مهدی عزیزی در گفت‌وگو با ایسنا با تأکید بر اهمیت کاهش وابستگی به واردات روغن اظهار کرد: روغن یکی از کالاهای اساسی مردم است و به دلیل تلاطم‌های سیاسی و تغییرات قیمتی در بازار جهانی، وابستگی به واردات می‌تواند کشور را با مشکلات جدی مواجه کند. بنابراین، اجرای برنامه‌ای منسجم برای توسعه کشت دانه‌های روغنی ضروری است.

وی افزود: تنوع اقلیمی کشور از مناطق گرم و مرطوب شمال تا اقلیم خشک جنوب و شرق، امکان کشت انواع دانه‌های روغنی از جمله کلزا، سویا، کنجد، گل‌رنگ، آفتابگردان و زیتون را فراهم می‌کند. هم‌اکنون اراضی وسیعی به کشت زیتون اختصاص یافته و محدودیت اقلیمی و خاکی برای تولید این محصولات نداریم.

عزیزی خاطرنشان کرد: نیاز کشور به دانه‌های روغنی حدود ۱.۵ تا ۲ میلیون تن است، اما سطح زیر کشت این محصولات در بهترین شرایط به ۲۵۰ هزار هکتار رسیده، در حالی که برای تأمین نیاز، سالانه ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار هکتار باید زیر کشت دانه‌های روغنی برود.

وی با اشاره به مشکلات پیش روی کشت دانه‌های روغنی، جدی گرفتن الزامات برنامه توسعه کشت دانه‌های روغنی را ضروری دانست و گفت: این برنامه باید درست اجرا شده و به‌موقع بذر، نهاده و ... برای کشاورز تأمین شود.  کشاورزی فرآیندی دقیق و وابسته به زمان است؛ اگر سیاست‌گذاری‌ها به درستی اجرا نشود، دسترسی کشاورزان به نهاده‌های مورد نیاز دچار اختلال شده و سطح زیر کشت کاهش می‌یابد.

این عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی ادامه داد: عملکرد تولید دانه‌های روغنی در کشور پایین است. کشاورزان در صورت عدم سودآوری کافی، کشت کلزا را به نفع محصولات دیگر کنار می‌گذارند. دولت باید برنامه‌ای برای خرید تضمینی دانه‌های روغنی با قیمت اقتصادی داشته باشد. متأسفانه طی سال‌های اخیر، کلزاکاران از قیمت خرید ناراضی بوده‌اند و هزینه‌های بالای تولید، از جمله کود، سم، خدمات مکانیزه و لجستیک، باعث شده است که برخی کشاورزان به مرور این محصول را از چرخه تولید حذف کنند.

ضرورت حمایت به‌موقع و صحیح دولت

عزیزی با اشاره به عدم حمایت کافی دولت از تولیدکنندگان تصریح کرد: در سال جاری کلزاکاران هنوز پول فروش محصول سال قبل خود را دریافت نکرده‌اند که این امر باعث دلسردی آن‌ها شده است. اگر این روند ادامه پیدا کند، سال آینده سطح زیر کشت باز هم کاهش خواهد یافت. علاوه بر این، نهاده‌ها به‌موقع تأمین نمی‌شود، قیمت خرید تضمینی پایین است و حمایت‌های ترویجی و آموزشی لازم نیز انجام نمی‌شود.

وی افزود: سرانه مصرف روغن در کشور ما بین ۱۲.۵ تا ۱۳ کیلوگرم است، در حالی که در کشورهای همسایه مانند پاکستان و هند این میزان کمتر از ۹ کیلوگرم است. تبلیغات گسترده برای مصرف روغن باید کنترل شود تا میزان مصرف کاهش یابد، زیرا کاهش مصرف می‌تواند وابستگی به واردات را کم کرده و ضریب خودکفایی را افزایش دهد.

