوم مختلفی در گستره جغرافیای ایران باشد؛ رسومی که باوجود شباهت‌ها، اما می‌توان گفت حتی شهر به شهر متفاوت است. از این رو ایسنا درنظر دارد تا به شکل جزئی‌تر به این آداب در شهرهای کوچک بپردازد؛ آدابی که برخی از آنها فراموش شده و برخی دیگر همچنان با وجود تغییرات کوچکی به قوت خود باقی است
-
حال و هوای رمضان در شهرهای ایران/ بوشهر؛ جَم
آیین «نون‌پوشی» کودکان بوشهری در شب‌های قدر
مراسم شب‌های قدرِ ماه مبارک رمضان فرصتی برای شب زنده‌داری با هدف دعا و نیایش و انجام مناسک خاص خود است. گاهی عمل به این فرایض دینی چنان با فرهنگ عامه، آمیخته شده که رسومی مخصوص به خود را ایجاد کرده است که در کنار تمام شباهت‌هایی که دارند، در شهرهای مختلف نیز با تفاوت‌هایی اجرا می‌شوند.
-
حال و هوای رمضان در شهرهای ایران/ خوزستان؛ بهبهان
از تهیه ریسمان ۱۰۰ گره برای دفع چشم‌زخم تا «کَلّه به کُم» بهبهانی‌ها در شب‌های قدر
مراسم شب‌های قدرِ ماه مبارک رمضان فرصتی برای شب زنده‌داری با هدف دعا و نیایش و انجام مناسک خاص خود است. گاهی عمل به این فرایض دینی چنان با فرهنگ عامه، آمیخته شده که رسومی مخصوص به خود را ایجاد کرده است که در کنار تمام شباهت‌هایی که دارند، در شهرهای مختلف نیز با تفاوت‌هایی اجرا می‌شوند.
-
آداب و رسوم نیمه ماه رمضان؛ بخش دوم
جزئیات یک جشن در «لیلةالرمضان» و تدارک ویژه برای تازه‌عروس و دامادها!
ماه مبارک رمضان از آغاز تا پایان مملو از آداب و رسومی است که با رسیدن به نیمه آن و همزمان با آغاز مناسبت‌هایی همچون ولادت امام حسن مجتبی (ع) به شکل پررنگ‌تری نمایان می‌شوند. آدابی که البته برخی از آنها به ورطه فراموشی سپرده شده و در گذر زمان دیگر همچون گذشته اجرا نمی‌شود. با این وجود برخی از آنها نیز هنوز در نقاط مختلفی از کشور برگزار می‌شود و یک پژوهشگر فرهنگ عامه به آنها پرداخته است.
-
آداب و رسوم نیمه ماه رمضان؛ بخش نخست
از ماجرای مَلِکی که گندم در شکم‌ها می‌گذارد تا مشارکت ۷۰ فاطمه در پخت یک آش!
ماه مبارک رمضان از آغاز تا پایان مملو از آداب و رسومی است که با رسیدن به نیمه آن و همزمان با آغاز مناسبت‌هایی همچون ولادت امام حسن مجتبی (ع) به شکل پررنگ‌تری نمایان می‌شوند. آدابی که هرچند برخی از آنها در گذر زمان دیگر همچون گذشته اجرا نمی‌شود، اما هنوز هم در نقاط مختلفی از کشور برگزار می‌شود و یک پژوهشگر فرهنگ عامه به آنها پرداخته است.
-
حال و هوای رمضان در شهرهای ایران/ اصفهان؛ خوانسار ۲
«هُم هُم» خوانساری‌ها در ماه رمضان و ماجرای دوختن یک کیسه پر شگون!
واجب بودن «روزه گرفتن» در ماه مبارک رمضان مهم‌ترین عاملی است که سبب شده تا این ماه قمری در مقایسه با سایر ماه‌ها متفاوت بوده و به دنبال همین تفاوت، ماه رمضان مملو از آداب و رسوم مختلفی در گستره جغرافیای ایران باشد؛ رسومی که باوجود شباهت‌ها، اما می‌توان گفت حتی شهر به شهر متفاوت است. از این رو ایسنا درنظر دارد تا به شکل جزئی‌تر به این آداب در شهرهای کوچک بپردازد؛ آدابی که برخی از آنها فراموش شده و برخی دیگر همچنان با وجود تغییرات کوچکی به قوت خود باقی است.
-
حال و هوای رمضان در شهرهای ایران/ اصفهان؛ خوانسار
از «روزه‌دوزی» تا «گول‌ماس» خوریِ خوانساری‌ها در ماه رمضان!
