گرچه گیاهان دارویی به عنوان نعمتی خدادادی در کشور ما شناخته می‌شوند و به دلیل تنوع آب و هوایی و اقلیمی، به گنجینه‌ای پنهان تبدیل شده‌اند اما متأسفانه کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند، این گیاهان به عنوان منابعی با ارزش مادی بالا و خواص دارویی بدون عارضه، در حال حاضر در کانون توجه بسیاری از کشورهای توسعه یافته قرار گرفته‌اند.
ضرورت جلوگیری از فروش فله‌ای گیاهان دارویی
علیرغم اهمیت کشت گیاهان دارویی، اما در کوهسرخ نیز فروش فله‌ای این گیاهان، به یکی از چالش‌ها در عرصه حفظ و بهره‌برداری پایدار از این منابع ارزشمند تبدیل شده است، این روش فروش که غالباً بدون رعایت استانداردهای کیفی و بهداشتی صورت می‌گیرد، نه تنها به کاهش کیفیت محصولات می‌انجامد، بلکه می‌تواند به انقراض برخی گونه‌های گیاهی نیز منجر شود.
حجت صفرنژاد مدیر جهاد کشاورزی کوهسرخ در گفت و گو با ایسنا گفت: با توجه به کاهش شدید بارش‌ها و از سویی خاموشی چاه موتورها و خشکسالی‌ها رفتن به سمت کشت گیاهان کم آب طلب جزو ضروریات است.
وی خاطرنشان کرد: متأسفانه میانگین بارندگی‌ها تاکنون در این شهرستان ۱۳۰ میلیمتر بوده در صورتی که در مدت مشابه سال گذشته ۲۶۰ میلیمتر بوده است.
صفرنژاد تغییر الگوی کشت و گشت گیاهان کم آب طلب و دارویی از جمله گل محمدی، آنغوزه، عناب، سنجد و... را یکی از سیاست‌های اصلی سازمان جهاد کشاورزی دانست و اظهار کرد: برای تشویق کشاورزان به سمت کشت گیاهان کم آب طلب تاکنون چندین کلاس آموزشی در قالب روز مزرعه در شهرستان برگزار شده است.
مدیر جهاد کشاورزی کوهسرخ با اشاره به اینکه سال گذشته بیش از ۳۰۰۰ نفر روز آموزش دیده‌اند و از ابتدای امسال ۱۰ کلاس آموزشی برگزار شده است، از زعفران با سطح زیر کشت ۱۷۰۰ هکتار و آنغوزه با ۲۲ هزار هکتار به صورت مرتعی و خودرو و ۱۰۰ هکتار به صورت زراعی به عنوان مهم‌ترین گیاهان دارویی شهرستان نام برد.
وی همچنین از آنغوزه به عنوان مهم‌ترین گیاه دارویی استان که در انحصار شهرستان کوهسرخ قرار دارد نام برد و افزود: کوهسرخ در کشت گیاه آنغوزه رتبه اول خراسان رضوی را دارا است.
صفرنژاد، سطح گیاه دارویی ریواس را هم در سطح ۷۰۰ هکتار اعلام کرد و گفت: در مجموع بیش از ۷۰ گونه گیاه دارویی در شهرستان کوهسرخ شناسایی شده است که به لحاظ نوع گونه، منحصر به فرد هستند.
وی با بیان اینکه چهار گیاه زعفران، آنغوزه، آویشن و ریواس برای شهرستان ارزآوری بسیاری دارند، اظهار کرد: با توجه به شرایط اقلیمی و مزایای زراعی منطقه، می‌توان انتظار داشت که با افزایش حمایت‌ها و سرمایه‌گذاری در صنایع مرتبط، شهرستان کوهسرخ بتواند به یکی از قطب‌های برتر تولید گیاهان دارویی در کشور تبدیل شود، ضمن اینکه این موضوع نه تنها به تأمین نیازهای داخلی بلکه به صادرات این محصولات به کشورهای دیگر نیز کمک خواهد کرد و در نهایت به رونق اقتصادی و اجتماعی منطقه خواهد انجامید.
