کوهنوردی به عمل صعود به ارتفاعات با ارتفاع بیش از ۳۵۰۰ متر اطلاق می‌شود. لازم است بدانید که محیط‌های جوی کم‌فشار و بدون اکسیژن در مناطق مرتفع بر عملکردهای شناختی افراد مانند حافظه کوتاه‌مدت، دامنه توجه، توانایی تفکر و قضاوت تاثیر می‌گذارند و می‌توانند به‌طور بالقوه برای سلامتی فرد، هم از نظر جسمی و هم از نظر روانی اثرگذار باشند. چنین شرایطی می‌تواند منجر به تصمیمات غیرمنطقی نیز مانند سقوط، سرمازدگی، تصادف، خستگی و مرگ شود.

با وجود این موارد، فقط چند پژوهش، تغییرات فیزیولوژیکی و شناختی رخ داده شده در بدن، طی گشت‌وگذار در ارتفاعات را مورد بررسی قرار داده‌اند. علاوه بر این، بیشتر مطالعات کوهنوردی در ارتفاع بالا در مورد عملکرد شناختی، حجم نمونه‌ای کوچکی دارند و اثرات کوهنوردی در ارتفاع بالا بر عملکرد شناختی به‌خوبی و به‌صورتی نظام‌یافته ثبت نشده است.

بر اساس مقالات علمی منتشرشده، در تحلیل آماری، اثرات قرار گرفتن در معرض ارتفاع بر عملکرد شناختی کوهنوردان به‌طور نظام یافته بررسی شد و آزمون‌های عصبی روان‌شناختی کاربردی بر اساس حوزه‌های شناختی برتر طبقه‌بندی شدند. بنابراین، هدف از این فراتحلیل ارزیابی دقیق اثرات ورزش کوهنوردی در ارتفاعات بر عملکرد شناختی از نظر عملکرد اجرایی، سرعت حرکتی، عملکرد حافظه و عملکرد کلامی در کوهنوردان بود.

این اولین مروری است که به بررسی تاثیر کوهنوردی در ارتفاعات بر عملکرد شناختی کوهنوردان با استفاده از فراتحلیل با هر آزمون عصب روان‌شناختی اختصاص داده شده به حوزه شناختی آن می‌پردازد و انتظار می‌رود، نتایج این بررسی بتواند منابع ارزشمندی برای بهبود اقدامات حفاظتی عملکردهای شناختی کوهنوردان را فراهم کند، عملکردهای شناختی سیستم عصبی کوهنوردان را ارزیابی و اقدامات آموزشی جدید برای کوهنوردان را ایجاد و در نتیجه ایمنی کوهنوردان و توسعه پررونق کوهنوردی در سراسر جهان را تضمین کند.

تاثیر کوهنوردی بر مغز

در مقایسه با بسیاری از بافت‌های دیگر بدن، مغز بیشتر به تامین اکسیژن ثابت وابسته است، بنابراین برخی از مناطق مغز به‌ویژه در برابر هیپوکسی (کاهش میزان اکسیژن در بافت‌های بدن) آسیب‌پذیر هستند. یافته‌های این تحلیل نشان می‌دهد که کوهنوردی در ارتفاعات تاثیری بر عملکردهای اجرایی و کلامی کوهنوردان ندارد، در حالی که تاثیرات خاصی بر سرعت حرکت و عملکرد حافظه مشاهده شد.

عملکرد اجرایی

عملکرد اجرایی که به‌عنوان عملکرد اجرایی و کنترل شناختی نیز معرفی می‌شود، مجموعه‌ای از فرآیندهای شناختی است که برای کنترل شناختی ضروری است. در آثار علمی، آزمون ساخت دنباله به‌طور گسترده‌ای به‌عنوان یک آزمون مناسب برای عملکرد اجرایی در نظر گرفته می‌شود. لازم به‌ذکر است که در آزمون ساخت دنباله (Trail Making Test)، عملکرد چشم‌ها با دست‌ها و حافظه بصری و سرعت پردازش سلول‌های عصبی مغز مورد بررسی قرار می‌گیرد. نتایج تحلیل آماری نشان داد که کوهنوردان پس از کوهنوردی در ارتفاعات کاهش شناختی قابل‌توجهی در آزمون ساخت دنباله نشان ندادند. هیپوکامپ نقش مهمی در یادگیری و به خاطر سپردن دارد، همانطور که قشر مغز نیز مسئول فرآیندهای پیشرفته مغز انسان مانند عملکرد اجرایی است.

