در مکتب طب ایرانی حفظ سلامتی بر درمان اولویت داشته و اصول صحیح سبک زندگی براساس شرایط هر فرد در قالب «اصول حفظ الصحه یا سته ضروریه» ارائه می‌شود؛ همانگونه که شیخ الرئیس ابوعلی سینا در کتاب قانون چنین می فرماید: «طب، علمی است که به واسطه آن احوال بدن انسان شناخته می‌شود از جهت آنچه که موجب سلامتی و بیماری است تا صحت و سلامتی موجود را حفظ کند و در صورت از دست رفتن سلامتی آن را به بدن برگرداند.» بنابراین اولین وظیفه یک پزشک در طب ایرانی حفظ تندرستی است. با توجه به مطالب گفته شده به سراغ بتول خیاط‌زاده، متخصص طب سنتی ایرانی رفتیم تا توصیه‌های طب ایرانی را برای سلامت استخوان و جلوگیری از پوکی استخوان را بدانیم و سوالاتی در این زمینه مطرح شده که در ادامه می‌آید:

ایسنا: از دیدگاه طب ایرانی، چه عواملی در سلامت استخوان‌ها نقش دارند؟

مهمترین عامل حفظ سلامت استخوان‌ها، ورزش کردن و شروع آن از سن جوانی است و این ورزش هر روز حداقل ۲۰ الی ۳۰ دقیقه باید به صورت پیاده‌روی تکرار شود و این پیاده‌روی به گونه‌ای باشد که بدن را گرم کند، سرخی چهره را به همراه داشته باشد، باعث خستگی نشود و حس نشاط را در بدن ایجاد کند در واقع از طریق ایجاد حرکت در بدن، استخوان‌ها سالم می‌مانند.

نکته‌ی دوم مربوط به رعایت آداب تغذیه سالم است؛ انتخاب خوراکی‌های مقوی برای استحکام استخوان‌ها نکته‌ مهمی است، نکته سوم مربوط به خواب کافی و به موقع خوابیدن است و آخرین نکته داشتن احتباس و استفراغ کافی است که در طب ایرانی به معنای دفع مواد زائد بدن است همچنین تعادل ویتامین‌های کلسیم و D۳ در استحکام استخوان‌ها نقش دارند.

ایسنا: چه غذاهایی برای تقویت استخوان‌ها و جلوگیری از پوکی استخوان توصیه می‌شوند؟

غذاهایی که در طب ایرانی برای استحکام استخوان‌ها توصیه می‌شود؛ شامل کلجوش، استفاده از عصاره آب قلم، پای مرغ یا گوسفند در سوپ‌ها، نخودآب که شامل ماش، نخود، عدس، برنج، گوشت شتر، پیاز، نمک و کمی زردچوبه، جعفری و عصاره آب قلم است و مصرف این نخودآب دو الی سه بار در هفته برای رفع پوکی استخوان توصیه می‌شود.

میان وعده‌هایی مانند انجیر، مویز، بادام، کنجد و پودر سنجد برای استخوان‌ها مفید است همچنین مصرف لبنیاتی مانند شیر گرم نیز برای استحکام استخوان‌ها پیشنهاد می‌شود، اگر افراد با مصرف شیر دچار نفخ و سردی می‌شوند؛ شیر را با یک چهارم لیوان آب و نصف قاشق چایخوری زنجبیل گرم کنند و مصرف کنند.

قبل از مصرف هر وعده غذایی نیز می‌توانند دو انجیر میل کنند همچنین از این میان وعده می‌توانند در زمان‌های گوناگون به صورت خیس شده مصرف کنند و اگر سرد مزاج هستند و به دنبال دریافت کلسیم مورد نیاز بدن هستند، می‌توانند صبحانه کره محلی و عسل یا ارده و شیره را مصرف کنند همچنین آبگوشت کلم قمری نیز کلسیم بالایی را به بدن منتقل می‌کند.

طرز تهیه آبگوشت کلم قمری(کلم سنگی) بدین گونه است؛ ابتدا یک استکان نخود، یک شب خیسانده شود سپس با گوشت گوسفندی، پیاز، ۲۰۰ گرم کلم سنگ خورد شده، کمی زردچوبه، نمک و زعفران به مدت ۴ الی ۶ ساعت بپزد و نهایتا محتویات آبگوشت را بکوبند و ترجیحا با نان سنگک میل کنند اگر در هفته سه بار این آبگوشت مصرف شود و دو ساعت بعد از غذا یک مشت کشمش سبز آفتابی میل کنند، استخوان‌ها مستحکم می‌شوند همچنین از پوکی استخوان جلوگیری می‌شود.

ایسنا: چه عادات غذایی می‌توانند به استخوان‌ها آسیب بزنند و باید از آن‌ها پرهیز کرد؟

از مصرف نوشیدنی‌های گازدار به خصوص نوشابه‌ها و نمک پرهیز کنند همچنین زیاده‌روی در  مصرف خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند کاکائو یا قهوه به استحکام استخوان‌ها لطمه می‌زند همچنین از مصرف دخانیاتی مانند سیگار، قلیان و نوشیدنی‌های الکلی پرهیز کنند، رعایت نکردن اصول آداب غذایی نیز مانند مصرف بیش از حد ماست، دوغ، خیار و گوجه می‌تواند زمینه پوکی استخوان را به دلیل اختلال در هضم غذا فراهم سازد؛ ضمنا افرادی که دچار پوکی استخوان هستند باید از مصرف دوغ، ترشیجات، ادویه‌های تند و تیز و ماست پرهیز کنند.