مدیر جهاد کشاورزی کوهسرخ در ادامه با اظهار تأسف از اینکه گیاهان دارویی شهرستان همچنان به صورت فله‌ای به فروش می‌رسند، خاطرنشان کرد: کارگاه‌های موجود سنتی و خانگی هستند و جای کارگاه صنعتی برای فراوری گیاهان دارویی در شهرستان خالی است.
وی یکی از مهم‌ترین دلایل ضرورت جلوگیری از این نوع فروش را آسیب به تنوع زیستی منطقه دانست و افزود: با فروش بی‌رویه و بدون برنامه‌ریزی، گیاهان دارویی که به طور طبیعی در این منطقه رشد کرده‌اند، در معرض خطر قرار می‌گیرند و این می‌تواند تأثیرات منفی بر اکوسیستم محلی داشته باشد.
صفرنژاد با تأکید بر اینکه فروش فله‌ای می‌تواند به کاهش درآمد کشاورزان و بهره‌برداران محلی منجر شود، خاطرنشان کرد: بدون وجود صنایع تبدیلی و فرآوری، کشاورزان مجبورند محصولات خود را به صورت خام و با قیمت‌های پایین‌تر به فروش برسانند، در حالی که با ایجاد شرایط مناسب برای فرآوری، می‌توانند ارزش افزوده بیشتری از محصولات خود کسب کنند.
وی گفت: برای مقابله با این چالش، ایجاد برنامه‌های آموزشی برای کشاورزان و بهره‌برداران محلی ضروری است، البته این برنامه‌ها باید بر اهمیت حفظ کیفیت گیاهان دارویی و روش‌های بهینه برداشت و فروش تمرکز کنند.
مدیر جهاد کشاورزی کوهسرخ با بیان اینکه حمایت از صنایع تبدیلی و فرآوری گیاهان دارویی می‌تواند به افزایش درآمد و بهبود شرایط اقتصادی در منطقه کمک کند، راه‌اندازی صنایع تبدیلی را در منطقه ضروری دانست و افزود: اگر بخواهیم به تکثیر و تولید گیاهان دارویی بپردازیم، باید به صنایع تبدیلی توجه بیشتری داشته باشیم.
وی با اشاره به اینکه بسیاری از کشاورزان در منطقه به خام‌فروشی گیاهان دارویی مشغول‌اند و این در حالی است که اگر این گیاهان به فرآورده‌های با ارزش تبدیل شوند، می‌توانند صرفه اقتصادی چندین برابری داشته باشند، تصریح کرد: بسیاری از گیاهان دارویی این منطقه در سایر شهرها فرآوری شده و با قیمت‌های چندین برابر به فروش می‌رسند، بدون شک اگر صنایع تبدیلی در منطقه راه‌اندازی شود، می‌توان به افزایش درآمد کشاورزان و بهبود وضعیت اقتصادی منطقه امیدوار بود.
صفرنژاد همچنین به وضعیت نگران‌کننده برخی گیاهان دارویی اشاره کرد و افزود: برخی گیاهان به طور جدی در معرض انقراض قرار دارند و این موضوع نیازمند اقدامات فوری برای حفاظت و احیای این منابع ارزشمند است.
برای جلوگیری از انقراض گیاهان دارویی، نیاز است تا برنامه‌های آموزشی و آگاهی‌بخشی به مردم محلی انجام شود، این آموزش‌ها باید به کشاورزان کمک کند تا به اهمیت حفظ و نگهداری این گیاهان پی ببرند و از روش‌های پایدار برای کشت و بهره‌برداری از آن‌ها استفاده کنند.
مدیر جهاد کشاورزی کوهسرخ با اشاره به اینکه با افزایش آگاهی و توجه به اهمیت گیاهان دارویی، می‌توان گام‌های مؤثری در راستای توسعه پایدار این بخش برداشت، اظهار کرد: با توجه به کمبود آب و نیاز به استفاده از گیاهان کم‌آب طلب، سرمایه‌گذاری در این حوزه می‌تواند به رونق اقتصادی و ایجاد اشتغال در منطقه کوهسرخ منجر شود.
