موسیقی مقامی تربت‌جام نه تنها بازتاب دهنده احساسات و تجربیات مردم این منطقه است، بلکه به عنوان یک ابزار ارتباطی و اجتماعی، نقش بسزایی در هویت فرهنگی جامعه ایفا می‌کند؛ به نوعی با ساز سنتی دوتار، نغمه‌های دلنشین و داستان‌های عاشقانه و مذهبی، این موسیقی به یک میراث فرهنگی ارزشمند تبدیل شده است.
حبیب‌الله احمدی، مدرس و پژوهشگر موسیقی مقامی در گفت‌وگو با ایسنا به ریشه‌های تاریخی موسیقی مقامی در این منطقه اشاره کرد و گفت: موسیقی مقامی تربت‌جام دارای پیشینه‌ای بالغ‌بر ۳۰۰۰ سال است.
وی با اشاره به اینکه این موسیقی ریشه در دوران هخامنشیان دارد و با سازهای سنتی مانند دوتار و تنبور شناخته می‌شود، افزود: دوتار به عنوان یکی از سازهای اصلی موسیقی مقامی، در ادبیات و شعر فارسی، جایگاه ویژه‌ای دارد.
احمدی با بیان اینکه نام این سازها و نغمه‌های محلی در متون تاریخی و مذهبی نیز ذکر شده است، گفت: به‌علاوه این سازها در مراسم سنتی و مذهبی مردم منطقه نقش مهمی ایفا می‌کنند.
موسیقی مقامی تربت‌جام نه تنها به عنوان یک هنر، بلکه به عنوان یک وسیله برای بیان احساسات و تجربیات انسانی نیز شناخته می‌شود؛ این موسیقی، با نغمه‌های دلنشین و ریتم‌های پرشور، احساسات و داستان‌های مردم را به تصویر می‌کشد و در هر گوشه از آن نشانی از زندگی و فرهنگ مردم تربت‌جام دیده می‌شود.
این پژوهشگر موسیقی مقامی اظهار کرد: موسیقی مقامی به عنوان یک نماد هویتی، در حفظ و تقویت فرهنگ محلی نقش بسزایی دارد؛ با اجرای این موسیقی، نسل‌های جدید با فرهنگ و تاریخ خود آشنا می‌شوند و این امر باعث تقویت حس تعلق به مکان و فرهنگ می‌شود.
وی همچنین به تأثیر این موسیقی بر زندگی اجتماعی مردم اشاره کرد و گفت: موسیقی مقامی در ایجاد همبستگی و ارتباطات اجتماعی نقش مهمی دارد.
سبک‌های مختلف موسیقی مقامی
موسیقی مقامی تربت‌جام شامل چندین سبک و گونه مختلف است که هر یک ویژگی‌ها و ساختار خاص خود را دارند؛ از جمله این سبک‌ها می‌توان به موسیقی مقامی، آوازهای محلی، نغمه‌های مذهبی، موسیقی داستانی و موسیقی رقص اشاره کرد.
احمدی با بیان اینکه موسیقی مقامی به صورت غیررسمی و خودجوش اجرا می‌شود و معمولاً با استفاده از سازهای محلی مانند دوتار و تنبک نواخته می‌شود، گفت: این سازها به انتقال احساسات عمیق و بیان داستان‌های محلی کمک می‌کنند.
وی در خصوص آوازهای محلی که به زبان‌های محلی و با مضامین اجتماعی، عشقی و مذهبی اجرا می‌شوند، گفت: این آوازها به عنوان یکی از مهم‌ترین اجزای موسیقی مقامی، به نقل داستان‌ها و افسانه‌های محلی می‌پردازند و در حفظ هویت فرهنگی و اجتماعی جامعه نقش بسزایی دارند.
این پژوهشگر موسیقی مقامی با اشاره به اینکه موسیقی رقص عموماً در جشن‌ها و مراسم شادی برگزار می‌شود و با حرکات موزون همراه است، افزود: رقص‌های محلی نیز به نوعی بخشی از این فرهنگ موسیقایی به شمار می‌آیند.
تأثیرات جهانی موسیقی مقامی
موسیقی مقامی تربت‌جام نه تنها در سطح ملی، بلکه در سطح جهانی نیز مورد توجه قرار گرفته است؛ این موسیقی با تنوع و غنای خود، توانسته است در جشنواره‌های بین‌المللی به نمایش گذاشته و به عنوان یکی از نمایندگان فرهنگ ایرانی شناخته شود.
