گناباد در دوران هخامنشی، به عنوان یک ایستگاه مهم در مسیرهای بازرگانی و تجاری شناخته می‌شد و در دوره ساسانی نیز به دلیل موقعیت جغرافیایی استراتژیک خود، به یکی از مراکز نظامی و اقتصادی تبدیل شد، این شهرستان همچنین به دلیل داشتن قنات‌های بزرگ و سیستم‌های آبیاری پیشرفته از جمله قنات جهانی قصبه با ۲۵۰۰ سال قدمت، به عنوان یک منطقه گردشگرپذیر موفق شناخته می‌شود.
با ورود اسلام به ایران، گناباد همچنان به عنوان یک مرکز مهم مذهبی و علمی باقی ماند؛ در دوران اسلامی، این شهرستان به دلیل موقعیت خود در مسیرهای تجاری و فرهنگی، به یکی از مراکز مهم علمی و فرهنگی تبدیل شد، همچنین بسیاری از علمای بزرگ و دانشمندان در این منطقه زندگی و فعالیت کردند به ویژه اینکه در دوران صفویه، گناباد به عنوان یک مرکز علمی و فرهنگی شناخته می‌شود و آثار باستانی متعددی از این دوران در این شهرستان به جا مانده است.
حمیدرضا محمودی قوژدی رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان گناباد در خصوص اهمیت تاریخ این شهرستان به ایسنا گفت: ۶۰۰ سال قبل از صفویه به خصوص در دوره صفویه اکثر منجمان دربار و پادشان همه گنابادی بوده‌اند.
وی با اشاره به اهمیت این شهرستان در خراسان رضوی و کشور به ایسنا گفت: گناباد با دارا بودن آثار باستانی متعدد، نشان دهنده تاریخ غنی و فرهنگ مردم این منطقه است.
محمودی قوژدی با اشاره به اینکه گناباد پنج شاخصه جهانی دارد، افزود: علاوه بر اینکه قنات قصبه در یونسکو به ثبت رسیده، روش‌های کشت زعفران مبتنی بر قنات با محوریت روستای سنو نیز ثبت جهانی فائو شده است.
وی همچنین با بیان اینکه سه شاخصه دیگر شهرستان نامزد ثبت جهانی هستند، تصریح کرد: یکی از این آثار مسجد جامع قصبه است که از بین صدها مسجد تاریخی ایران به همراه ۱۸ مسجد دیگر نامزد ثبت جهانی شده است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان گناباد گفت: همچنین کار ثبت جهانی سماق روستای خانیک در فائو در حال انجام است، ضمن اینکه دهکده گردشگری ریاب به عنوان یکی از آثار اصلی خراسان رضوی برای ثبت در سازمان جهانی گردشگری نامزد شده است.
وی بعد از بناهای تاریخی و آثار ناملموس از سفال مند گناباد به عنوان مهم‌ترین شاخصه ملی شهرستان نام برد و خاطرنشان کرد: بازارچه‌ای با بیش از ۳۰ کارگاه و بیش از ۵۰ کارگاه در روستای مند با بیش از ۸۰۰ نفر سفالگر و نقاش روی سفال مشغول فعالیت هستند.
محمودی قوژدی پیشینه سفال این شهرستان را بیش از ۵۰۰۰ سال اعلام کرد و گفت: روستای مند شهرستان گناباد به عنوان روستای ملی صنایع‌دستی در رشته سفالگری در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
وی این آثار را از جمله قنات قصبه، مسجد جامع و کاروانسراهای گناباد به عنوان مهم‌ترین آثار شهرستان نام برد و افزود: هر یک از این بناها نمایانگر بخشی از تاریخ و فرهنگ این شهرستان هستند و می‌توانند درک عمیق‌تری از زندگی و تمدن مردم این منطقه به دست دهند.
وجه‌تسمیه گناباد
وجه‌تسمیه گناباد به احتمال زیاد به دو کلمه «گن» و «آباد» برمی‌گردد. «گن» به معنای «گنبد» یا «محل گنبد» و «آباد» به معنای «شهر» یا «محل زندگی» است؛ بنابراین، گناباد به معنای «شهر گنبد» یا «محل زندگی گنبد» است، این نام به دلیل وجود بناهای تاریخی و گنبدهای زیبا در این منطقه انتخاب شده است.
