به گزارش ایسنا، به نقل از ایکنا، جایگاه والا و شامخ حضرت فاطمه زهرا(س) به عنوان دخت نبی اکرم(ص) و مادر حسنین(ع) در منابع شیعی و اهل سنت مشخص است و همگان به آن اذعان دارند از همین روی در طول تاریخ اسلام مطالب و منابع متعددی درباره این بانوی بزرگوار خلق شده است که آن را می‌توان میراث علمی حضرت زهرا(س) تلقی کرد که معرفی، بررسی و تشریح این میراث برای علاقه‌مندان اتفاق مهم و ارزنده‌ای است.

حجت‌الاسلام سیدمحمد طباطبایی در سلسله درس‌گفتارهایی که به همت مؤسسه پرسمان برگزار شده به موضوع «میراث علمی حضرت زهرا(س)» پرداخته است که متن جلسه دوم این درس‌گفتار را در ادامه می‌خوانیم؛

بخش اول این درس‌گفتار را با عنوان «جذب دوستان و دشمنان با شرح مناقب و منزلت حضرت فاطمه(س)» بخوانیم؛

با توجه به اینکه حضرت زهرا(س) یگانه دختر حضرت رسول(ص) بودند و پیامبر اکرم(ص) خیلی ایشان را دوست داشتند و در دامان ایشان تربیت شدند؛ توقع این وجود داشت تا منقولات ما از جهت تربیتی و روایی از حضرت زیاد باشد. 

اهتمام و توجه پیامبر(ص) به امیرالمومنین(ع)

امیرالمومنین(ع) در خطبه ۱۹۲ نهج البلاغه می‌فرمایند که «حضرت رسول(ص) از همان ابتدای کودکی مورد حفظ الهی بود و خداوند ملکی بر او گماشته بود و مکارم و محاسن اخلاق را به ایشان تعلیم می‌داد. اینکه ما قائل به عصمت پیامبر(ص) هستیم و ایشان از کودکی تا بزرگی اسوه ما هستند به این جهت است که ایشان از همان اول مورد توجه و عنایت حضرت حق بودند و مثل بچه شتری که به دنبال مادرش می‌رود من این چنین به دنبال پیامبر(ص) بودم و نتیجه آن این بود که پیامبر مرا تربیت کرد.» این موضوع نشان دهنده شدت اهتمام و توجه پیامبر(ص) به امیرالمومنین(ع) است که در دامان پیامبر(ص) بزرگ شد و ایشان توجه ویژه‌ای به بعد تربیتی حضرت داشتند. 

با توجه به قرابت و نزدیکی امیرالمومنین(ع) به پیامبر(ص)، اشکالی ندارد که روایت زیادی در اخلاق، تهذیب نفس در منویات امیرالمومنین(ع) از پیامبر(ص) داشته باشیم. سوال این است که در مورد حضرت زهرا(س) چگونه است؟ آیا منویات حضرت صدیقه(س) نسبت به حضرت امیرالمومنین(ع) قابل قیاس است؟ در صورتی که واقعا حجم منویات ایشان بسیار کم است. برخی علت کم بودن حجم منویات برجای مانده از ایشان را عمر کوتاه حضرت می‌دانند. 

تعداد روایات حضرت زهرا(س) از منظر اهل‌سنت 

مناوی در کتاب «سیودات نساء اهل جنت» می‌گویند «عمر حضرت زهرا(س) به قدری کوتاه بوده است که روایات نقل شده از ایشان به ۱۰ روایت بیشتر نمی‌رسد.» این عدد نگاه علمای اهل سنت به حضرت زهرا(س) است که در این کتاب این روایات را نقل می‌کند که بسیار مسائل پیش پا افتاده‌ای را نقل کرده است که برخی از آنها اصلاً در شأن حضرت صدیقه(س) نیست که در دامان پیامبر(ع) بزرگ شده‌اند و ما توقع داریم مسائل بسیار مهمی را برای ما منعکس کنند.

یک وجه اندک بودن روایات از حضرت فاطمه(س) این بوده است که با توجه به محدودیت‌هایی که اهل سنت داشته‌اند روایت کردن مناقب حضرت زهرا(س) دشوار بوده است و این موضوع می‌تواند علت دیگری باشد. روایت نقل کردن به صورت عمومی از اهل بیت(ع) جرم بوده است به این معنا که در برهه‌هایی از تاریخ اگر کسی چند روایت از اهل بیت(ع) نقل می‌کرد انگار که او شیعه است یا گرایش به تشیع دارید و متهم می‌شد. 