ایسنا: آیا دمنوش‌ها یا گیاهان دارویی خاصی در طب ایرانی برای تقویت استخوان‌ها مفید هستند؟

علاوه بر غذاها و میان وعده‌های ذکر شده‌ مفید برای استخوان‌ها، مصرف پوست تخم‌مرغ نیز برای افرادی که دچار پوکی استخوان و یا در معرض آن هستند، مفید است و روش مصرف آن بدین شکل است که پوست تخم‌مرغ آبپز را بشورند و کمی بجوشانند سپس نگه دارند و خشکش کنند و پوست داخلی نازک آن را بکنند که این پوست خشک شده سرشار از کلسیم است و بعد از سه روز خیساندن در آبلیمو، پوست تخم‌مرغ را جدا کنند و از این محلول غنی از کلسیم می‌توانند در شربت‌ها یا نوشیدنی‌های روزانه خود استفاده کنند.

اگر افرادی دارای مزاج سرد هستند، می‌توانند از بادام، کنجد و پودر نارگیل به صورت دمنوش‌های پودر نارگیل و بادام استفاده کنند همچنین می‌توانند مخلوط شیر گرم با یک قاشق مرباخوری پودر سنجد بدون هسته به همراه یک قاشق عسل را برای تامین کلسیم موردنیاز بدن مصرف کنند.

ایسنا: نقش مزاج و طبع در سلامت استخوان‌ها چیست و چگونه می‌توان بر اساس آن از استخوان‌ها مراقبت کرد؟

در بدن هر فردی همه اخلاط سودا، بلغم، صفرا و دم وجود دارد و اگر یکی از این اخلاط به تناسب در بدن وجود نداشته باشد باعث اختلال مزاجی و بیماری‌های گوناگون در فرد می‌شود اما بروز انواع بیماری‌ها در افرادی که مزاج سرد و تر یا ضعف و خشکی مزاج دارند، بیشتر است بنابراین استفاده از ترکیبات بلغم افزا مانند خیار، هندوانه، گوجه، ماست، ترشی با غذا، آب سرد و یخ باعث اختلال در مزاج خواهد شد.

بهتر است در کنار غذا از خوراکی‌هایی مانند سبزی خوردن، زیتون یا زیتون پرورده استفاده شود تا موجب ایجاد بلغم‌های زائد، رطوبت زیاد در بدن، اختلال در هضم غذا و جذب نشدن کلسیم نشود اما فقط افراد دارای سردی مزاج دچار مشکلات استخوانی نمی‌شوند بلکه گرمی بیش از حد که باعث خشکی بدن می‌شود نیز می‌تواند باعث مشکلات استخوانی شود؛ بنابراین اعتدال مزاج و مصرف تغذیه‌های توصیه شده بر سلامت بدن تاثیرگذار است و توصیه می‌شود برای رفع اختلالات مزاجی به دکتر طب ایرانی مراجعه کنند.

ایسنا: چه سبک زندگی و فعالیت‌هایی برای حفظ استحکام استخوان‌ها توصیه می‌شود؟

افرادی که امروزه به یک نوع سبک زندگی ماشینی دچار شدند و  تحرکی ندارند بیشتر در معرض بیماری‌های مربوط به استخوان هستند که می‌توانند با انجام دادن پیاده‌روی و حرکات کششی به صورت روزانه از به وجود آمدن مشکلات استخوانی جلوگیری کنند همچنین رژیم غذایی سالم مانند خوردن وعده غذایی به هنگام گشنگی و نه در هر زمان، پرهیز از مصرف دوغ، ماست، خیار و گوجه در کنار غذا و جویدن آرام غذا همچنین فاصله مناسب حداقل یک الی دو ساعته خواب با آخرین وعده غذایی در حفظ استحکام استخوان‌ها موثر است.

ایسنا: چه تدابیری برای افراد در معرض خطر پوکی استخوان، مانند سالمندان و زنان یائسه، پیشنهاد می‌شود؟

ماساژ دست و پا بعد از بیدار شدن با روغنی که با مزاج همخوانی داشته باشد به کاهش خطر پوکی استخوان کمک می‌کند اگر دارای مزاج متعادل هستند از روغن زیتون، اگر سرد مزاج هستند از روغن زیتون یا بابونه و گرم مزاج‌ها از روغن بنفشه استفاده کنند در واقع ماساژ باعث تقویت متابولیسم پایه بدن و تقویت‌کننده مزاج خواهد بود.

سالمندان و زنان یائسه باید همه نکاتی که تا کنون گفته شد را رعایت کنند اما در طب ایرانی تدابیری برای دوران سالمندی در نظر گرفته شده است؛ مانند پرهیز از خوردن ترشیجات، مزه‌های تند و تیز، خیار، هندوانه، دوغ، آب سرد و یخ و مصرف وعده غذایی سبک قبل از خواب، آبگوشت، زرده تخم‌مرغ عسلی، آب و عسل، انجیر و مویز همچنین ماساژ اندام‌های سالمندان با روغن‌هایی مانند گل نرگس و پیاده‌روی صبحگاهی به استحکام استخوان‌هایشان کمک می‌کند.

اما برای سالمندانی که قدرت انجام پیاده‌روی را ندارند، طب ایرانی توصیه به تاب سواری و استفاده از صندلی‌های گهواره مانند می‌کند زیرا به نوعی یک ورزش محسوب می‌شود و در رابطه با زنانی که یائسه شدند حتما از خوراکی‌های مقوی استخوان‌ها که در بالا ذکر شده استفاده کنند.  

انتهای پیام