در هیاهوی شب‌های امتحان و زیر نور کم‌سوی چراغ مطالعه، چه بسیارند دانشجویانی که با چشمان خسته و ذهنی آشفته، در تلاش برای جبران مافات ترمی غفلت‌زده، به دل دریایی از جزوات و کتب پناه می‌برند.
گویی خیال می‌کنند با قربانی کردن ساعات طلایی استراحت، می‌توانند یک‌شبه ره صدساله بپیمایند. اما آیا این تلاش‌های بی‌وقفه و توام با اضطراب، همان کلید جادویی فتح قله‌های امتحانات است؟ فریبا تابع بردبار، عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور فارس، در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا با استناد به یافته‌های علمی، این باور رایج را به چالش می‌کشد و «مطالعه هدفمند» را نه به عنوان یک شعار، بلکه به مثابه نقشه راهی دقیق و کارآمد برای رسیدن به موفقیت در آزمون‌ها معرفی می‌کند.
تفاوت‌های فردی در واکنش به استرس
عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور فارس به تفاوت‌های فردی در نحوه واکنش نشان دادن به استرس، به ویژه اضطراب امتحان اشاره کرد و گفت: واکنش افراد به استرس، یک امر چندوجهی است که تحت تاثیر عوامل گوناگونی قرار دارد. از جنبه‌های بیولوژیک و ویژگی‌های سیستم عصبی افراد گرفته تا خصایص شخصیتی همچون سطح اضطراب ذاتی، میزان تلاشگری و نگرش مثبت یا منفی، همگی در این واکنش‌ها نقش ایفا می‌کنند.
تابع بردبار با تاکید بر اهمیت عوامل محیطی و تجربیات گذشته افراد، افزود: تجربیات پیشین افراد در مواجهه با موقعیت‌های استرس‌زا، الگوهای رفتاری خانواده در برخورد با این شرایط و روش‌های مقابله‌ای که فرد آموخته است، همگی می‌توانند بر میزان و نحوه بروز استرس امتحان تاثیرگذار باشند.
به گفته وی، علاوه بر این ارزیابی‌های شناختی فرد از موقعیت، میزان خودکارآمدی و باور او به توانایی‌اش در مقابله با چالش‌ها و حتی وضعیت جسمانی و سبک زندگی او نیز از جمله عوامل تعیین‌کننده در این زمینه محسوب می‌شوند.
نقش حیاتی خواب کافی
این عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور فارس در بخش دیگری از سخنان خود، به نقش محوری خواب کافی در کاهش استرس و ارتقای عملکرد شناختی دانشجویان پرداخت و اظهار کرد: تحقیقات متعددی امروزه بر اثربخشی بی‌چون و چرای خواب در سلامت جسم و روان تاکید دارند. متاسفانه، یکی از مشکلات شایع در میان دانشجویان، به ویژه در ایام امتحانات، برهم خوردن الگوی خواب است.
تابع بردبار با اشاره به باورهای غلط رایج در شب‌های امتحان، تصریح کرد: برخی دانشجویان تصور می‌کنند که با بیدار ماندن تا صبح می‌توانند حجم بیشتری از مطالب را مرور کنند، در حالی که بی‌خبری از آسیب‌های جدی این کار به حافظه و یادگیری، نگران‌کننده است.
وی با اشاره به اینکه خواب، یک مکانیزم ضروری برای استراحت مغز و پاکسازی آن از مواد زائد است، افزود: در طول خواب، بدن در حالت آرامش قرار می‌گیرد و سطح هورمون استرس (کورتیزول) کاهش می‌یابد، که این امر به تنظیم خلق و خو کمک می‌کند. همچنین، تثبیت اطلاعات و تقویت حافظه در طول خواب صورت می‌گیرد و کمبود آن می‌تواند منجر به کاهش تمرکز، اختلال در حافظه کوتاه مدت و افزایش سطح استرس شود.
مدیریت زمان؛ راهبرد اساسی در کاهش استرس امتحانات
تابع بردبار در ادامه، با تاکید مجدد بر اهمیت مدیریت زمان به عنوان یک راهبرد کلیدی در کاهش استرس امتحانات، گفت: مدیریت زمان موثر، در تمامی تکنیک‌های کاهش استرس در این دوران نمود پیدا می‌کند. دانشجویان باید با برنامه‌ریزی هفتگی، ماهانه و حتی روزانه، یک ساختار منظم برای مطالعه خود ایجاد کنند و با مرورهای کوتاه و منظم، از انباشته شدن مطالب برای شب امتحان جلوگیری کنند.
وی با اشاره به اهمیت اولویت‌بندی مطالب و انعطاف‌پذیری در برنامه‌ریزی، افزود: دانشجویان باید در برنامه‌ریزی خود، دروسی که نیاز به زمان بیشتری دارند را در اولویت قرار دهند. همچنین، غلبه بر اهمال‌کاری و به تعویق انداختن کارها، از طریق ایجاد یک برنامه خودنظارتی و استفاده از ابزارهای یادآوری، می‌تواند در پایبندی به برنامه و کاهش استرس موثر باشد.
یوگا و مدیتیشن؛ ابزارهای جانبی برای آرامش ذهنی و جسم
این عضو هیات علمی دانشگاه پیام‌نور فارس در پاسخ به سوالی درباره نقش یوگا و مدیتیشن در کنترل استرس امتحان، اظهار کرد: یوگا و مدیتیشن، ابزارهای مفیدی برای کنترل استرس هستند و می‌توانند به آرامش ذهن و کاهش تنش‌های جسمانی ناشی از استرس کمک کنند.
تابع بردبار در پایان یادآور شد: اگرچه مدیریت زمان و برنامه‌ریزی روزانه، راهکار اصلی در مواجهه با استرس امتحان به شمار می‌روند، اما استفاده از این تکنیک‌ها، به ویژه در زمان‌هایی که فرد دچار استرس و تنش می‌شود، می‌تواند مفید باشد و جایگزین مناسبی برای استفاده از داروهای آرام‌بخش باشد.
انتهای پیام
نظرات