نقل حدیث غدیر از سوی حاکم نیشابوری 

حاکم نیشابوری کتابی به نام «المستدرک الصحیحین» دارد و نقل کرده است که شما صحیح مسلم و صحیح بخاری را خیلی مهم می‌دانید و من با همان شروطی که مسلم و بخاری یک حدیث را صحیح می‌دانند احادیثی را پیدا کرده‌ام که همین شروط را دارند و از چشم بخاری و مسلم دور مانده است و تکمله‌ای بر کتاب‌های صحیح مسلم و صحیح بخاری نوشت و نام آن را «المستدرک الصحیحین» گذاشت. 

حاکم نیشابوری در کتاب خود حدیث غدیر را روایت کرد در صورتی که صحیح بخاری این روایت را نقل نمی‌کند. حاکم نیشابوری می‌گوید این حدیث با همان شروط شیخین یعنی مسلم و بخاری صحیح است در حالی که آنها این حدیث را نقل نکردند و همین گناه برای آنها بس است. 

ابن کثیر دمشقی صاحب کتاب «تاریخ البدایه و النهایه» می‌گوید حاکم نیشابوری از ترس کرامیه در زمان خود پنهان شد و از خانه بیرون نیامد به دلیل اینکه احادیثی مانند غدیر یا طیر مشوی را نقل کرده است. حدیث طیر مشوی از انس بن مالک روایت می‌کند که پیامبر(ص) دعا کرد که ای خدا، محبوب‌ترین بندگانت را برسان که با من در غذا شریک شود؛ و امیرالمونین(ع) وارد می‌شود که نشان می‌دهد امیرالمومنین(ع) محبوب‌ترین خلق خدا است. 

اهل سنت درباره حاکم نیشابوری صرفاً به دلیل اینکه حدیث غدیر و طیر مشوی را روایت می‌کند گفته‌اند که این احادیث از نظر رجالی موثق است اما حاکم رافضی است در صورتی که نمی‌توان حاکم نیشابوری را شیعه دانست زیرا در مناقب ابوبکر و عمر روایت نقل کرده است و قائل به تقدم و عصمت و نصب خلافت امیرالمومنین(ع) نیست که بخواهیم او را شیعه حساب کنیم و همین مقدار نقل فضایل کافی است که ایشان را متهم به رافضی بودن کرده‌اند.

عمر کوتاه حضرت زهرا(س) و عداوت با ناقلان احادیث اهل‌بیت(ع)

بنابراین یک علت کوتاهی عمر حضرت زهرا(س) و دیگری عداوت با کسانی که مناقب اهل‌بیت(ع) را روایت می‌کردند سبب شده تا منابع روایی اندکی وجود داشته باشد؛ زیرا شیعه در قرون اول اسلامی در تقیه بسیار شدیدی بود و نمی‌توانست مانند اکثر مسلمانان کتاب بنویسد و روایت کند و برای دیگران نقل کند. 

روایتی در بین اهل سنت وجود دارد که می‌گوید «فاطمه(س) هم مثل علی(ع) دارای علم بوده است اما علم او به آن گونه‌ای که شایسته است به دست ما نرسیده است. بحثی نیست که حضرت زهرا(س) در مرتبه بالایی از علم و آگاهی و معرفت بوده‌اند؛ زمانی که ایشان به بلوغ رسید تا زمانی که پیامبر(ص) زنده بود بسیاری از اقوال و افعال پدر مکرم خود را در حفظ داشت اما آنها را برای ما بازگو نکرده است؛ زیرا تا زمانی که پدرشان بودند مردم برای سوالات خود به پیامبر(ص) مراجعه می‌کردند و بعد از فوت پیامبر(ص) نیز شش ماه بیشتر زنده نبودند.» در این مدت از نظر حاکمین نیز بایکوت شده بودند و رفت و آمدی وجود نداشت یا بسیار مورد ظلم و تهدید واقع شده بودند و جایی برای نقل روایت سوال و جواب و حدیث وجود نداشت. به همین دلیل منویات آن حضرت زیاد نیست.

نکته دیگری که وجود دارد اینکه ممکن است بسیاری از کتب و منابع به دست ما نرسیده باشند که شاید برخی منویات حضرت زهرا(س) را مکتوب کرده باشند منتها این کتب در طول تاریخ به دلایل مختلفی از بین رفته باشند و به دست ما نرسیده باشند. 

تلاش علمای شیعه برای استخراج منابع روایی حضرت زهرا(س)

علمای ما تلاش کردند تا روایات حضرت زهرا(س) را از درون منابع تاریخی، حدیثی و سیره‌ها استخراج کنند لذا مسند فاطمه و مجموعه روایات استخراج شده بسیار بیشتر شده است که در جلسه بعدی منابع آنها ذکر خواهد شد و میراث حدیثی و آنچه که به حضرت منتسب است نیز بیان خواهد شد.

*بازنشر مطالب دیگر رسانه‌ها در ایسنا به منزله تأیید محتوای آن نیست و صرفا جهت آگاهی مخاطبان می‌باشد.

انتهای پیام