سرعت حرکتی

بر اساس نتایج مقاله «تاثیرات کوهنوردی در ارتفاعات بر عملکرد شناختی کوهنوردان»، سرعت حرکتی شاخص کلیدی پیش‌بینی عملکرد شناختی و اجرایی است. یک اندازه‌گیری معمول سرعت حرکتی، آزمون سرعت ضربه زدن با انگشتان است که اغلب به‌عنوان بخشی از ارزیابی عصبی یا عصب روانشناختی انجام می‌شود. مهارت دست به‌دلیل هیپوکسی کاهش معناداری نشان داد.

عملکرد حافظه

حافظه، عملکرد مغز برای رمزگذاری، ذخیره و بازیابی اطلاعات است. حافظه برای تجربه در سیستم لیمبیک حیاتی است و با گذشت زمان اطلاعات را حفظ می‌کند تا بر رفتار آینده تاثیر بگذارد. آزمون‌های دامنه ارقام رو به جلو و دامنه ارقام رو به عقب هر دو آزمون‌هایی بر روی عملکرد حافظه کلامی هستند، در حالی که آزمون تصویری حافظه وکسلر، ابزار ارزیابی عملکرد حافظه غیرکلامی است. یادآور می‌شود دامنه ارقام رو به جلو به معنای، توانایی به‌خاطرسپاری محرک‌های شنیداری و بیان مجدد است و به‌ترتیب آنها را می‌سنجد. دامنه ارقام رو به عقب نیز به حافظه کاری و توانایی سخت‌تری در تبدیل ذهنی ارقام به‌ترتیب معکوس و قبل ازبیان مجدد نیاز دارد.

محققان بر این عقیده بودند که ارتفاع زیاد، تاثیر منفی بر عملکرد حافظه دارد، اما تاثیر آن به‌طور قطعی مطلق نبوده و به شرایط مختلف و احساسات کوهنوردان بستگی دارد. تحقیقات بیش از پنج هفته به‌طول انجامید و کوهنوردان در کوه‌هایی با ارتفاع حداقل ۷۵۰۰ متر بودند. این یافته همچنین تایید کرد که قرار گرفتن طولانی‌مدت در ارتفاع بالا، ازجمله خواب ناکافی در شب ناشی از هیپوکسی، می‌تواند بر عملکرد حافظه فعال کوهنوردان تاثیر بگذارد.

بررسی در کمپ پایه در ارتفاع (۵۳۵۰ متر) کاهش عملکرد حافظه را نشان داد. با این حال، برخی از تحقیقات عملکرد حافظه کوهنوردان را قبل و بعد از کوهنوردی ارزیابی کرده‌اند و نتایج نشان می‌دهد که عملکرد حافظه فعال کاهش نیافته و ممکن است نشان‌دهنده این باشد که قرار گرفتن طولانی‌مدت در ارتفاعات هیچ تاثیر منفی کوتاه‌مدت یا بلندمدتی بر حافظه کاری ندارد.

عملکرد کلامی

آزمون غربالگری آفازی به‌طور گسترده‌ای برای ارزیابی زوال شناختی و میزان چنین کاهشی در شناخت کلامی که در زبان ضروری است استفاده می‌شود. پس از محاسبه دقیق مشخص شد که کوهنوردی در ارتفاعات تاثیر منفی بر عملکرد کلامی کوهنوردان ندارد. با این حال، به عقیده یکی از محققان تاثیر ناچیز بر عملکرد کلامی را می‌توان به زمان آزمایش که در یک دوره مشخص پس از کوهنوردی انجام شد، مرتبط دانست، در حالی که در آزمون، کوهنوردی در ارتفاعات تاثیر قابل‌توجهی بر عملکرد کلامی کوهنوردان داشت.

نتیجه‌گیری

کوهنوردی در ارتفاعات بر سرعت حرکتی و عملکرد حافظه کوهنوردان تاثیر منفی دارد و این تاثیر در حوزه عملکرد حافظه به‌ویژه در حافظه فعال زبانی بیشتر است. در این میان به‌نظر می‌رسد کوهنوردی در ارتفاعات تاثیر منفی بر عملکرد اجرایی و عملکرد کلامی ندارد، اما مطالعات بیشتری در مورد عملکرد اجرایی و عملکرد کلامی در تحقیقات آتی مورد نیاز است.

مطالعات آینده باید بر اجماع مشترک تمرکز کرده و مکمل یکدیگر باشند. به‌عنوان مثال،ایجاد چارچوب آزمون استاندارد که می‌تواند آزمایش‌های مختلف را قابل مقایسه‌تر کند و به تعیین عوامل تاثیرگذار اساسی کمک کند. سپس، تحقیقات بعدی باید مجموعه‌ای از ابزارهای آزمایشی ساده را ایجاد کند که بتواند به سرعت و با دقت شاخص‌های عملکرد شناختی کوهنوردان را در طول فرآیند صعود آزمایش کند.

انتهای پیام