واجب بودن «روزه گرفتن» در ماه مبارک رمضان مهم‌ترین عاملی است که سبب شده تا این ماه قمری در مقایسه با سایر ماه‌ها متفاوت بوده و به دنبال همین تفاوت، ماه رمضان مملو از آداب و رسوم مختلفی در گستره جغرافیای ایران باشد؛ رسومی که باوجود شباهت‌ها، اما می‌توان گفت حتی شهر به شهر متفاوت است. از این رو ایسنا درنظر دارد تا به شکل جزئی‌تر به این آداب در شهرهای کوچک بپردازد؛ آدابی که برخی از آنها فراموش شده و برخی دیگر همچنان با وجود تغییرات کوچکی به قوت خود باقی است.
-
آشنایی با آداب و رسوم کهن خراسان جنوبی‌ها در ماه رمضان
ماه رمضان در خراسان جنوبی با آداب و رسوم سنتی خاصی برگزار می‌شود که نشان‌دهنده فرهنگ غنی این دیار است، از افطارهای ویژه با غذاهای محلی گرفته تا مراسم مذهبی و اجتماعی، این ماه مبارک فرصتی برای تقویت پیوندهای خانوادگی و اجتماعی و همچنین تجدید ارادت به ارزش‌های معنوی و دینی است.
-
آیین‌های پیشواز یک مهمانی یک‌ماهه/ بخش دوم
«کلوخ‌اندازون» یا رسمِ هرچه می‌خواهد دل تنگت بخور!
طیف وسیعی از آداب و رسومی که با فرهنگ عامه پیوند نزدیکی دارد مربوط به ماه مبارک رمضان است؛ یکی از مهم‌ترین ماه‌های قمری که یک بسته کامل از آیین‌های سور و سوگ را در بر گرفته و خرده فرهنگ‌هایی وابسته به آن نیز شکل گرفته است که حتی پیش از آغاز این ماه شروع می‌شود.
-
آیین‌های پیشواز یک مهمانی یک‌ماهه/ بخش نخست
از حاجت‌خواهی در آستانه ماه رمضان تا زنانه و مردانه شدن روزە پیشواز!
از آخرین روزهای ماه شعبان کم کم همه چیز رنگ و بوی دیگری به خود می‌گیرد؛ از حال و هوای خانه‌ها گرفته تا فضای بزرگ شهر همه خود را برای ماه مهمانی خدا آماده می‌کنند؛ ۳۰ روزی که شبیه روزهای عادی دیگر نیست و همین تفاوت هم سبب شکلگیری خرده‌فرهنگ‌هایی شده است که از پیش از آغاز ماه رمضان زندگی‌ها را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. اکنون یک پژوهشگر فرهنگ عامه ضمن تشریح آداب و رسوم مخصوص پیشواز ماه مبارک رمضان پرداخته و همچنین راهکاری برای جلوگیری از فراموشی این آیین‌ها ارائه داده است.
-
ایسنا گزارش می‌دهد
روشنایی بی‌پایان؛ روایت گروه هنری آنارام و تلاش‌های فاطمه نعمتی برای احیای فرهنگ جیرفت
در میان کوه‌ها و نخلستان‌های جیرفت، جایی که تاریخ در تار و پود مردمانش تنیده شده، زنی ایستاده است که عشق به هنر و فرهنگ را نفس می‌کشد.
-
آذین‌بندی شهر برای جشن نیمه شعبان به سبک تبریزی‌ها و یزدی‌ها
آذین‌بندی، چراغانی، نصب پرچم‌های رنگی، استفاد از کاغذهای زرورق طلایی رنگ و... از جمله کارهایی است که به مناسبت جشن نیمه شعبان انجام می‌شود؛ کارهایی که نشان‌دهنده اهمیت و جایگاه این جشن نزد مردم است. با این وجود حتی ایجاد یک فضای شادِ شهری نیز در نقاط مختلف ایران با آدابی خاص صورت می‌گیرد که یک پژوهشگر فرهنگ عامه درباره آن به ایسنا توضیح داده است.
-
سنت‌های نیمه شعبان؛ از دریافت براتِ رهایی از دوزخ تا جشن «حق لیلی»
جشن نیمه شعبان را بی‌شک می‌توان یکی از مهم‌ترین جشن‌های مذهبی دانست که نزد ایرانیان نیز از آنچنان جایگاه والایی برخوردار است که از مدت‌ها قبل خود را برای فرارسیدن آن آماده می‌کنند. همین موضوع نیز سبب شده است تا در گذر از سال‌های متمادی، این شور و اشتیاق برای برگزاری جشن ولادت امام زمان (عج) آنچنان با زندگی روزمره افراد آمیخته شود که باعث شکلگیری آیین‌ها و آداب و رسومی خاص برای این مناسب شود؛ موضوعی که یک پژوهشگر فرهنگ عامه با ذکر جزئیات برخی آیین‌ها به تشریح آن پرداخته است.