مشکلات تأمین بذر و وابستگی به واردات

این پژوهشگر به تأمین بذر اشاره کرد و گفت: بذر باکیفیت در داخل کشور تولید می‌شود، اما همچنان از واردات حمایت می‌شود. این وابستگی باعث شده که نتوانیم ضریب خودکفایی را از ۱۳ درصد به ۲۵ درصد برسانیم.

عزیزی افزود: سویا یکی از دانه‌های روغنی پرآب‌بر است و تنها در استان‌های گلستان و مازندران که اقلیم مناسب دارند، به خوبی رشد می‌کند. اما در مناطق خشک کشور، باید به سراغ دانه‌های روغنی مقاوم به کم‌آبی مانند کلزا و گل‌رنگ برویم که عملکرد خوبی در کشت زمستانه دارند. در دنیا، کلزا و گل‌رنگ رتبه سوم و چهارم تولید روغن را دارند و وزارت جهاد کشاورزی نیز به این محصولات توجه ویژه‌ای دارد، هرچند حمایت‌ها کافی نیست.

وی با اشاره به تنوع اقلیمی و امکان پهنه‌بندی اراضی برای کشت دانه‌های روغنی عنوان کرد: برخی ارقام مقاوم به شوری و خشکی را می‌توان در مناطق خشک کشور کشت کرد. بنابراین، هیچ محدودیتی برای افزایش سطح زیر کشت این محصولات نداریم.

نیاز به بهبود مدیریت زراعی

عزیزی تصریح کرد: عملکرد تولید دانه‌های روغنی در کشور بسیار پایین است. میانگین تولید کلزا در ایران ۱۶۰۰ تا ۱۹۰۰ کیلوگرم در هکتار است، در حالی که در همین مناطق می‌توان تا ۷ تن در هکتار محصول برداشت کرد. رکورد ۸ تن در هکتار نیز در کشور ثبت شده است، که نشان می‌دهد مشکل اصلی ما در مدیریت زراعی است.

وی خاطرنشان کرد: در تولید گل‌رنگ، توانایی برداشت ۴ تن در هکتار را داریم، اما کشاورزان تنها ۱ تن برداشت می‌کنند که این نشان از ضعف در آموزش و ترویج روش‌های نوین کشاورزی دارد. برای افزایش عملکرد، کشاورزان باید با متخصصان در ارتباط باشند و از فناوری‌های نوین بهره ببرند.

وجود دانش فنی برای ارتقای عملکرد دانه‌های روغنی

این پژوهشگر افزود: در حالی که بذر داخلی باکیفیت تولید می‌شود، واسطه‌ها آن را با قیمت‌های گزاف به کشاورزان می‌فروشند. دولت باید از تولیدکنندگان داخلی حمایت کند و سیاست‌های حمایتی را به‌گونه‌ای تنظیم کند که به رشد تولید داخلی کمک کند.

وی خاطرنشان کرد: ۱۱ سال تحقیق و توسعه منجر به تولید بذر کلزای "هامان" شد که مقاوم به سرما، بیماری‌ها و متناسب با شرایط اقلیمی کشور است. این بذر اکنون در استان‌های مختلف از جمله آذربایجان و خراسان رضوی کشت می‌شود و بازخوردهای مثبتی داشته است. اگر دولت حمایت کند و قیمت‌گذاری دستوری اعمال نکند، می‌توان سطح زیر کشت این بذر را به ۱۰ هزار هکتار رساند.

مشکلات تولیدکنندگان داخلی بذر

این عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی با اشاره به چالش‌های تولیدکنندگان داخلی بذر بیان کرد: دولت برنامه توزیع بذر را به تولیدکنندگان داخلی محول می‌کند، اما هزینه آن‌ها را به موقع پرداخت نمی‌کند. این مسئله، همراه با نوسانات ارزی و عدم حمایت کافی، باعث ضرر تولیدکنندگان داخلی شده و زمینه را برای وابستگی به واردات فراهم کرده است. اگر این مشکلات برطرف نشود، تولید داخلی بذر از بین خواهد رفت و وابستگی به واردات افزایش خواهد یافت.

انتهای پیام