محمدرضا قائمی نیک در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص نقش و جایگاه حرم مطهر رضوی در شکل‌گیری و تکامل حیات شهری در مشهد، اظهار کرد: نظریه‌هایی که در خصوص منشاء شهرها مطرح می‌شود، نظریات متنوعی است و در واقع اصل آن نظریات به این باز می‌گردد که ما چگونه نیاز متقابل انسان‌ها را توضیح دهیم.

وی اضافه کرد: اگر نیاز متقابل انسان‌ها را براساس رفع نیازهای صرفا مادی مانند معیشت، خوراک و ... توضیح دهیم طبیعتا شهری که پیرامون این انسان‌ها شکل می‌گیرد، مبتنی بر روابط اقتصادی است. بنابراین در توضیح روابط، منشاء شکل‌گیری حیات شهری برای شهرهای مذهبی به رفع نیاز معنوی یا معنایی انسان‌ها پرداخته است و همین عوامل باعث می‌شود شهرهایی را مذهبی خطاب کنیم.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی ادامه داد: در واقع انگیزه شکل‌گیری شهرهای مذهبی بود که انسان‌ها در پرتو یک کانون معنویت یا در یک کانون دینی مانند مسجد، مدرسه علمیه، بارگاه و ... اجتماع انسانی خود را برای رفع آن نیاز شکل ‌دهند. بنابراین نیازهای دیگر مانند مسائل اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و ... پیرامون آن نیاز شکل گرفته است.  

وی در پاسخ به این پرسش مبنی بر اینکه چه عواملی باعث تکامل حیات شهری می‌شود، خاطرنشان کرد: همان‌گونه که به تدریج بر جمعیت شهر افزوده می‌شود، به دنبال آن پیچیدگی‌های روابط زندگی شهری را نیز به همراه دارد و تسهیلی که انسان‌ها در شکل‌گیری و تنظیم روابط برقرار می‌کنند در مورد شهرهای مذهبی هم برقرار است تا آن نیاز اولیه دینی یا معنوی شکل بسیطی پیدا کند و به تدریج برای آن قوانین و قاعده‌هایی وضع می‌شود که یک شهر مذهبی به تدریج با پیچیدگی‌های خاص خود در طول تاریخ تکامل پیدا ‌کند.

شهر شدن مشهد به واسطه نقطه کانونی مذهبی و معنوی بود

قائمی نیک در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه شهر مشهد تا چه اندازه به این تکامل دست پیدا کرده است، گفت: در اواخر قرن ۸ و اوایل قرن ۹ به دلیل حملاتی که در شهر توس اتفاق افتاده بود مردم به مشهد آمدند و این امر باعث شد تا این شهر رونق بیشتری داشته باشد. همچنین پس از مهاجرت مردم توس به مشهد، حرم مطهر رضوی به تدریج تبدیل به یک نقطه کانونی در مرکز شهر شد و مردم توس به این منطقه پناه بردند و زندگی شهری پیرامون بارگاه حضرت رضا(ع) به تدریج اتفاق افتاد که در دوره صفویه به واسطه اقبالی که دولت و حکومت صفویه به تشیع داشتند نیز شکل گرفت و مشهد به یکی از شهرهای کانونی ایران تبدیل شد.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی بیان کرد: در دوره معاصری که ما در آن قرار داریم با دو ایده کلان در مشهد مواجه هستیم؛ ابتدا ایده شهر مذهبی با تاریخ و مبنایی که در مشهد مطرح و در قرون متمادی شکل گرفت و پیش رفت. دومین ایده هم شهر اقتصادی است که پس از دوره معاصر و مواجهه ما با تمدن غرب این شهر را به مثابه قلمرو زیست اقتصادی قلمداد می‌کنیم که به نظر می‌رسد ما در مشهد و برای فهم وضعیت فعلی این شهر باید بتوانیم این دو ایده کلان شهری را با دقت متوجه شویم و بتوانیم اقتضائات دوره معاصر در مشهد را نیز رعایت کنیم.

انتهای پیام