این اقدام نه تنها به بهبود وضعیت معیشتی کشاورزان، بلکه می‌تواند به حفظ تنوع زیستی و منابع طبیعی کشور نیز کمک کند، ضمن اینکه با توجه به پتانسیل‌های موجود، اگر به درستی برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری شود، آینده روشنی برای صنعت گیاهان دارویی در این منطقه قابل تصور است.
بی‌اعتمادی کشاورزان مانع توسعه کشت گیاهان دارویی در قوچان
در مناطقی همچون قوچان نیز، بی‌اعتمادی کشاورزان به فروش گیاهان دارویی مانع از رشد و توسعه این صنعت شده است.
سمیه باقرپور یکی از کارشناسان گیاهان دارویی در قوچان در گفت و گو با ایسنا نیز بی‌اعتمادی کشاورزان به فروش گیاهان دارویی را یکی از عواملی دانست که مانع توسعه کشت این گیاهان در قوچان شده است.
وی با بیان اینکه گرچه قوچان در شمال خراسان رضوی واقع شده و بارندگی‌های نسبتاً بهتری نسبت به سایر مناطق دارد اما همین شهرستان هم درگیر خشکسالی شده است، اظهار کرد: حدود ۸ سالی می‌شود که پیگیری‌های بسیاری برای کشت گیاهان دارویی از جمله نعناع، گل محمدی و آنغوزه شده اما هنوز وضعیت مطلوبی در شهرستان نداریم.
این کارشناسان گیاهان دارویی در قوچان تصریح کرد: در سال‌های اول برای ترویج کشت گیاهان دارویی نهال گل گاوزبان، آویشن، گل محمدی و ...به صورت رایگان توزیع و حتی تسهیلات به صورت بلاعوض پرداخت می‌شد، اما اکنون فقط گیاه آنغوزه آن هم با مشارکت بسیار پائین داریم.
وی با اشاره به اینکه اکنون فقط گیاهانی کشت می‌شود که درآمد بالا داشته باشد و از سویی آب کمی بخواهد، خاطرنشان کرد: در حال حاضر بیشتر از گیاه آنغوزه حمایت می‌شود.
باقرپور گفت: هرچند از برخی گیاهان دارویی حمایت شد و سطح زیر کشت افزایش یافت اما اکنون به دلیل کاهش قیمت برای فروش کشاورزان با مشکلات جدی مواجه‌اند.
وی میزان کشت گیاهان دارویی را به دلیل مشکلاتی که در فروش دارند بسیار پائین دانست و گفت: کل سطح زیر کشت گیاهان دارویی شهرستان در حدود ۵۰ هکتار بیشتر نیست.
این کارشناس گیاهان دارویی در قوچان بیان کرد: از سویی چون بازار صادرات گیاهانی که به سایر کشورها ارسال می‌شود در دست عده خاصی است محصول را به قیمت پائین خریداری می‌کنند و عملاً کشاورز متضرر می‌شود.
وی بالا بودن هزینه کارگری گیاهان دارویی را از دیگر مشکلات دانست و افزود: کشاورزان برای کشت گیاهان دارویی نیازمند حمایت بیشتری هستند و متاسفانه وضعیت فعلی اصلاً رضایت‌بخش نیست.
چالش‌ها و پتانسیل‌های کشت گیاهان دارویی
مجید ترشیزی، یکی از کشاورزان فعال در حوزه کشت گیاهان دارویی در ادامه، با ابراز نگرانی از عدم موفقیت در کشت این محصولات در منطقه، به مشکلات موجود در این زمینه اشاره کرد و گفت: کشاورزان به دلیل عدم اعتماد به این حوزه و کمبود آگاهی، تمایلی به ورود به کشت گیاهان دارویی ندارند.