برخی از محققان همچنین معتقدند که نام گناباد ریشه در واژه‌های «گن» یا «گنبد» دارد که به نوعی به معماری خاص این منطقه اشاره دارد؛ همچنین در زبان‌های محلی و تاریخی نیز نام گناباد به صورت‌های مختلفی ذکر شده که نشان دهنده قدمت و تاریخ این شهرستان است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان گناباد اظهار کرد: گناباد، با فرهنگ و تاریخ غنی خود، دارای آداب و رسوم خاصی است که به ویژه در مناسبت‌های مختلف، به وضوح قابل مشاهده هستند؛ این آداب و رسوم، نماد هویت فرهنگی و اجتماعی مردم این منطقه به شمار می‌روند.
آثار تاریخی گناباد
گناباد با تاریخ غنی خود، دارای آثار تاریخی متعددی است که هر یک نمایانگر بخشی از فرهنگ و تمدن این منطقه هستند؛ محمودی قوژدی در همین خصوص گفت: قنات قصبه، یکی از عمیق‌ترین و بزرگ‌ترین قنات‌های جهان، به عنوان یک اثر تاریخی و مهندسی شگفت‌انگیز شناخته می‌شود.
وی افزود: این قنات با عمق ۳۰۰ متر و طول تقریبی ۳۳ کیلومتر، به تأمین آب کشاورزی و شرب اهالی کمک می‌کند؛ قنات گناباد به عنوان یک شاهکار مهندسی آب‌رسانی در تاریخ ایران شناخته می‌شود و در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد.
محمودی قوژدی از روستای ریاب، مسجد جامع گناباد، با معماری زیبا و تاریخی‌اش به عنوان یکی دیگر از مهم‌ترین بناهای مذهبی این شهرستان نام برد و اظهار کرد: روستای ریاب دارای هزار سال تاریخ مکتوب بوده و جزو قدیمی‌ترین روستاهای گلی کشور به حساب می‌آید.
وی گفت: همه ساله، هر گردشگری که در طول سال به شهرستان گناباد سفر کند به طور یقین یکی از مقاصدی که در کنار قنات جهانی قصبه بازدید خواهدکرد روستای هدف گردشگری ریاب است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان گناباد در خصوص مسجد جامع گناباد افزود: این مسجد به سبک معماری اسلامی ساخته شده و دارای مناره‌های بلند و تزئینات کاشی‌کاری است.
وی گفت: این بنا، نشان دهنده هنر و معماری اسلامی در ایران است و بازدید از آن به گردشگران این امکان را می‌دهد که با تاریخ و فرهنگ این منطقه بیشتر آشنا شوند.
کاروانسراهای گناباد
کاروانسراهای گناباد که به عنوان یکی از نقاط توقف کاروان‌ها در مسیرهای تجاری قدیم شناخته می‌شود که به عنوان یک اثر تاریخی باارزش باقی مانده است؛ این کاروانسراها با معماری سنتی و حیاط مرکزی، فضایی دل‌نشین برای استراحت مسافران فراهم می‌آورد. این مکان به عنوان نمادی از تاریخ تجارت و جابجایی کالاها در ایران به شمار می‌آید و می‌تواند فرصتی برای آشنایی با سبک زندگی مردم در گذشته باشد.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان گناباد در ادامه از موزه مردم‌شناسی گناباد به عنوان مکانی که تاریخ و فرهنگ این منطقه را به نمایش می‌گذارد نام برد و افزود: در این موزه اشیاء و ابزارهای سنتی، لباس‌های محلی و آثار هنری به نمایش گذاشته شده‌اند که می‌توانند بینش عمیقی از زندگی و آداب و رسوم مردم گناباد در طول تاریخ ارائه دهند.
علاوه بر آثار ذکر شده، گناباد دارای بناهای تاریخی دیگری نیز است که شامل مساجد، آرامگاه‌ها و خانه‌های قدیمی می‌شود؛ این بناها هر کدام داستان‌ها و تاریخچه‌های خاص خود را دارند و به عنوان جاذبه‌های گردشگری می‌توانند مورد توجه قرار بگیرند.
جاذبه‌های طبیعی گناباد
گناباد با ترکیب زیبایی‌های طبیعی و اماکن تاریخی توانسته به مقصدی جذاب برای گردشگران تبدیل شود به طوری که همه ساله پذیرای بسیاری از مسافران است.