-
از معجونِ بخت‌گشایی تا شعر گلایه از شوهر؛ رسم و رسوم شب یلدا در ایران!
شب یلدا یا شب چلّه بلندترین شب سال در نیم‌کره شمالی زمین است. این شب به زمان بین غروب آفتاب از ۳۰ آذر (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب در اول ماه دی (نخستین روز زمستان) اطلاق می‌شود. شبی یک به بهانه یک دقیقه طولانی‌تر بودن آن خانواده‌ها دور هم جمع می‌شوند تا رسم و رسوم خاصی را به جا بیاورند و زمان بیشتری به باهم بودن اختصاص دهند. رسومی که در اکثر نقاط مشترک است، اما در جزئیات ممکن است تفاوت‌هایی داشته باشد.
-
ایسنا گزارش می‌دهد
یلدا در کرمان؛ شب تولد نور، افسانه قارون و گرمای کرسی‌های خاطره‌ساز
یلدا، طولانی‌ترین شب سال، برای کرمانی‌ها تنها یک مراسم نیست، بلکه میراثی از فرهنگ و باورهای کهن است. از افسانه قارون و طلای شبانه‌اش تا فال حافظ زیر کرسی و طعم انار و کلمپه، مردم کرمان این شب را با جشنی گرم و خاطره‌انگیز گرامی می‌دارند.
-
شب چله به رسم مردمان دیار شیرین و فرهاد
مادر بزرگ معتقد است، یلدا نباید دورهمی به دور تلویزیون و انجام تشریفات و تجملات باشد، بلکه شب خانواده است؛ اینکه همه دور هم جمع شده، از حال و احوال هم با خبر شویم، یادها و خاطره‌ها را زنده کنیم، گذشته‌ها را به امروز بدوزیم.
-
اصفهانی‌ها در آغاز چله بزرگ
شب یلدا که از راه می‌رسد، همه اعضای خانواده از بزرگ و کوچک راهی خانه مادربزرگ و پدربزرگ می‌شوند. عمو و عمه، دایی و خاله و نوه‌ها به دور کرسی گرم جمع می‌شوند. مادربزرگ به نوه‌ها انار دانه شده می‌دهد و پدربزرگ از گذشته‌های دور داستان‌ها و خاطراتی را بازگو می‌کند.
-
نگاهی به آیین‌های شب یلدا در کرمانشاه
یک نویسنده و پژوهشگر کرمانشاهی آیین و آداب و رسوم کردها در شب یلدا(چله) را تشریح کرد.
-
بزرگترین کرسی شب یلدای ایران در کرمان چیده می‌شود
نایب رئیس جامعه حرفه‌ای اقامتگاه‌های بوم‌گردی استان کرمان از چیده شدن بزرگترین کرسی شب یلدای ایران به طول ۱۱ متر در کرمان خبر داد.
-
قبله دعا؛ پیوندی میان آب و باورها
رسم قبله دعا و مراسم طلب باران از پیوند میان عنصر مادی آب و باورها شکل گرفته است. آب منشا زندگی است و اهمیت آن در پیدایش حیات و زندگی انسان، موجب تقدس آن و پیوند خوردن به آداب و رسوم مردمان شده است.
-
گفت‌وگوی ایسنا با ستایش فرجی:
نجاتِ یک بشقاب «فرهنگ» از دست سوشی و تاکو!
بخش قابل توجهی از زندگی همه ما صرف «غذا» می‌شود. شاید در نگاه اول غذا صرفا عاملی برای تامین انرژی روزانه به نظر برسد، اما از گذشته تاکنون کارهایی که برای تهیه اقلام مورد نیاز آن انجام داده‌ایم، نوع طبخ خاصِ هر غذا در مناطق گوناگون، شیوه ذخیره و نگهداری مواد غذایی در فصل تابستان برای روزهای سرد زمستان و ... سبب شکلگیری فرهنگ غذایی مخصوصِ ایران شده است. فرهنگی ریشه‌دار که با وجود اینکه ارتباط تنگاتگی با آداب و رسوم، تاریخ و هنر این سرزمین پیدا کرده است، اما بیم آن می‌رود که در دنیای ترندهای غذایی جدید به فراموشی سپرده شود.
-
سرگذشت روستایی که پایتخت شد و «فرهنگ» صادر کرد!
۱۴ مهر روز «تهران» است؛ یک روز برای شهری که دیگر در آن خبری از انارستان‌ها نیست، چنارهایش رو به افول گذاشته‌اند، بافت‌های تاریخی‌اش در حال فراموشی است و حتی کمتر کسی می‌داند که تهرانِ مهاجرپذیر هم فرهنگِ اصیل هنری، غذایی، فلسفی و... مخصوص به خود را داشته که این روزها حتی نماینده معرفی فرهنگ ایرانی به جهانیان است!