احمدی گفت: موسیقی مقامی تربت‌جام به عنوان یکی از منابع الهام‌بخش برای بسیاری از آهنگسازان و هنرمندان در سطح جهانی عمل کرده است؛ این موسیقی با ملودی‌ها و سازهای خاص خود، به عنوان یک الگوی منحصر به فرد در عرصه موسیقی جهانی مطرح شده است.
وی با اشاره به اینکه به دنبال تلاش‌های صورت گرفته برای حفظ و ترویج موسیقی مقامی، این هنر در فهرست میراث فرهنگی ناملموس یونسکو به ثبت رسیده است، این ثبت را نشان دهنده اهمیت جهانی این نوع موسیقی و تأثیر آن بر فرهنگ‌های مختلف دانست و افزود: ثبت این هنر در یونسکو می‌تواند به افزایش آگاهی مردم درباره فرهنگ و تاریخ موسیقی مقامی کمک کند و زمینه‌ساز حمایت‌های بیشتر از این هنر شود.
جشنواره‌ها و فعالیت‌های فرهنگی
این پژوهشگر موسیقی مقامی با بیان اینکه به منظور ترویج موسیقی مقامی تربت‌جام، جشنواره‌ها و رویدادهای فرهنگی متعددی در این منطقه برگزار می‌شود، اظهار کرد: این جشنواره‌ها فرصتی برای هنرمندان محلی فراهم می‌آورد تا آثار خود را به نمایش بگذارند و با سایر هنرمندان به تبادل نظر بپردازند.
احمدی بیان کرد: این جشنواره‌ها نه تنها به ترویج موسیقی مقامی کمک می‌کنند، بلکه به تقویت حس همبستگی اجتماعی و فرهنگی در بین مردم نیز می‌انجامند.
وی با بیان اینکه آموزش و تربیت هنرمندان جوان نیز یکی از عواملی است که می‌تواند به حفظ و ترویج موسیقی مقامی کمک کند، بر اهمیت برگزاری کلاس‌های آموزشی و کارگاه‌های تخصصی برای جوانان تأکید کرد و گفت: این کلاس‌ها می‌توانند به آشنایی نسل جدید با اصول و تکنیک‌های موسیقی مقامی کمک کنند و به تداوم این هنر در آینده منجر شوند.
این پژوهشگر موسیقی مقامی با اشاره به اینکه موسیقی مقامی تربت‌جام با وجود چالش‌ها و مشکلات پیش‌رو، همچنان امید به آینده‌ای روشن دارد، افزود: با حمایت‌های بیشتر از سوی نهادهای دولتی و غیردولتی، می‌توان به حفظ و ترویج این هنر ارزشمند کمک کرد.
احمدی گفت: ما باید به نسل‌های آینده این امکان را بدهیم که با فرهنگ و هنر خود آشنا شوند و این میراث فرهنگی را حفظ کنند؛ موسیقی مقامی تربت‌جام نه تنها بخشی از تاریخ ماست، بلکه بخشی از هویت ما به عنوان یک ملت است.
چالش‌های موسیقی مقامی
وی ادامه داد: با وجود غنای فرهنگی و تاریخی موسیقی مقامی تربت‌جام، این هنر با چالش‌های جدی مواجه است که یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، کمبود حمایت‌های مالی و فرهنگی از سوی نهادهای دولتی و غیردولتی است.
این پژوهشگر موسیقی مقامی همچنین با بیان اینکه تغییرات فرهنگی و اجتماعی در جامعه، خطر فراموشی این هنر را به همراه دارد، بر لزوم برگزاری کارگاه‌های آموزشی و جشنواره‌های محلی که می‌تواند به احیای موسیقی مقامی کمک کند تأکید کرد.
وی خاطرنشان کرد: موسیقی مقامی تربت‌جام، به عنوان یک هنر غنی و عمیق، در تاریخ و فرهنگ ایرانی جایگاه ویژه‌ای دارد؛ ضمن اینکه این موسیقی نه تنها به عنوان یک وسیله تفریحی و هنری، بلکه به عنوان یک ابزار ارتباطی و اجتماعی، نقش مهمی در زندگی مردم این منطقه ایفا می‌کند و می‌تواند به عنوان منبع الهام برای نسل‌های آینده عمل کند.
با تداوم تلاش‌ها در این زمینه، می‌توان امیدوار بود که موسیقی مقامی تربت‌جام همچنان در دل مردم زنده و پویا باقی بماند و به نسل‌های آینده منتقل شود؛ این هنر غنی و عمیق، شایسته توجه و حمایت بیشتری است تا بتواند نمایندگی شایسته‌ای از فرهنگ و هنر ایرانی داشته باشد.
انتهای پیام
نظرات