محمودی قوژدی در همین خصوص از وجود کویر بکر روشناوند و کلوت‌های زیبای قوژد در شمال شهرستان خبر داد و گفت: همچنین دق حاج اسحاق که ظرفیت کویر نوردی بالایی دارد، رمل‌های عمرانی، تاغ زارهای قوژد و منطقه خوش آب و هوای براکوه با روستاهای ییلاقی در جنوب شهرستان که کوه‌های بسیار زیبایی دارد از جاذبه‌های طبیعی شهرستان هستند.
وی اظهار کرد: مهم‌تر از همه در حوزه گردشگری مذهبی امامزاده محمد عابد کاخک برادر امام رضا(ع) و مرقد علامه بهلول گنابادی که شگفتی‌ساز روزگار هستند را داریم که پذیرای خیل عظیمی از زائران و مسافران هستند.
محمودی قوژدی ادامه داد: دشت‌های اطراف گناباد در فصل بهار با گل‌ها و گیاهان رنگارنگ پوشیده می‌شوند و فضایی بی‌نظیر و دل‌انگیز ایجاد می‌کنند، این وضعیت موجب شده که گردشگران در این دشت‌ها به پیاده‌روی بپردازند و از زیبایی‌های طبیعی لذت ببرند.
وی با اشاره به اینکه کوه‌های اطراف گناباد، با مناظر خیره کننده و مسیرهای کوه‌پیمایی، فرصتی مناسب برای علاقه‌مندان به طبیعت و کوهنوردی فراهم می‌آورند، افزود: این کوه‌ها به دلیل تنوع زیستی و زیبایی‌های طبیعی، به یکی از مقاصد محبوب برای کوهنوردان تبدیل شده‌اند.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان گناباد با اشاره به اینکه چشمه‌های آبگرم گناباد، یکی دیگر از جاذبه‌های طبیعی این منطقه هستند، اظهار کرد: این چشمه‌ها به دلیل خواص درمانی و معدنی خود، مورد توجه گردشگران و اهالی قرار دارند؛ ضمن اینکه در حوزه توریست درمانی نیز بیمارستان علامه بهلول در منطقه فعالیت دارد.
وی همچنین با بیان اینکه باغ‌های سنتی گناباد، با درختان میوه و گل‌های زیبا، فضایی دل‌نشین و آرامش‌بخش برای گردشگران ایجاد می‌کنند، بیان کرد: این باغ‌ها به عنوان نماد فرهنگ کشاورزی و باغداری ایرانی شناخته می‌شوند و می‌توانند تجربه‌ای خوشمزه از میوه‌های تازه را برای بازدیدکنندگان به ارمغان بیاورند.
آداب و رسوم متنوع
محمودی در ادامه به آداب و رسوم متنوعی که در ایام نوروز در این شهرستان برگزار می‌شود اشاره کرد و افزود: آیین سنتی بی‌بی گردون با قدمتی بیش از ۲۰۰ سال یکی از مهم‌ترین این آئین‌ها است.
وی همچنین از گندم پلو، قورمه، آش جوش پره، قلیه دلبندی، آش بندقبا، آش رشته، کشک و بادمجان، گندم پلو و توگی به عنوان غذاهای محلی این شهرستان نام برد و گفت: این غذاها معمولاً با استفاده از مواد اولیه تازه و محلی تهیه می‌شوند و نمایانگر فرهنگ غذایی این منطقه هستند.
گناباد، با تاریخچه‌ای غنی، وجه‌تسمیه‌ای خاص، آداب و رسوم منحصر به فرد و غذاهای محلی لذیذ، تجربه‌ای فرهنگی و اجتماعی غنی را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌آورد. این شهرستان با آثار باستانی، قنات‌های شگفت‌انگیز، زیبایی‌های طبیعی و فرهنگ محلی غنی، فرصتی عالی برای آشنایی با تاریخ و هنر ایرانی فراهم می‌کند؛ از این رو بازدید از گناباد و شناخت تاریخ و فرهنگ آن، تجربه‌ای ارزشمند برای هر گردشگر به شمار می‌آید.
با توجه به ترکیب زیبایی‌های طبیعی و اماکن تاریخی، گناباد می‌تواند مقصدی ایده‌آل برای سفر در ایام نوروز و سایر زمان‌ها باشد.
انتهای پیام
نظرات