-
از قهوه‌خانه‌های صفوی تا کافه‌های امروزی
قهوه چگونه فرهنگ ایرانی را تحت تاثیر قرار داد؟
امروز درباره قهوه صحبت می‌کنیم؛ یک دانه غیربومی کشورمان که از حدود سه قرن قبل با شکل دادن یک نهاد اجتماعیِ برگرفته از نام خود با عنوان «قهوه‌خانه» باعث ایجاد یک فرهنگِ خاص شد؛ فرهنگی که کنشگری اجتماعی - سیاسی را به بخشی از جامعه آموخت، مردم را با شاهنامه آشنا کرد و حتی در مقاطعی به انقلاب‌ها کمک کرد! نهادی که البته این روزها از آنچه که قبلا بود فاصله قابل توجهی گرفته و جای خود را به کافه‌هایی داده است که محلی برای «گفت‌وگوی تنهایی» و یا صرفا جایی برای برگزاری یک قرار کاری شده‌اند.
-
به مناسبت ۱۰ مهرماه
مهر ورزیم که «مهرگان» آمد
امروز دهم مهرماه است و روز «جشن مهرگان» این جشن را نه در شمار جشن‌های دوازده گانه بیش و کم فراموش شده‌ای چون «فروردین گان»، «اردی بهشتگان» و ... باید دانست و نه چون «نوروز» که در همه ایران همگانی است و نه چون «سده» که در یک یا چند شهر برگزار می‌شود؛ مهرگان جشنی است که تنها نزد دانش‌مردان و نویسندگان و شاعران همچنان پابرجاست؛ از این روی در کنار جشن‌های کهن امروزین می‌آید.
-
سالمندی فعال، فردایی برای همه
مشارکت اجتماعی در سالمندان یکی از پرکاربردترین روش‌ها برای حفظ سلامت آنها است.
-
جشن میلاد پیامبر(ص) در میان شیعیان و سُنی‌ها با چه آداب و رسومی برگزار می‌شود؟
ماه ربیع‌الاول، سومین ماه از تقویم قمری است. ربیع‌الاول پس از ماه‌های محرم و صفر که با ایام شهادت ائمه، وفات پیامبر، سوگواری و ... همراه است فرامی‌رسد و به دلیل مناسبت‌هایی مانند ولادت پیامبر(ص) و ازدواج ایشان با حضرت خدیجه (س)، ولادت امام صادق (ع) و ... در باورهای عامه به عنوان ماه خروج از غم‌ها و ایامی خوش‌یمن و پر برکت شناخته می‌شود که معمولا کارهای مهمی مانند عقد و عروسی را به این ماه موکول می‌کنند یا جشن‌هایی مرتبط با مناسبت‌های این ماه برگزار می‌کنند که البته در میان شعیان و سنی‌ها تفاوت‌های اندکی دارد.
-
پژوهشی بر خرده فرهنگ ماه‌های قمری در ایران
خلق فرهنگ عامه ماه‌های قمری و آیین‌هایی که قابلیت انتشار ندارند!
منظور از فرهنگ عامه؛ فرهنگی است که مربوط به گروه اجتماعی خاصی نیست و در زندگی همه افراد و در تعاملات روزمره آنها با یکدیگر جاری است. این بخش از فرهنگ که از طریق شفاهی، مشاهده و تجربه منتقل می‌شود، با عنوان فولکلور شناخته شده و به صورت جشن‌ها و آیین‌های ملی نمود داشته، اما پس از ورود اسلام به ایران این آیین‌ها با رنگ و بوی اسلامی، به شکل دیگری جلوه‌گر شدند و این روزها بخش مهمی از فرهنگ ما را تشکیل می‌دهند.
-
آداب و رسومی برای یک خرافه
حاجت‌خواهی با توسل به درب هفت مسجد!
باور به سنگین بودن ماه صفر در فرهنگ عامه سبب شده است که افراد دست به برخی کارهایی بزنند که نه تنها مستند مذهبی ندارد، بلکه حتی پژوهش بر برخی از این رفتارها نشان می‌دهد که ریشه تاریخی هم ندارند و نهایتا سابقه‌ای کمتر از ۳۰ سال گذشته دارند. «دَق‌الباب هفت درب مسجد» نیز یکی از همین رفتارهایی است که چندسالی است به یکی از آداب و رسوم پایانی ماه صفر تبدیل شده است. رسمی که البته از سوی منابع دینی و تاریخی معتبر شناخته نمی‌شود.