این کشاورز همچنین بر اهمیت نقش جهاد کشاورزی در این فرآیند تأکید کرد و افزود: این سازمان می‌توانست با برنامه‌ریزی و حمایت‌های بیشتری، به ترویج کشت گیاهان دارویی کمک کند.
وی با تأکید بر اهمیت گیاهان دارویی به‌عنوان یک الگوی نوین در کشاورزی، تصریح کرد: کشاورزان باید از روش‌های سنتی خود فاصله بگیرند و به کشت محصولات جدید روی آورند.
ترشیزی خاطرنشان کرد: به دلیل خشکسالی‌ها و کاهش بارندگی‌ها، کشاورزی نباید محدود به کشت محصولات رایج مانند زعفران، جو و گندم باشد؛ بلکه باید به سمت تولید محصولات جدیدی مانند گیاهان دارویی حرکت کرد که در صنایع غذایی، دارویی و بهداشتی جایگاه ویژه‌ای دارند و در این مسیر نیازمند حمایت بیشتر از سوی جهاد کشاورزی هستیم.
وی همچنین به شرایط اقلیمی مناسب جنوب خراسان رضوی برای تولید گیاهان دارویی اشاره کرد و گفت: این قابلیت می‌تواند به کشاورزان کمک کند تا با سرمایه‌گذاری در این حوزه، نه تنها درآمد خود را افزایش دهند، بلکه به تحول اقتصادی در منطقه نیز کمک کنند.
ترشیزی در این خصوص از نهادهای دولتی و جهاد کشاورزی درخواست کرد تا حمایت‌های بیشتری از کشت گیاهان دارویی داشته باشند و برنامه‌های آموزشی و ترویجی را در این زمینه توسعه دهند.
وی با ابراز امیدواری نسبت به آینده کشت گیاهان دارویی در خراسان رضوی، افزود: اگر کشاورزان به درستی حمایت شوند و به آگاهی کافی در این زمینه دست یابند، می‌توانند به تولید و صادرات گیاهان دارویی پرداخته و از مزایای اقتصادی این حوزه بهره‌مند شوند.
این کشاورز همچنین به عدم شفافیت در تضمین خرید محصولات به عنوان یکی از چالش‌های حیاتی در حوزه تولید، فرآوری و صادرات گیاهان دارویی اشاره کرد و گفت: این موضوع به ویژه در شرایط کنونی که کشور با مشکلات اقتصادی و کمبود منابع مالی مواجه است، اهمیت بیشتری پیدا کرده است.
وی اظهار کرد: علیرغم تمایل کشاورزان به کشت گیاهان دارویی، عدم شفافیت در تضمین خرید محصولات، آنان را از ورود به این حوزه بازمی‌دارد.
این کشاورز تأکید کرد: اگر خرید محصولات تضمین نشود، کشاورزان انگیزه‌ای برای کشت و نگهداری این گیاهان نخواهند داشت.
کشت گیاهان دارویی به عنوان یک راهکار مؤثر و پایدار در مواجهه با چالش‌های جدی ناشی از خشکسالی و کمبود آب، به ویژه در خراسان رضوی، مطرح می‌شود و از سویی با توجه به نیاز کم این گیاهان به آب و توانایی آن‌ها در رشد در شرایط سخت، می‌توانند به بهبود وضعیت اقتصادی کشاورزان کمک کنند و به عنوان گزینه‌ای مناسب برای کشاورزی در مناطق خشک و نیمه‌خشک شناخته شوند.
کشاورزان به دلیل مشکلات در فروش و بالا بودن هزینه‌های کارگری، نیاز به حمایت‌های بیشتری دارند تا بتوانند به کشت و بهره‌برداری از گیاهان دارویی روی آورند؛ اگر کشاورزان با برنامه‌ریزی مناسب و حمایت‌های لازم اقدام به کشت گیاهان دارویی کنند، می‌توانند به ایجاد اشتغال، بهبود معیشت و توسعه اقتصادی و اجتماعی منطقه کمک کنند.
انتهای پیام
نظرات